Morgunblaðið - 26.02.1987, Blaðsíða 16

16
MORGÚNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1987
Sameiginlegiir lífeyris-
sjóður allra landsmamia
eftir Kjartan
Jóhannsson
Sameiginlegur lífeyrissjóður
landsmanna hefur um nokkur ár
verið á stefnuskrá Alþýðuflokksins.
Seinustu árin höfum við alþýðu-
flokksmenn flutt sérstakar tillögur
um þetta efni og samþykkt um það
ályktanir. Nú bregður svo við að
formaður Sjálfstæðisflokksins, Þor-
steinn Pálsson, boðar það á síðum
Morgunblaðsins og á fundum sínum
að hugmyndir Alþýðuflokksins um
sameiginlegan lífeyrissjóð séu vara-
samar. Hann segist sjálfur vilja að
sjóðimir séu margir og ólíkir þótt
það megi fækka þeim til hagræðis.
Hann gefur í skyn að tillögur okkar
muni soga fjármagn suður og hefur
lýst því yfir að tillögur Alþýðu-
flokksins gangi þvert á vilja eigenda
sjóðanna, aðila vinnumarkaðarins.
Hér er mikill misskilningur á
ferðinni hjá Þorsteini Pálssyni og
hlýtur að stafa af því að hann hafi
ekki kynnt sér málið nægilega.
Rétt er að líta á hvemig ástandið
er núna og lýsa tillögum okkar Al-
þýðuflokksmanna svo allir geti
dæmt og misskilningi verði eytt.
Hvernig er
ástandið núna?
Þorsteinn segist vilja hafa sjóðina
marga og ólíka. Það er einmitt það
sem við búum við í dag. Og hvem-
ig er þá ástandið? Það má lesa úr
skýrslu endurskoðunamefndar
lífeyriskerfís frá 2. maí 1985. Þar
kemur m.a. eftirfarandi fram:
Lífeyrissjóðir em 90 talsins. Utan
sjóða em um 25 þúsund manns.
Um 7.300 manns em í 6 sjóðum
eða fleiri og til er fólk sem er í 10
lífeyrissjóðum eða fleiri. 48 lífeyris-
sjóðir em með færri en þúsund
sjóðfélaga. Sú ofrausn að ætla 240
þúsund manna samfélagi um 90
lífeyrissjóði leiðir vitaskuld til þess
að langstærstur hluti sjóðanna er
mjög fáliðaður og vanburða, enda
em um 87% sjóðanna með færri en
10 þúsund sjóðfélaga. Hjá hinum
fámennari sjóðum má nánast ekk-
ert út af bera til þess að þeir lendi
ekki í vandræðum og greiðsluþroti.
Hið fjölskrúðuga lífeyrissjóða-
kerfi leiðir vitanlega til þess að
margir safna réttindum í mörenm
sjóðum. Það má vera umhugsunar-
efni hvemig fólkinu í landinu
gengur að halda til haga réttindum
sínum í slíku kerfí.
Varðandi réttindaákvæði kemur
fram í skýrslunni að þau em nán-
ast eins og fmmskógur og réttinda-
greiðslur sjóðanna em háðar hinum
margvíslegustu skerðingarákvæð-
um. í skýrslunni segir að bóta-
ákvæði séu svo margbreytileg að
þeim verði ekki lýst til hlítar í stuttu
máli. Ekki njóta heldur allir verð-
tryggingar því að upplýst er að 23
sjóðir með 6 þúsund starfandi sjóð-
félaga hafí engin ákvæði um
uppbætur á lífeyri eftir að hann
hefur upphaflega verið úrskurðað-
ur. Og við flutning milli sjóða
skerðist réttur fólks með ýmsum
hætti. Mörg iðgjaldagreiðslan ber
því mjög takmarkaðan ávöxt í rétt-
indum. Fólkið í landinu er löngu
hætt að botna í þessu kerfí, réttind-
um sínum og réttindaleysi.
í lífeyrissjóðaskýrslunni kemur
líka fram að stór hluti sjóðanna er
vanmegnugur að greiða félögum
sínum þann lífeyri sem þeir hafa
heitið eða með öðmm orðum, em
nánast á hausnum.
Þetta kerfi ótal sjóða er því
hörmulega_ ófullkomið, flókið og
óréttlátt. Ég trúi því ekki að Þor-
steinn sé ánægður með þetta.
