Morgunblaðið - 26.05.1987, Qupperneq 70

vRRf tam .íts 5moAauiam<i .GiaAjanuoflOM
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 1987
Sigurður Jónsson
frá Efra-Lóni
rr
70
Minning:
Fæddur 29. október 1911
Dáinn 15. maí 1987
Leiðir okkar Sigurðar frá Efra-
Lóni lágu fyrst saman á Þórshöfn
1939. Ég hafði um vorið gerst erind-
reki Framsóknarflokksins, en fór um
haustið í ferðalag og hélt fundi í flest-
um hreppum þess kjördæmis, sem
nú heitir Norðurlandskjördæmi
eystra. Sérstöku hlutverki hafði ég
að gegna í Norður-Þingeyjarsýslu,
því Gísii Guðmundsson — hinn vin-
sæli og virti þingmaður þeirra
Norður-Þingeyinga um langt skeið —
var þá sjúklingur í Vífilsstaðahæli. Á
fundum flutti ég kveðjur og skilaboð
frá Gísla um stöðu mála I kjördæm-
inu, enda hafði ég rætt ítarlega við
hann, áður en ég lagði upp í ferðina.
Gísli kynnti mér rækilega menn og
málefni í N-Þing. og hef ég búið að
því síðan, þótt brátt sé hálf öld að
baki. Meðal þeirra manna, sem hann
sagði mér fra, var ungur og efnileg-
ur sveitungi hans á Langanesi —
Sigurður Jónsson á Ytra-Lóni. Þegar
ég kom á Þórshafnarfundinn, en það
var 5. nóv. 1939, var ég fljótur að
hafa upp á Sigurði. Þótti mér hann
strax ákaflega geðfelldur og
skemmtilegur maður og hin fyrstu
kynni í samræmi við ummæli Gísla.
Seinna þennan sama vetur bað ég
Sigurð um að koma á þjóðmálanám-
skeið, sem Framsóknarflokkurinn
hélt í Reykjavík. Lagði ég mikla
áherslu á komu hans þangað, því
einungis úrvalsmenn voru teknir á
námskeið þetta, sem stóð í mánuð.
Þá var flestum komið fyrir hjá
flokksmönnum í Reykjavík og vistaði
ég Sigurð á því heimili, sem mér
fannst bera af öðrum. Þetta sýnir
að ég hafði strax sérstakar mætur
á honum. Að loknu námskeiði þessu
vorum við tengdir vináttuböndum,
sem aldrei rofnuðu, þótt við ættum
heimili lengst af, sitt á hvorum enda
landsins.
Sigurður var á allan hátt mjög vel
gerður maður. Greindur og viðmóts-
þýður. Velviljaður og mikill félags-
málamaður. Sá alltaf hinar bjartari
hliðar á tilverunni. J góðra vina hópi
var hann skemmtitegur og sagði vel
frá, þótt hann væfi alvörumaður að
eðlisfari. Með slíkum manni var gott
að vera. Margt áttum við sameigin-
legt og vorum bjartsýnir ungir menn,
með fangið fullt af hugsjónum, þótt
heimsstyijöldin væri í algleymingi.
Það skyggði ekki á eitt né annað.
Við heimsóttum hvor annan, eftir því
sem kostur var á og bréfín gengu á
milli. Hann var einlægur og traustur
vinur okkar hjóna ævina út. Allir
samfundir við Sigurð og fjölskyldu
hans voru gleði og hamingjustundir.
Sannkallaðir sólskinsblettir á
lífsbrautinni. Þegar Sigurður er rúm-
lega sextugur tekur ský að draga
fyrir sólu. Hann hafði fengið hina
seigdrepandi Parkinsonsveiki. Við
hana hefur hann barist í ca. 15 ár.
Hægt í fyrstu en síðustu árin hafa
verið honum erfíð. Örlögum þessum
mætti hann með karlmennsku og
æðruleysi.
Sigurður var fæddur að Fagranesi
á Langanesi, þann 29. okt. 1911.
Foreldrar hans voru hjónin Jón Jón-
asson og Sigríður Sigurðardóttir.
