Morgunblaðið - 03.03.1987, Qupperneq 29

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1987
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. MARZ 1987
29

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
V erkfallsboðun
fr amhaldsskólakennara
ramhaldsskólakennarar,
sem eru félagar í Hinu
íslenska kennarafélagi (HÍK),
hafa boðað verkfall frá og með
16. mars nk. hafi ekki tekist
samningar við fjármálaráðu-
neytið um kaup og kjör fyrir
þann tíma. Ákvörðun um verk-
fall var tekin i allsherjarat-
kvæðagreiðslu félagsmanna
HIK, þar sem mikill meirihluti
þátttakenda, eða um 65%, lýsti
stuðningi við þessa leið. Verk-
fallið tekur til flestra kennara
í menntaskólum og fjölbrauta-
skólum og nokkurra kennara
í efstu bekkjum grunnskóla.
Ef það kemur til framkvæmda
mun það því hafa áhrif á skóla-
starf þúsunda unglinga um
land allt.
Hið íslenska kennarafélag
gerir um það kröfu, að félags-
menn þess fái meiri launa-
hækkanir en samið hefur verið
um á vinnumarkaði á þessu
ári. Rökin eru þau, að laun
kennara hafi lengi verið alltof
lág og þeir hafi að auki dreg-
ist aftur úr starfshópum með
sambærilega menntun, sem
starfa hjá einkaaðilum. Um
það skal ekki deilt, að starf
kennara er þess eðlis að þeir
verðskulda góð laun. Á hitt
ber þó jafnframt að líta, sem
fram kemur í hinni nýju
skýrslu Þjóðhagsstofnunar,
Ágrip úr þjóðarbúskapnum, að
á árinu 1986 virðast laun opin-
berra starfsmanna, þ. á m.
kennara, hafa hækkað talsvert
meira en annarra launþega.
Jafnframt hafa atvinnutekjur
opinberra starfsmanna hækk-
að umfram meðaltal, sem var
35% á síðasta ári, eða um 37%
á mann að jafnaði.
Hvað sem þessum tölum
líður vefengir enginn rétt
framhaldsskólakennara til að
heyja kjarabaráttu og fara í
verkfall. Tíminn, sem þeir
velja, er hins vegar vægast
sagt óheppilegur. Langt er lið-
ið á síðara misseri skólaársins
og framundan eru mikilvæg
próf hjá stórum hópum fram-
haldsskólanema. Það skiptir
t.a.m. stúdentsefni miklu,
hvaða einkunnir þau fá á loka-
prófí, þar sem það getur ráðið
úrslitum um valkosti í námi
innanlands og utan í haust.
Skelli verkfall á getur það orð-
ið langvinnt, þar sem ríkis-
stjómin mun ekki sætta sig
við, að farið sé út fyrir þann
launaramma, sem víðtæk sam-
staða hefur tekist um. Langt
verkfall getur þýtt, að starf
þúsunda framhaldsskólanema
í heilan vetur er lagt í rúst.
Og verkfall, sem stæði í
skemmri tíma, s.s. í tvær til
þrjár vikur, gæti líka haft al-
varlegar afleiðingar fyrir
nemendur og komið losi á starf
þeirra.
Það er því mikil ábyrgð, sem
verkfallsboðendur í HÍK axla.
Sú spuming vaknar að vonum,
hvort þeir geti ekki valið annan
og heppilegri tíma fyrir kjara-
baráttu af þessu tagi. Hvers
vegna ekki í haustbyrjun, þeg-
ar nemendur eru ekki komnir
í skólana og geta haldið áfram
á vinnumarkaði, ef þeim sýnist
svo? Eða í ársbyrjunj þegar
jólafrí em enn í gangi? I báðum
tilvikum yrði skaðinn mun
minni fyrir þá, sem em helstu
þolendur verkfalls kennara, en
nú er. Varla telja forystumenn
HÍK sér það til framdráttar í
kjarabaráttunni, að nemendur
lendi í jjessari óþægilegu
klemmu? I því sambandi má
rifja upp deilu HÍK og fjár-
málaráðuneytisins á sama
tíma fyrir tveimur ámm, þegar
félagið hafði ekki öðlast verk-
fallsrétt. Þá sögðu kennarar í
HÍK upp störfum og virtu að
vettugi lögmæta framlengingu
menntamálaráðherra á upp-
sagnarfresti þeirra. Það leidddi
til þriggja vikna stöðvunar í
framhaldsskólunum, sem m.a.
hafði þær afleiðingar að ein-
hver hópur nemenda hætti
námi.