Tillögiir Alþýðu-
flokksins
Tillögur okkar alþýðuflokks-
manna lúta að því annars vegar
hvemig hinn sameiginlegi lífeyris-
sjóður eigi að vera og að hinu
leytinu hvemig koma megi sjóðnum
á fót. Fyrst er rétt að taka fram
að við gemm ráð fyrir að sjóðurinn
starfí við hlið Almannatrygginga
þannig að Almannatryggingar
greiði gmnnlífeyri sem er óháður
tekjum rétt eins og nú er gert.
Tekjutryggingu elli- og örorkulíf-
eyrisþega verði jafnframt haldið
áfram til að greiða uppbætur á
lífeyri til þeirra sem eiga engan eða
óverulegan rétt í lífeyrissjóðum.
Hins vegar mun draga úr nauðsyn
á slíkum uppbótum eftir því sem
réttindi manna í lífeyrissjóðum
verða meiri og almennari.
Hinn sameiginlegi
sjóöur
Hinn sameiginlegi sjóður greiddi
ellilífeyri, örorkulífeyri, makabætur
og makalífeyri. Ellilífeyrir yrði
greiddur frá 70 ára aldri með heim-
ild um flýtingu eða seinkun. Lífeyrir
eftirlifandi maka yrði aldrei lægri
en svarar til lífeyrisréttar þess
hjóna sem við fráfallið hefði aflað
sér meiri réttar. Lífeyrisréttindi
hjóna yrðu skoðuð sem sameign
þeirra meðan hjónaband varir og
áunnin sjóðseign í hjónabandi skipt-
ist til helminga milli þeirra ef til
skilnaðar kemur. Þessi ákvæði
varðandi rétt maka eru mjög mikil-
væg fyrir margar konur eins og nú
háttar í þjóðfélaginu.
í sjóðinn yrði greitt iðgjald sem
nemur 10% af öllum launatekjum,
6% af atvinnurekanda en 4% af
launþega en sjálfstæðir atvinnurek-
endur greiddu vitaskuld báða
hlutana fyrir sig. Áunnin lífeyris-
réttindi verði verðtryggð með
lánskjaravísitölu og lífeyrir þá
sömuleiðis.
Sjóðnum er ætlað að vera deilda-
skiptur eftir landshlutum til að
tryggja sem bezt tengsl við hinar
ýmsu byggðir, en jafnframt mun
þá ráðstöfunarfé sjóðanna nýtast
betur til atvinnuuppbyggingar í
hverjum landshluta. Stjórn deild-
anna og sjóðsins yrðu á vegum
samtaka vinnumarkaðarins og hann
hefði fullt sjálfstæði og væri þannig
ekki ríkisstofnun heldur almanna-
stofnun sem starfaði hliðstætt við
tryggingafélög.
Hvernig á að koma
sjóðnum á fót?
Víkjum þá að því hvemig tengja
á sjóðinn við núverandi kerfí. Ein-
faldast væri að setja lög um
sammna núverandi sjóða í hinn
nýja sjóð. Það er reyndar stefnumið
sem við viljum gjaman fá stuðning
við. Þar sem slíkur stuðningur hef-
ur látið á sér standa gerðum við
að tillögu okkar í vetur að núver-
andi sjóðir yrðu hvattir til slíkrar
sameiningar. Að öðmm kosti gætu
gömlu sjóðimir starfað áfram á
gmndvelli réttinda og eigna fyrir
stofnsetningu nýja sjóðsins en eng-
in iðgjöld rynnu til þeirra eftir það.
Þeir mundu því smám saman
hverfa.
í tillögunum var líka sérstaklega
rakið hvemig fara skuli með mál-
efni opinberra starfsmanna, en þeir
njóta með ríkisábyrgð mjög mikilla
lífeyrisréttinda. Oll eldri réttindi
yrðu viðurkennd en við stofnsetn-
ingu hins nýja sjóðs yrði umfram-
réttur metinn til launa og
opinbemm starfsmönnum gert að
ákveða í hve ríkum mæli þeir kysu
launahækkun eða viðbótarrétt í sér-
sjóði sem greiddist þá af þeirri
launahækkun sem þeir afsöluðu
sér. Sama mundi gilda um aðra þá
sem hafa notið hliðstæðrar ábyrgð-
ar, svo sem bankamenn. Þannig
yrði viðurkennt að þessi lífeyrisrétt-
ur er hluti af kjömm þessara
Kjartan Jóhannsson
„Sjóðnum er ætlað að
vera deildaskiptur eftir
landshlutum til að
tryggja sem bezt tengsl
við hinar ýmsu byggðir,
en jafnframt mun þá
ráðstöfunarfé sjóðanna
nýtast betur til atvinnu-
uppbyggingar í hveij-
um landshluta. Stjórn
deildanna og sjóðsins
yrðu á vegum samtaka
vinnumarkaðarins og
hann hefði fullt sjálf-
stæði og væri þannig
ekki ríkisstofnun held-
ur almannastofnun sem
starfaði hliðstætt við
tryggingafélög. “
starfshópa og í engu gengið á þeirra
kjör.