Þau voru bæði Norður-Þingeyingar
og höfðu foreldrar móður hans búið
á Fagranesi. Þegar Sigurður var
bam að aldri deyr móðir hans úr
mislingum og nokkrum mánuðum
áður hafði systir hans — 8 ára göm-
ul — dáið úr sama sjúkdómi. Voru
þetta hörmulegir atburðir, en ekki
óalgengir á þeirri tíð. Siguður átti
bróður, sem var yngstur systkin-
anna. Var hann fárra ára, þegar
móðir þeirra andaðist. Hann heitir
Jón og er búsettur að Höfn í Homa-
fírði.
Jón í Fagranesi kvæntist nokkrum
ámm síðar — Stefaníu Friðriksdóttur
ljósmóður frá Svínadal í Keldu-
hverfí. Gekk hún drengjunum í
móðurstað með miklum ágætum. Þá
ólu þau Jón upp þijú fósturböm á
heimili sínu. Vorið 1930 flytur §öl-
skyldan að Ytra-Lóni á Langanesi,
sem var betri jörð og nær samgöngu-
leiðum. Sigurður fór ungur að árum
til náms í Flensborgarskóla í Hafnar-
fírði og þaðan í Gagnfræðaskólann
á Akureyri, þar sem hann lauk gagn-
fræðaprófí 1930. Eftir það starfaði
hann lengst af heima við bú föður
síns, sem var gildur bóndi á sinni tíð.
Um Jónsmessuleytið 1942 kvænt-
ist Sigurður — Guðrúnu Ólafsdóttur
frá Ytra-Álandi í Þistilfirði. Mikilli
ágætis konu, sem verið hefur honum
frábær lífsförunautur og styrk stoð
í langvarandi veikindum hin síðari
ár. Þau eignuðust 5 dætur, sem allar
eiga maka og hafa stofnað heimili.
Sigríður búsett í Reykjavík, Þóra á
Akureyri, Jónína, Unnur og Anna
Björk í Reykjavík. Allar hafa sys-
tumar hlotið góða menntun og vinna
hin fjölbreytilegustu störf.
Sigurður byggði nýbýlið Efra-Lón
í landi Ytra-Lóns og hóf þar búskap
1943. Tæpum 20 árum síðar brá
faðir hans búi og flutti til Homafjarð-
ar, enda var Jón sonur hans farinn
þangað áður. Eftir það bjó Sigurður
á báðum jörðunum. Hann hætti bú-
skap 1980 og flutti til Reykjavíkur
1983, þá farinn að heilsu. Varla hef
ég þekkt nokkum mann, sem unni
sveit sinni og æskustöðvum af jafn
mikilli einlægni, fómaði henni
lífsstarfí sínu og gaf aldrei upp trúna
á mikla framtíðarmöguleika hennar,
þrátt fyrir andsnúinn tíðaranda.
Það kom snemma í ljós að Sigurð-
ur var vel til fomstu fallinn og
mikill félagsmálamaður. Varla var
það starf til í Sauðaneshreppi, sem
honum var ekki falið að gegna. Ung-
ur að ámm var hann fomstumaður
í ungmennafélagi sveitarinnar. Fljót-
lega var hann kjörinn í hreppsnefnd
Sauðaneshrepps, einnig í sýslunefnd
og stjóm kaupfélags Langnesinga
þar sem hann var lengi formaður.
Þá var hann skipaður hreppstjóri.
Oddviti Sauðaneshrepps var Sigurð-
ur í áratugi. Hann var lengi fulltrúi
Norður-Þingeyinga á aðalfundum
Stéttarsambands bænda og er þá
margt ótalið. Framagreint sýnir bet-
ur en allt annað það traust og
vinsældir, sem hann naut hjá sveit-
ungum sínum.
Á fyrstu áratugum aldarinnar var
Langanes fjölmenn sveit og byggðin
þétt. Útgerð talsverð frá Skálum og
margt fólk þar, bæði með fasta bú-
setu og einnig sjómenn víðsvegar af
landinu. Þaðan var stutt á afbragðs
fískimið og oft mikil uppgrip. Þar
var hinsvegar engin höfn, svo útgerð
þar lagðist niður, þegar skipin
stækkuðu og tæknin kom til sögunn-
ar. Eftir stríðið fór einnig að bera á
röskun byggðar á Langanesi, jafnvel
umfram aðrar byggðir f N.-Þing. Það
vora Sigurði mikil vonbrigði, þegar
nágrannamir, einn af öðmm hættu
búskap og fluttu á Þórshöfn eða
suður. Eftir stóðu eyðibýlin — þögul
og mæðuleg — sem minning hins
liðna. Aldrei hvarlaði það að Sigurði
að gefast upp. Þvert á móti var það
draumur hans, að þetta fagra, gróð-
ursæla og víðáttumikla hérað —
Langanesið — byggðist aftur dug-
andi athafnamönnum, sem nýttu
gæði landsins og sæktu gull í greip-
ar Ægis, eins og á ámm áður. Svo
heitt unni hann Langanesinu svo
sannfærður var hann um framtíðar-
möguleika þess og landgæði. Hann
viðurkenndi aldrei að hin mikla
byggðaröskun, sem orðin var í
Sauðaneshreppi væri af nauðsyn.
