Morgunblaðið - 03.12.1986, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1986
Höfundur er borgarfulltrúi
Kvennalistana.
Menningararfur g-ömlu hollensku bæjanna var lagður tíl grundvailar mótun nýrrar byggðar.
Niðurrifið réttlætt
Nýja skipulagstillagan að Kvos-
inni er engin húsvemdunartilaga —
þvert á móti. Nái hun fram að
ganga hefur hún í för með sér veru-
legt niðurrif gamalla húsa og
svipmót miðbæjarins verður ekki
hið sama eftir sem áður. Rökin fyr-
ir þessari andlitsbyltingu em
margvísleg m.a. þau að nýja skipu-
lagið verði vemlega til bóta fýrir
sundurlaust útiit Kvosarinnar sem
víða sé ámóta aðlaðandi og illa
skörðóttur tanngarður. Kvosin verði
heillegri og glæsilegri og líklegri til
að standast þær kröfur sem gera
verði til miðbæjar í höfuðborg
landsins. Samkeppnisstaða Kvosar-
innar gagnvart nýjum verslunar-
miðstöðvum, s.s. í Mjódd og
Kringlu, verði mun betri og verslun
og manniíf muni blómgast umfram
það sem nú er. Með tilvísun til alls
þessa er réttlætt það mikla niðurrif
timburhúsa sem skipulagið hefði í
för með sér. Eða eins og skipulags-
höfundamir segja: „... borg verður
að þróast, breytast og lifa í takt
við tímann — fylgja nútímalífs-
mynstri þannig að óhjákvæmilegt
er að sum gömul hús víki." Þama
eru komin hin gamalkunnu rök
„hagsýni og raunsæis" sem ráðið
hafa allri stefnumörkun í skipulags-
málum gamla bæjarins allt til þessa
dags. Kannski væri þó nær að segja
að þau hafí átt drýgstan þátt í því
stefnuleysi sem hefur gert það að
verkum að gömul og gagnmerk hús
grunni á undanfömum ámm á landi
sem Hollendingar hafa ræst fram
undan sjó. Munurinn er hins vegar
sá, að þar byijuðu menn skipulags-
vinnuna með autt land og hvítt blað
en hér með bæ fullan af húsum.
Þar var menningararfur gömlu hol-
lensku bæjanna lagður til gmnd-
vallar við mótun nýrrar byggðar en
hér er arfurinn brotinn og hollensk-
ir gaflar taka þann sess sem
íslensku bámjámshúsin skipuðu
áður. Myndimar sem fylgja grein-
inni tala væntanlega sínu máli og
sjálfsagt vefst það fyrir einhveijum
að greina í sundur Holland og ís-
iand.
Óraunsæ tillaga
Ástæðan fyrir því að Holland og
ísland hafa þama fengið sama svip
er kannski sú að Jiað er tæpast
hægt að segja að Islendingar eigi
em að rísa í Kringlunni. Reyk-
víkingar, og reyndar íslendingar
allir, em einfaldlega of fáir og kaup-
geta þeirra of lítil til að þeir geti
staðið undir allri þessari Qárfest-
ingu í verslun. Gömlu húsin munu
því að öllum líkindum halda áfram
að hverfa eitt og eitt og ný hús rísa
í staðinn eftir hentugleikum og
hagsmunum ióðaeigenda og í sam-
ræmi við tísku hvers tíma. Það er
því beinlínis rangt og villandi að
steypa allt í sama mót á teikningum
og taka ekki mið af því að tímans
tönn vinnur hraðar á tísku en flestu
öðm.
Bílageymslur fyrir
hálfan milljarð
Eins og fleiri tillögur sem sam-
þykktar hafa verið að skipulagi
gömlu hverfanna byggist þessi á
því að allt gangi hratt og vel fyrir
sig. Ein af forsendunum fyrir því
er að miklu fjármagni veri veitt í
það að framkvæma skipulagið. í
þessu tilviki fer stærstur hluti §ár-
magnsins í umferðarmálin.