Þótt Hið íslenska kennara-
félag hafí boðað verkfall, er
ekki þar með sagt, að til þess
komi. Samningaviðræður em
enn í gangi og nokkur tími til
stefnu, að ná samkomulagi.
Óneitanlega skapar verkfalls-
boðunin þó óvissuástand og
kvíða í skólunum og á heimil-
um nemenda. Ástæða er til að
hvetja aðila til að reyna samn-
ingsleiðina til hins ýtrasta.
Verkfall á þessum tíma væri
afar óheppileg niðurstaða.
Sovétheimsókn forsætisráðherra
Ræða Steingríms Hermannssonar í Kreml:
Tillaga um stofnun fyrir bættri
sambúð austurs o g vesturs
Herra forsætisráðherra, Nikolai
Ryzhkov og frú Ryzhkova.
Ég þakka yður, herra forsætis-
ráðherra, fyrir þennan ágæta
kvöldverð og sérstaklega fyrir boð
ríkisstjórnar yðar að heimsækja
Sovétríkin. Viðræður við yður og
aðalritara Kommúnistaflokks Sov-
étríkjanna eru að sjálfsögðu megin
markmið þessarar heimsóknar. Það
er sannfæring mín, að þær muni
verða til þess að styrkja samband
Sovétríkjanna og Islands.
Það er grundvallaratriði í ut-
anríkisstefnu okkar íslendinga að
eiga góð samskipti við allar þjóðir.
Það höfum við átt við Sovétríkin
um áratugi. Sovétríkin hafa m.a.
verið einn mikilvægasti viðskipta-
vinur íslendinga. Þótt þau viðskipti
séu að sjálfsögðu lítil á mælikvarða
stórveldis, vil ég leyfa mér að ætla
að þau hafi einnig verið Sovétríkj-
unum hagkvæm. Það er von mín,
að viðræður okkar verði til þess að
auka enn viðskipti milli þjóðanna.
í því skyni verður að leggja á það
áherslu, að staðið verði af beggja
hálfu að fullu við þann ramma-
samning, sem gerður hefur verið.
En jafnframt legg ég til að mönn-
um, sem starfandi eru að ýmiss
konar framleiðslu og viðskiptum
verði af beggja hálfu falið að at-
huga ný viðskipti. Það er sannfær-
ing mín, að á þessum tímum mikilla
tækniframfara og nýrrar fram-
leiðslu, séu möguleikamir margir.
í þessu sambandi vii ég lýsa
ánægju minni með viðræður okkar
í morgun, herra forsætisráðherra.
Þær voru opinskáar og beinskeytt-
ar, eins og tveim verkfræðingum
sæmir, og tvímælalaust gagnlegar
fyrir samskipti þjóðanna.
Við íslendingar teljum sjálfsagt
að friður ríki milli þjóða. Við for-
dæmum hvers konar yfirgang og
teljum að sérhver þjóð eigi að ráða
sínum eigin málum. Her einnar
þjóðar á ekkert erindi inn fyrir
landamæri annars lands.
Því miður hafa heimsmálin þró-
ast á annan veg allt frá síðustu
heimsstyijöld. Gífurlegum tækni-
framförum, sem gætu skapað öllum
íbúum heimsins viðunandi lífsskil-
yrði, hefur verið beitt í þágu
hernaðar. Kjarnorkuvopnakapp-
hlaupið er komið út í þær öfgar,
að heimurinn stendur á bjargbrún-
inni. Þjóðirnar búa við ógn kjam-
orkunnar, sem gæti eytt öllu
mannlífí á jörðu, og það margsinn-
is. Við það verður ekki unað miklu
lengur. Stórveldin verða að hverfa
af þeirri braut, sem þau hafa geng-
ið undanfarin ár. Kjarnorkuvopnum
verður að fækka markvisst, og helst
útrýma með öllu. Að slíku viljum
við íslendingar stuðla, en er ljóst,
að þetta er fyrst og fremst á valdi
stórveldanna.
Það var íslendingum því ánægju-
efni, þegar aðalritari Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna lagði til sl.
haust, að fundur forystumanna
stórveldanna yrði haldinn á íslandi.