Sjálfur stóð hann meðan stætt var
og lét engan bilbug á sér fínna, þótt
á móti blési.
Davíð frá Fagraskógi hefur gert
snjallt kvæði um dalabóndann, sem
flutti á mölina. Mér fínnst það túlka
hugsanir Sigurðar ákaflega vel, svo
oft ræddi hann þessi mál.
„að enginn ber þess bætur,
sem burt úr dalnum fer.
Þeir festa fæstir yndi
við prur eða sker.“
Og alveg sérstaklega þetta frá-
bæra erindi:
„Það finnur margur best
hve hann átti mikinn auð,
þegar ánægjan er dauð.
Þó sumir eigi silfur
getur sálin verið snauð.
Hjartað heimtar meira
en húsnæði og brauð."
Gísla Guðmundssonar alþm. mun
lengi minnst fyrir harðsnúna bar-
áttu á Alþingi fyrir málstað hinna
Súsanna M. Gríms-
dóttir - Minning
Fædd 6. febrúar 1906
Dáin 14. maí 1987
í dag fer fram frá Dómkirkjunni
útför Súsönnu Maríu Grímsdóttur,
húsmóður, en hún lézt þann 14. maí
sl.
Súsanna var fædd í Reykjavík 6.
febrúar 1906 og var hún eitt níu
bama þeirra hjóna, Stefaníu Stef-
ánsdóttur og Gríms Ólafssonar,
bakarameistara. Súsanna var næzt-
yngst þeirra, en sú yngsta, Gyða
Stefánsdóttir, er ein systkinanna
sem lifir og býr hún á Egilsstöðum
á Seltjamamesi. Móðir Súsönnu hét
fullu nafni Þorgerður Stefanía Ól-
afía og var frá Miklaholti í Hnappa-
dalssýslu, dóttir Stefáns Ólafs
Bachmann (Geirssonar prests Bach-
mann) og konu hans, Súsönnu Maríu
Backmann (fæddrar Clausen).
Faðir Súsönnu var Grímur Ólafs-
son, bakarameistari, en hann varð
fyrstur íslenzkra manna til að ljúka
sveinsprófi í bakaraiðn árið 1884 og
fyrsti heiðursfélagi Bakarasveinafé-
lags fslands varð hann árið 1918.
Foreldrar hans vom Ólafur Ólafsson,
umsjónarmaður Lærða-skólans í
Reykjavík, og Guðbjörg Guðmunds-
dóttir.
Súsanna var fædd við Laufásveg-
inn og átti heima við þá götu fyrstu
ár ævi sinnar, en í Reykjavík átti
hún heima alla áina ævi og var hún
sannur og góður Reykvíkingur, sem
unni borg sinni mikið og vildi ætíð
sóma hennar og veg sem mestan.
Þar bar Vesturbærinn hæst þar sem
hún átti heimili sitt í nær 60 ár og
þar sló hjarta hennar.
Tómas Guðmundsson, skáld
Reykjavtkur, orti í kvæði sínu Vest-
urbærinn:
Hér gnæfir hin gotneska kirkja.
Hér ganga skáldin og yrkja
ástaljóð úti við sæinn.
Og ungir elskendur mætast
og óskir hjartans rætast,
er húmið hnígur á bæinn.
Svo kvað Tómas og svo lifðu þeir
sem völdu Vesturbæinn til lífstíðar
með ástkæmm lífsfömnaut sínum.