Með öllum þeim nýbyggingum
sem gert er ráð fyrir í tillögunni
mun byggð í Kvosinni aukast um
25% eða um 36.000m2. Það leiðir
af sjálfu sér að þessi gólfflataraukn-
ing mun hafa í för með sér talsverða
umferðaraukningu og fínnst þó
flestum nóg um það sem fyrir er.
Þetta kallar á aukin bílastæði enda
er það mat verkfræðinga að eftir-
spurn eftir þeim muni aukast um
sem nemur 600 stæðum. Er
skemmst frá því að segja að borgar-
verkfræðingsembættið gerir það að
tillögu sinni að byggð verði um
1.100 stæði í bílageymsluhúsum í
tengslum við skipulagið. Hvert slíkt
stæði kostar í dag um 450 þúsund
krónur og því mun þessi fram-
kvæmd ein og sér ekki kosta undir
hálfum milljarði króna. Er þá ótal-
inn kostnaður við Geirsgötu á
hafnarbakkanum og breikkun
Fríkirkjuvegar og Sóleyjargötu en
sú framkvæmd er bein afleiðing af
auknu umferðarstreymi í Kvosina.
V arð veisluskipulag
Stóran hluta þessara ijármuna
mætti fullt eins nota til að gera
varðveisluskipulag að Kvosinni að
veruleika. Slíkt skipulag er alþekkt
fyrirbæri í nágrannalöndum okkar
þegar varðveita á bæjarhverfí eða
bæjarhluta. Með slíku skipulagi er
fyrst og fremst verið að tryggja að
ákveðið svipmót byggðar haldi sér
og þannig er frá málum gengið að
eigendur húsanna hagnast ekki á
niðurrifí menningarverðmæta eins
og því miður er oft raunin hér á
landi. Varðveisluskipulag bannar
ekki breytingar á húsum heldur
kveður einungis á um að tiltekin
hús skuli varðveitt án umtalsverðra
breytinga. í þeim tilgangi að hvetja
húseigendur á varðveislusvæðum til
að Iagfæra útlit húsa sinna gæti
borgin gert húsfriðunarsjóð að
veruleika og lánað úr honum íjár-
magn á góðum kjörum. Þá yrði
Kvosin samkeppnishæf við Kringlu
og Mjódd á sínum eigin forsendum
og mjmdi laða að sér mannlíf í
krafti sérkenna sinna, og þess
sjarma sem aðeins gömul borgar-
hverfí búa yfír.
Spyrnum við fótum
Hin nýja skipulagstillaga að
Kvosinni verður til umræðu á borg-
arstjómarfundi fímmtudaginn 4.
desember. Að þeim fundi loknum
gefst borgarfulltrúum tóm til að
hugsa sinn gang í tvær vikur áður
en tillagan verður afgreidd frá
borgarstjóm. Það hlýtúr að vera
ósk allra húsvemdunarmanna að
þeir láti ekki glæsileik nýrra húsa
villa sér sýn heldur hugi að menn-
ingararfí okkar. Þá gæti verið gott
að hafa í huga eftirfarandi orð
Harðar Agústssonar í grein í bækl-
ingnum „Húsvemdun" sem Torfu-
samtökin gáfu út á þessu ári.
„Auðveldara er að bjarga bók en
húsi. Sjónmenntaarfurinn blés upp
eins og landið, líkt og það er hann
næstum örfoka ... Nú er geymd
Islendinga í sjónmenntagreinum illa
skert ens og gróðurkápan en þá er
að spyma við fæti og gæta vel
þeirra vina sem eftir eru, jafnvel
með hrópum og köllum. Miðað við
nágrannaþjóðir er svo ótrúlega lítið
eftir af arfí okkar í þessum efnum.
Því einstakari er staða okkar."
Ingibjörg Sólrún Gisladóttir
Hollenskir hús- .
gaflar í Kvosinni
i eftír Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
Enn ein deilan um húsvemdun
er risin í Reykjavík. Á undanfömum
10—15 árum hefur alloft verið tek-
ist á um þessi mál og nægir i því
sambandi að nefna deiluna um
Bemhöftstorfuna, húsaþyrpinguna
við Hallærisplanið, Gijótaþorpið og
Fjalaköttinn. Nú er það Kvosin,
hjarta miðbæjarjns, sem um er
deilt. Því miður eiga skoðanir hús-
vemdunarmanna enn undir högg
að sækja hér á landi þó þessi sjónar-
mið hafi fyrir löngu orðið ofan á í
öllum nágrannalöndum okkar. Þess
vegna erum við líka svo miklu fá-
tækari en þau af þeirri menningar-
arfleifð sem býr í húsum. Sú arfleifð
er enn að verða jarðýtu og kúlu að
bráð og er skemmst að minnast
Fjalakattarins í því sambandi.