Mér er ljóst, að þar var um að
ræða svo mikilvægan atburð fyrir
heimsbyggð alla, að ráðið gæti jafn-
vel framtíð mannkyns. Fyrir hönd
íslensku ríkisstjómarinnar sam-
þykkti ég því án tafar, að fundur
þessi yrði haldinn í Reykjavík.
Ég neita því ekki, að ég varð að
fundinum loknum fyrir vonbrigðum.
Svo hygg ég að orðið hafi um marga
aðra. Nú er flestum hins vegar ljóst
orðið, að á þessum fundi í Reykjavík
gerðist meira en í fyrstu var upp-
lýst. Þær tillögur, sem þar voru
fram lagðar, eru grundvöllur
áframhaldandi viðræðna um fækk-
un kjarnorkuvopna eða jafnvel
útrýmingu þeirra. Reykjavíkur-
fundurinn markaði tímamót. Hann
hefur gefið mönnum nýja von. Ég
er sammála því, að við ekkert minna
verður unað en útrýmingu kjam-
orkuvopna. Mér er ljóst, að það
mun taka nokkurn tíma og aðeins
gerast í áföngum. Það markmið
eiga menn þó í upphafi að setja,
annars mun það ekki nást.
I þessu sambandi vil ég lýsa
ánægju minni með þær athyglis-
verðu tillögur um fækkun og
útrýmingu kjarnorkuvopna, sem
leiðtogi Sovétríkjanna, Mikail
Gorbachov, lagði fram á Reykjavík-
urfundinum og ítrekaðar hafa verið
síðar, m.a. fyrir fáeinum dögum um
útrýmingu meðaldrægra eldflauga
í Evrópu án skilyrða. Þær tillögur
eiga að mínu mati að geta orðið
grundvöllur samkomulags, sem leiði
til algjörrar útrýmingar kjamorku-
vopna, t.d. í lok þessarar aldar.
Við Íslendingar erum stoltir af
okkar þætti i þeirri hugarfarsbreyt-
ingu, sem virðist nú orðin með
Reykjavíkurfundinum. Við viljum
efla þennan anda og styrkja þá von
mannkynsins, sem á honum bygg-
ist. Stórveldin gerðu vel, ef þau
leggðu nokkuð af mörkum til þess,
að á íslandi mætti rísa stofnun, sem
hefði það markmið að stuðla að
bættri sambúð austurs og vesturs,
og reyndar þjóða um heim allan.
Stofnun sem hefði það markmið að
varðveita líf á jörðu. Þar gæti orðið
griðastaður fyrir ráðstefnur og
fundi, mannleg kynni, athuganir og
rannsóknir, og hvað annað sem
nauðsynlegt kann að vera í þessu
skyni.
Og heimurinn á við fjölmörg önn-
ur vandamál að stríða, sem aðeins
verða leyst með samstöðu og sam-
starfi þjóða. Ég nefni mengun og
jafnvel eyðingu umhverfís, bæði
lífríkis, lands, sjávar og andrúms-
lofts. Verndun lífs á jörðu er orðið
aðkallandi markmið.
Það er einlæg trú mín, að aukinn
skilningur og traust á milli þjóða
og einstaklinga af öllu þjóðemi sé
líklegasta leiðin og reyndar sú eina,
sem tryggir báetta sambúð þjóða á
milli. Ég vil í þessu sambandi lejrfa
mér að fagna þeim breytingum, sem
eru að verða í Sovétríkjunum. Þessi
volduga þjóð hefur ekkert að óttast
frá öðrum, og ég er sannfærður um,
að Sovétríkin muni styrkjast enn
með auknu frelsi einstaklinganna
til þess að láta í ljósi eigin skoðan-
ir og til þess að ferðast hvert sem
þeir kjósa.
Saga Sovétríkjanna er lær-
dómsrík. Tímamót urðu þegar Pétur
mikli opnaði landið og veitti inn
nýrri þekkingu og framförum. Síðar
varð stöðnun á ný og í raun aftur-
för. Á ótrúlega skömmum tíma
hafa Sovétríkin ekki aðeins snúið
þeirri þróun við, heldur orðið eitt
öflugasta ríki veraldar. Mér sýnist
enn komið að tímamótum.
Nú fer í hönd bylting nýrrar
þekkingar og tækni. Hún byggist á
hinum fijálsa anda einstaklingsins.
Sú þjóð, sem hvetur þegna sína til
fjálsrar, skapandi hugsunar, mun
ná bestum tökum á þessari þróun.