Eins og títt var um ungt fólk í
æsku Súsönnu þurfti snemma að
fara að vinna fyrir sér og þótti sá
heppinn sem hreppti fasta vinnu á
góðum vinnustað. Súsanna hóf
verzlunarstörf hjá Haraldi í Harald-
arbúð við Austurstræti og vann þar
um nokkurra ára skeið, frá árinu
1927 til 1931, eða þar til hún giftist
30. maí 1931 eftirlifandi eiginmanni
sínum, Sveinbimi K. Ámasyni,
kaupmanni í Fatabúðinni, en þau
störfuðu saman í Haraldarbúð og
kynntust þar. Þau Súsanna og
Sveinbjöm höfðu því verið gift í nær
56 ár þegar kallið kom. Samheldni
þeirra var einstök og heimilisbragur
til fyrirmyndar svo aldrei bar skugga
á. Gagnkvæm virðing, kærleikur og
trygglyndi, sem lýsti sér svo vel í
hlýju þeirrar umhyggju, sem Svein-
bjöm veitti Súsönnu í veikindum
hennar síðustu árin og hún mat svo
mikils.
Fyrstu hjúskaparárin leigðu þau
sér íbúð á Seljaveginum en hófust
fljótt handa af miklum dugnaði að
byggja hús sitt á Hávallagötu 35,
þar sem þau bjuggu svo í 51 ár og
Sveinbjöm býr enn.
Súsanna og Sveinbjöm eignuðust
3 dætur, þær Stefaníu, Emu Ingi-
björgu og Karólínu Björgu, en
bamabömin og bamabamabömin
vom orðin 16, svo það er stór hópur
sem nú við hlið afa kveður ástkæra
ömmu í dag.
Jafnframt húsinu á Hávallagötu
35 réðust þau Súsanna og Svein-
bjöm árið 1944 að _ byggja sér
sumarbústað við Álftavatn í
Grímsnesi og frá því urðu þessir
tveir staðir þeirra tryggða heimili.
Oft var margt manna á heimilinu
á Hávallagötu 35. Þar bjuggu t.d.
um langt skeið foreldrar Súsönnu
og móðir Sveinbjamar og var
umönnun hvergi spömð svo öllum
mætti líða sem bezt. Súsanna vildi
ætíð að öllum liði vel og lét aldrei
sitt eftir liggja í þeim efnum. Mörg-
um rétti hún hjálparhönd, bæði
vinum og vandalausum, en hvergi
tíundaði hún það. Hún var með hjart-
að á réttum stað og hafði stórt
hjarta.
Súsanna var fríð, látlaus og yfír-
veguð kona en jafnframt glaðvær
og leitaði ætíð þess að sjá jákvæðu
hliðamar á mönnum og málefnum
og jafnframt lagði hún sitt góða til.
Hún fylgdist jafnan vel með þjóðmál-
um og hafði sínar fastmótuðu
grundvallarskoðanir en var jafn-
framt opin fyrir öllu sem mátti vera
til bóta og þá gleymdist aldrei hvorki
unga fólkið né lítilmagninn.
Það var unun að sjá til hennar
meðal unga fólksins því þar átti hún
sannarlega vinsældum að fagna og
þar leið henni vel.
Þær hafa vafalítið verið margar
einkaviðræðumar, sem unga kyn-
slóðin átti við ömmu sína, til að leita
ráða en aldrei hafði hún hátt um
slíka hluti enda átti hún trúnað
þeirra óskiptan.
Ég, sem þessar línur skrifa, átti
þá gæfu að koma inn í fjölskyldu
Súsönnu og Sveinbjamar ungur að
ámm, þegar við Ema, dóttir þeirra,
giftum okkur og þá eignaðist ég
vináttu Súsönnu og á þá vináttu bar
aldrei skugga. Súsanna var sú kona
sem með reisn sinni, lagni og ástúð
kom mörgum góðum hlutum til leið-
ar.
Vestur í Kaliforníu býr frænka
Súsönnu, Lára Horstmann, en þær
frænkur vom mjög góðar vinkonur
og samrýmdar og þó fjarlægðin
væri mikil skiptust þær á heimsókn-
um, símtölum og bréfum gegnum
dreifðu byggða og skyldum þjóð-
félagsins við þær. Kjörorð hans
van Landið allt í byggð. Baráttu
þessa háði Gísli til æviloka og lét
aldrei deigan síga. í kjördæmi sínu
átti hann fjölmennan hóp vaskra
drengja, sem stóðu þétt að baki
honum fyrir málstað hinna af-
skekktu byggða og hvöttu hann af
einurð og festu. I þeim hópi stóð
Sigurður á Efra-Lóni í fremstu röð,
glaðbeittur, rökfastur og traustur,
en án hávaða og stóryrða. Þannig
var málflutningur hans jafnan.