Þjóðaratkvæði
Eins og ég gat um áður hefur
hinn sameiginlegi sjóður oft komið
til umræðu, en aldrei hefur orðið
úr framkvæmdinni. Því mun helzt
um að kenna að ýmsir áhrifaaðilar
hafa lagzt gegn hugmyndinni og
FÁLM
LEIKLIST
Jóhann Hjálmarsson
Þjóðleikhúsið, Litla sviðið:
GÆTTU ÞÍN
eftir Kristínu Bjarnadóttur og
DRAUMAR Á HVOLFI
eftir Kristínu Ómarsdóttur.
Tónlist: Guðni Franzson.
Lýsing: Sveinn Benediktsson.
Leikmynd og búningar: Þorbjörg
Höskuldsdóttir.
Leikstjóri: Helga Bachmann.
Eftir því sem mér hefur skilist
hafa leikþættir þeirra Kristínar
Bjamadóttur og Kristínar Ómars-
dóttur unnið til verðlauna í sam-
keppni. Það er auðvitað gott og vel.
En það verður að segja um þessa
leikþætti að þeir eiga lítið erindi
upp á svið. Þótt ýmislegt lofsvert
megi um þá segja hefði verið æski-
legast að kunnáttufólk í leikritagerð
og leiklist hefði einfaldlega bent
höfundunum á að reyna aftur, þeim
hefði verið skilað handritunum og
sagt að vanda sig betur. Því miður
virðist ekki slíkt fólk starfa í Þjóð-
leikhúsinu.
Reynt var að setja á svið mátt-
litla leikþætti. í Gættu þín eftir
Kristínu Bjamadóttur örlar á við-
leitni til að túlka brotakennda
lífsmynd, það sem helst situr eftir
er að höfundurinn dregur upp and-
stæður þess sem venjan heimtar
og þess sem lífið leggur fólki á
herðar. Niðurstaðan verður að höf-
undinum hafí í sundurlausum
myndum tekist að vekja til nokkurr-
ar umhugsunar, en alls ekki að
skapa þá heildarmynd sem leikrit
þarf að búa yfír.
Kristín Ómarsdóttir hefur ýmis-
legt til brunns að bera, m.a. hefur
hún ort lagleg ljóð, og skynjun
hennar er mun skáldlegri en nöfnu
hennar. En þrátt fyrir að henni
takist að skapa vissa fjarlægð og
nálægð viðfangsefnis gerist ein-
þáttungur hennar í tómarúmi og
nær ekki að höfða beint til áhorf-
enda.
Kristín Ómarsdóttir hefur hæfí-
leika eins og fyrr segir, en þarf
leiðsögn og hefur ekki fengið hana
enn. Það er bjamargreiði að setja
á svið verk fálmandi höfundar sem
virðist algerlega óvitandi um grund-
vallaratriði leikritunar og sama má
segja um gagnrýnislausa uppsetn-
ingu tilraunar á borð við Gættu
þín. Kristín Bjamadóttir, höfundur
síðamefnda verksins, þreifar fyrir
sér og reynir að ná tangarhaldi á
vissum hugmyndum, en skortir
þroska og getu til að koma nokkm
áleiðis. Sé áhorfandi velviljaður má
geta í eyður og yrkja það sem óort
er, en slíkt á ábyrgt leikhús ekki
að bjóða upp á. Þær nöfnur hefðu
Úr Gættu þín eftir Kristínu Bjarnadóttur: Sigurjóna Sverris-
dóttir, Róbert Amfinnsson og Bryndís Pétursdóttir.
Úr Draumar á hvolfi eftir
Kristinu Ómarsdóttur: Amór
Benónýsson og Ragnheiður
Steindórsdóttir.