Ef þessi nýja þekking er rétt
notuð, er engin ástæða til svartsýni
um framtíð mannkyns. Þvert á
Nikolai Ryzhkov, forsætisráðherra Sovétríkjanna (annar frá hægri), ræðir við Steingrím Hermannsson, sem situr gegnt honum, forsætisráð-
herra í Moskvu.
móti er full ástæða til bjartsýni.
Ég óska Sovétríkjunum góðs geng-
is á þeirri braut.
Ég endurtek að lokum þakkir
fyrir þetta opinbera heimboð, sem
ég vona að verði til þess að styrkja
enn góða sambúð þjóðanna. Ég
ítreka fyrra boð til yðar, herra for-
sætisráðherra, að heimsækja ís-
land.
Ég bið viðstadda að lyfta glösum
og drekka skál friðar, batnandi
mannlífs og góðrar sambúðar Sov-
étríkjanna og Islands.
Rcuter
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra íslands, og hinn sovéski starfsbróðir hans, Nikolai Ryzh-
kov, ræddust við i Kreml í gær. Myndin var tekin af ráðherrunum ásamt sendinefndum beggja ríkja.
Nikolai Ryzhkov, forsætisráðherra Sovétríkjanna:
Hvattí tíl aukins samstarfs
og samskipta milli þióðanna
Moskvu. Frú Birni Bjarnasyni, bladamanni Morgunblaðsins.
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra, og fylgdarlið hans
sátu i gær kvöldverðarboð forsætisráðherra Sovétrikjanna, Nikolais
Ryzhkov. Bauð Ryzhkov Steingrím velkominn með ræðu og fer hér
á eftir lítill útdráttur úr henni:
Ryshkov sagði, að heimsókn
íslenska forsætisráðherrans til Is-
lands væri til að þakka fyrir hvernig
íslendingar hefðu tekið á móti Mik-
hail Gorbachev á íslandi í október
og að með því að taka á móti fulltrú-
um íslenska lýðveldisins í Sovétríkj-
unum með hinum bestu tilfinning-
um væri það vilji Sovétmanna að
endurgjalda gestrisnina í
Reykjavík.
Ryzhkov veik að afvopnunarmál-
unum og sagði, að leiðin til
Reykjavíkur hefði verið löng og
erfið. Ekki væri þó loku fyrir það
skotið, að ná mætti samningum um
raunverulega afvopnun þrátt fyrir
mikil vandamál. Sovétmenn hefðu
sett fram óviðjafnanlegar tillögur
um afvopnunarmál í Reykjavík þar
sem tekið hefði verið tillit til Banda-
ríkjanna og bandalagsríkja þeirra.
Þessi og önnur skref Sovétmanna
væru afleiðing nýs hugsunarháttar
í Sovétríkjunum, áætlunar um al-
hliða og alþjóðlegt öryggiskerfi,
sem lýst hefði verið yfir á 27.
flokksþingi kommúnistaflokksins.
Síðan minnti forsætisráðherrann
á tillögur Gorbachevs, sem kynntar
hefðu verið á laugardaginn, um
brottflutning meðaldrægra eld-
flauga frá Mið-Evrópu og sagði, að
tillögumar næðu einnig til skamm-
drægra eldflauga.
Sagði hann, að samskipti íslend-
inga og Sovétmanna hefðu alltaf
verið góð frá því að stjórnmálasam-
bandi var komið á milli þjóðanna.
Það væri til marks um gagnkvæma
viðleitni til að hafa sem nánasta
samvinnu. Sagði Ryshkov, að hafið
tengdi þjóðirnar þótt fjarlægðirnar
væru miklar og hefði það stuðlað
að samstarfi þeirra á efnahags- og
viðskiptasviðinu, í tækni og vísind-
um og á sviði alþjóðaréttar og
stjórnmála. Minnti hann á, að Sov-
étmenn hefðu sýnt íslendingum
skilning þegar fískveiðilögsagan
var færð í 50 mílur og efnahagslög-
sagan í 200 mílur. Tengsl Sovétríkj-
anna og íslands færu eftir
ákvæðum í stofnskrá Sameinuðu
þjóðanna og Helsinki-lokasam-
þykktarinnar og ættu að vera
öðmm til fyrirmyndar um hvernig
stórþjóð og smáþjóð störfuðu sam-
an, ríki, sem miklar fjarlægðir
skildu, byggju við ólíka stjórnar-
hætti og væm hvort í sínu hemað-
arbandalaginu. Þrátt fynr þennan
mun litu Sovétmenn á íslendinga
sem jafnréttháa í samfélagi þjóð-
anna og samstarfsaðila á ýmsum
sviðum.