Hinsvegar var Sigurður fastur fyrir
og enginn veifískati, ef hann mætti
ósanngimi og yfirgangi gagnvart
málefnum sveitarfélagsins.
Vinátta Sigurðar við Gísla Guð-
mundsson alþm. og Margréti konu
hans var einlæg og sönn. Hann
mat mikils varðstöðu þeirra hjóna
fyrir hag og velferð Norður-Þingey-
inga í áratugi og einstaka tryggð
þeirra við æskustöðvar Gísla á
Langanesi, sem kom fram með
ýmsum hætti og átti sinn þátt í að
létta Sigurði róðurinn fyrir hags-
munum sveitarinnar. Sigurður var
aldrei í neinum vafa um það, að
þjóðmálastörf Framsóknarflokksins
var eini stuðningurinn, sem hinar
afskekktu byggðir gátu treyst.
Saga Sigurðar á Efra-Lóni er
öll. Líf hans var enginn dans á rós-
um. Hann barðist harðri baráttu
fyrir sig og fjölskyldu sína og þess
byggðalags, sem honum var falin
fomsta fyrir. Hann átti sér stóra
drauma og vildi láta margt gott af
verkum sínum leiða. Þjóðlífsbreyt-
ingamar vom honum andsnúnar og
vonin um gróskuríkt mannlíf á
Langanesi lætur á sér standa. En
með fjölgun þjóðarinnar getur sú
tíð komið að fögur hémð og kost-
arík, til lands og sjávar, þyki eftir-
sóknarverð á ný.
Allir sem þekktu Sigurð á Efra-
Lóni og einkum þeir, sem með
honum störfuðu, eiga um hann ljúf-
ar endurminningar. Hans verður
því jafnan minnst með þakklæti og
virðingu. Þar er svo sannarlega
góður maður genginn.
„Hafðu þökk fyrir öll þín spor.
Það besta, sem fellur öðrum í arf
er endurminning um göfugt starf.“ (D.St.)
Við Anna flytjum Guðrúnu, dætr-
unum fimm, mönnum þeirra og
bamabömum innilegar samúðar-
kveðjur og þakklæti fyrir liðna tíð.
Blessuð sé minning Sigurðar frá
Efra-Lóni.
Daníel Ágústínusson
árin af miklu trygglyndi þeirra
beggja. Lára sendir nú á þessari
stundu kveðjur til Sveinbjörns og
ættingja með þakklæti til Súsönnu
fyrir vináttuna gegnum árin.
Nú að leiðarlokum er svo margs
að minnast, sem ekki er rúm til að
skrifa hér, en þær minningar geym-
um við í hjörtum okkar með þakklæti
til hennar sem veitti okkur hinum
svo mikið og við biðjum henni bless-
unar Guðs á landi lifenda með þökk
fyrir allt og allt.
Ég bið Guð að styrkja og vemda
Sveinbjöm í sorg sinni. Guð blessi
minningu Súsönnu Maríu Grímsdóttur.
Einar Þ. Mathiesen
Það var um jólin 1964 sem ég
kom fyrst í heimsókn til hjónanna
Súsönnu Grímsdóttur og Sveinbjöms
Ámasonar, kaupmanns á Hávalla-
götu 35, með unnusta mínum og
tilvonandi tengdafólki.
Við lát Súsönnu leita fram minn-
ingar um þessa heimsókn og marga
aðra fundi með þeim hjónum og
dætmm þeirra, oftast við hátíðleg
tækifæri hjá fjölskyldunum. Síðasta
samtal okkar Súsönnu var snemma
í marz, þegar hún tjáði mér huggun-
arorð sín við fráfall pabba míns. Hún
treysti sér ekki til að vera viðstödd
jarðarför hans vegna heilsu sinnar.
Skömmu síðar varð hún fyrir miklu
áfalli og ljóst var að um batavon var
ekki að ræða.
Súsanna var dóttir hjónanna
Gríms Ólafssonar bakara og Stef-
aníu Stefánsdóttur Bachmann. Bar
hún nafn móðurömmu sinnar,
Súsönnu Maríu Bachmann fæddrar
Clausen, sem varð ekkja eftir Stefán
Bachmann þegar hann dmkknaði
ásamt 11 mönnum öðmm frá Akra-
nesi í svokölluðum Hoffmannsbyl 8.
janúar 1884.
Súsanna og Gyða, tengdamóðir