Húsverndun og
flokkapólitík
Ástæðan fyrir því hversu hús-
vemdun á erfítt uppdráttar hér á
landi er að hluta til sú, að hún hef-
ur verið gerð að flokkspólitísku
þrætuepli. Slíkt þjónar ágætlega
þeim tilgangi að fá fólk, sem ekki
vill lenda í pólitískum dilkadrætti,
til að halda að sér höndum þegar
talið eða baráttan berst að hús-
vemdun. Splunkunýtt dæmi um
þetta er að fínna í Mbl. þann 23.
nóv. sl. í viðtali við formann skipu-
lagsnefndar, Vilhjálm Þ. Vilhjálms-
son, um skipulag Kvosarinnar undir
fyrirsögninni „Vísvitandi blekking-
ar Alþýðubandalagsins". Uppstill-
ingin er sáraeinföld: Skipulagstil-
lagan er afkvæmi sjálfstæðismanna
og gagnrýni á hana er skollaleikur
alþýðubandalagsmanna. Veruleik-
inn er auðvitað miklu flóknari vegna
þess, að heiðarlegir íhaldsmenn
geta auðveldlega verið þeirrar skoð-
unar að gömul hús eigi að standa
en gamalgrónir verkalýðssinnar ta-
lið að kofadraslið eigi að hverfa.
Það er auðvitað fráleitt að sam-
tvinna húsvemdun hinu eilifa
reiptogi íhalds og allaballa. Afstaða
til gamalla húsa fer ekki eftir flokk-
spólitískum línum og sjálfsagt erfítt
að fá fólk til að lúta flokksaga í
þeim efnum.
hafa týnt tölunni eitt og eitt og ný
hús risið í staðinn eftir hentugleik-
um og hagsmunum lóðaeigenda.
Verður ekki annað séð en að nýja
skipulagstillagan sé staðfesting og
framlenging á þessu ástandi.
Draumaborg
teikniborðsins
Því verður ekki á móti mælt að
tillagan er að mörgu leyti vel unnið
og metnaðarfullt plagg. Öll um-
hverfísmótun er til fyrirmyndar
enda mikið lagt upp úr göngugöt-
um, gangstígum og skjólgóðum
bakgörðum. Teiknivinnan er líka
mjög falleg og vel til þess fallin að
fá einhveija fagurkera til að gleyma
stund og stað. Þeir losna úr viðjum
islensku sveitamennskunnar og
geta látið sig dreyma um gamalgró-
ið götulíf meginlandsborganna í
hjarta miðbæjarins. Við þeim blasa
huggulegar götumyndir þar sem
reglustikan hefur verið látin ráða
húsahæð og nýjasta tíska í bygg-
ingarlist útliti húsanna. Sá böggull
fylgir hins vegar skammrifí að þetta
gæti verið hvaða borg sem er í
V-Evrópu.
Draumaborg teikniborðsins á
ekkert skylt við þá Reykjavík sem
við þekkjum og erum tengd þeim
böndum sem myndast milli manns
og borgar, eftir langvarandi kynni.
Reyndar gætu sumar götumyndim-
ar allt eins verð frá þeim hollensku
bæjum sem hafa verið byggðir frá
sér einhveija hefð í húsagerð.
Skipulagshöfundar hafa því notast
við nýjustu tísku til að fylla upp í
skörðin og það gerir tillöguna auð-
vitað heillandi á sinn hátt. Það er
hins vegar borin von að halda að í
hjarta miðbæjarins verði á ör-
skömmum tíma reist rúmlega 30
ný verslunar- og skrifstofuhús til
viðbótar við öll þau ósköp sem nú
Aðalstræti séð til norðurs.