Ryshkov sagði, að viðræðumar,
sem hann hefði átt við Steingrím
Hermannsson, sýndu, að unnt væri
að þróa viðskipti þjóðanna og auka
þau með margvíslegum hætti. Sagði
hann það vera sannfæringu Sovét-
manna, að unnt væri að auka með
róttækum hætti samskipti þjóðanna
á ýmsum sviðum, gagnkvæm menn-
ingarsamskipti, tengsl vísindastofn-
ana, listamanna, íþróttafólks og
ferðaskrifstofa. Kvaðst hann vona,
að heimsóknin stuðlaði að gagn- (
kvæmum skilningi milli þjóðanna
og að samskiptin mættu þróast
báðum þjóðunum t.il hagsbóta.
Sovétmenn vilja vinna að
verkefnum með Islendingum
Moskvu, frá Birni Bjarnasyni.
STEINGRÍMUR Hermannsson forsætisráðherra ræddi í
rúmar þijár klukkustundir við Nikolai Ryzhkov, forsætis-
ráðherra Sovétríkjanna, í Kreml í gærmorgnn. Snerust
viðræður þeirra einkum um verslunarviðskipti þjóðanna.
Kom fram áhugi hjá sovéska
ráðherranum á því að stofnað yrði
til samvinnuverkefna á milli sov-
éskra og íslenskra fyrirtækja.
Nefndi hann meðal annars sam-
vinnu við Sambandið og Álafoss
um ullariðnað og áhuga Sovét-
manna á þátttöku í framkvæmd-
um við virkjanir og sölu á tækjum
til þeirra. Steingrímur Hermanns-
son kvaðst hafa nefnt álverið í
Straumsvík í þessu sambandi, en
Ryzhkov hefði gefið til kynna að
Sovétmenn hefðu ekki áhuga á
þátttöku í samvinnu um slíkan
rekstur.
Það kom íslensku viðræðu-
nefndinni á óvart hve vel sovéski
ráðherrann var að sér um alla
þætti viðskiptasambands land-
anna. Ekki var rætt um að það
að íslendingar hefðu ekki staðið
við gerða samninga á síðasta ári
um sölu á frystum fiski. Sovét-
menn hétu því að hefja viðræður
um kaup á saltsíld fyrr en til
þessa, eða strax nú í vor. Þá eru
þeir fúsir til að kaupa af okkur
meiri ullarvörur ef við aukum kaup
á olíu. Loks munu þeir athuga
gaumgæfilega kaup á dilkakjöti
frá íslandi.
Steingrímur Hermannsson
sagði að Ryzhkov hefði greint sér
rækilega frá þeim breytingum,
sem nú er verið að gera á sovésku
þjóðfélagi. Ætlunin væri að auka
framleiðni og efla ábyrgð stjóm-
enda fyrirtækja og gera sósíalism-
ann virkari. Til þess að þetta
takist þurfi að glíma við mörg
vandamál heima fyrir og auka
samvinnu út á við. Efnahagskerfið
hafi verið staðnað.
Þá sagði Steingrímur að þama
hefðu tveir verkfræðingar hist og
tekið til við að ræða tæknileg at-
riði, svo sem framleiðslukerfi í
fiskiðnaði og um atriði er snerta
líftækni.
Á meðan sendinefndimar sátu
á þessum fundi skoðaði Edda Guð-
mundsdóttir, forsætisráðherrafrú,
meðal annars ballettskólann í
Moskvu þar sem nemendur eru
600. 300 piltar og jafn margar
stúlkur. Pá 80 aðgang að ári af
um 2.000 umsækjendum. Sýndu
nemendur íslensku gestunum list
sína við mikla hrifningu.
Heimsókn forsætisráðherra lýk-
ur í dag, en hún hófst á sunnu-
dagskvöld þegar Ryzhkov tók á
móti Steingrími með virðulegri
athöfn á Moskvuflugvelli. í gær-
morgun lagði forsætisráðherra
blómsveig á leiði óþekkta her-
mannsins. í dag verður geimví-
sindastofnun Sovétríkjanna
skoðuð og því næst verður blaða-
mannafundur. Síðdegis verður
haldið út á flugvöll að loknu há-
degisverðarboði í íslenska sendi-
ráðinu.