Morgunblaðið - 14.07.1987, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 1987
SVARIÐ ER ÞÖGN
Nokkur orð í tilefni af þögn Sveinbjörns
Rafnssonar heimspekideildarprófessors
eftir Jón Kristvin
Margeirsson
„SSðan grein mín birtist eru liðnir
nálægt þvi tveir mánuðir eða svo
og ekkert svar hefur birzt frá
Sveinbirni. En þögnin er lika svar.
Með þögn sinni játar Sveinbjörn,
að hann geti ekki vefengt það, að
S ritgerð minni sé í hvivetna farið
eftir gildandi reglum S visinda-
legri sagnfræði. Og hann játar
einnig með þögninni, að hann geti
ekki nefnt dæmi, þar sem hann
vefengi einhveija niðurstöðu S rit-
gerð minni á þeirri forsendu, að
ekki hafi verið farið eftir gildandi
reglum í visindalegri sagnfræði."
í Morgunblaðinu 20. maí sl. beindi
ég af gefnu tilefni spumingu til
Sveinbjöms Rafnssonar prófessors
við heimspekideild Háskóla íslands.
Spuming mín ásamt inngangi var
sem hér segir:
„í nýlegu dómnefndaráliti, sem þú
hefur undirritað, er vitnað í dóm-
nefndarálit tveggja dómnefnda um
ritgerð mína „Deilur Hörmangarafé-
lagsins og íslendinga 1752-57“ til
stuðnings neikvæðu áliti þínu og
meðnefndarmanna þinna og komizt
svo að orði, að á ritgerð minni séu
„verulegar brotalamir". Nú hef ég
staðhæft opinberlega (sbr. grein
mína í Morgunblaðinu 15. júlí sl.
sumar), að í ritgerð minni sé í
hvívetna farið eftir gildandi reglum
í vísindalegri sagnfræði. Treystir þú
þér til að vefengja þetta? Auðvitað
geta engar brotalamir, sízt af öllu
veralegar, verið á sagnfræðirann-
sókn, þar sem í hvívetna er farið
eftir gildandi reglum í vísindalegri
sagnfræði. Reglumar, sem hér er átt
við, standa skráðar í þeim ritum, sem
ég nefndi í „Opnu bréfi til heimspeki-
deildar" í Mbl. 7.-8. marz 1986 og
auðvitað ætlast ég til þess, að þú
rökstyðjjir svar þitt með tilvitnunum
úr þessum ritum. Hvert er svar þitt,
Sveinbjöm Rafnsson, við þessari
spumingu?
Ennfremur: Getur þú neftit dæmi,
þar sem þú vefengir einhveija niður-
stöðu í ritgerð minni á þeirri for-
sendu, að ekki hafi verið farið eftit
gildandi reglum í vísindalegri sagn-
fræði?"
Svarað með þögn
Síðan grein mín birtist era liðnir
nálægt því tveir mánuðir eða svo og
ekkert svar hefur birzt frá Svein-
bimi. En þögnin er líka svar. Með
þögn sinni játar Sveinbjöm, að hann
geti ekki vefengt það, að í ritgerð
minni sé í hvívetna farið eftir gild-
andi reglum í vísindalegri sagnfræði.
Og hann játar einnig með þögninni,
að hann get.i ekki nefnt dæmi, þar
sem hann vefengi einhverja niður-
stöðu í ritgerð minni á þeirri for-
sendu, að ekki hafi verið farið eftir
gildandi reglum í vísindalegri sagn-
fræði. Sveinbjöm hefur þannig játað
með þögninni, að ummæli hans
standist ekki og umrætt dómnefnd-
arálit hans sé að þessu leyti að engu
hafandi.
Vinnubrögð Sveinbjöms í þessu
dæmi virðast borin uppi af þeirri
hugmyndafræði, að hann geti sem
prófessor sett fram hvaða staðhæf-
ingu sem er, án tillits til þess hvort
hún er sönn eða ekki og notað slíkar
staðhæfíngar sem forsendur eftir
geðþótta. Þar sem heimspekideild
Háskóla íslands sé eina heimspeki-
deildin á landinu og þar sem eftirlit
með störfum deildarinnar skorti, geti
Jón Kristvin Margeirsson
hann leyft sér hvað sem er í dóm-
nefndaráliti.
Tilefni til spurningar
í grein minni 20. maí sl. lýsti ég
tilefninu til þeirrar spumingar, sem
fram var borin. Við það mætti bæta
einu atriði.
Sveinbjöm veit það auðvitað
mætavel, að ritgerð mín sem hér um
ræðir, um deilur Hörmangarafélags-
ins og íslendinga 1752-57, er unnin
fyrir almannafé, sem ég fékk í formi
rannsóknarstyrkja. Þessa styrki
hlaut ég til að gera vísindarannsókn
og áðumefnd ummæli Sveinbjöms
fela það í sér, að þetta fé hafi ekki
nýtzt sem skyldi. Það var því ofur
eðlilegt að fara fram á það við Svein-
bjöm að hann stæði opinberlega við
orð sín, ef hann treysti sér til þess.
Ef til vill vefst það fyrir lesandan-
um að átta sig á því, hvað felist í
hugtakinu vísindaleg sagnfræði. Er
ekki öll sagnfræði vísindi, kann ein-
hver að spyija. Til að útskýra
hugtakið skulum við hugsa okkur,
að við skiptum sögunni í tvennt,
sagnfræðilegar visindarannsóknir og
framsetningarsagnfræði. í framsetn-
ingarsagnfræði er framsetning á
sagnfræðilegu efni meginatriðið og
höfundurinn ákveður sjálfur, hvaða
reglum hann fylgir. Allt sem skrifað
hefur verið um sagnfræðileg efni frá
upphafi íslenzkrar sagnaritunar og
fram á 19. öld flokkast sem fram-
setningarsagnfræði. Og mest af því
sem síðan hefur birzt á íslenzku um
sagnfræðileg efni flokkast einnig
sem framsetningarsagnfræði. Gott
dæmi um framsetningarsagnfræði
samkvæmt þessari skiptingu er ís-
landssaga Jónasar Jónssonar frá
Hriflu, sem flestir fullorðnir íslend-
ingar kannast við. Vinnubrögð þess
sagnaritara, sem leggur stund á
framsetningarsagnfræði, era býsna
áþekk vinnubrögðum rithöfundarins.
Báðir reyna að setja saman góðan
teqcta og báðir ákveða sjálfir, hvaða
reglum þeir fylgja.
Vísindaleg sagnfræði (sagnfræði-
leg vísindarannsókn) greinist frá
framsetningarsagnfræði á þann hátt,
að hér gilda fastar reglur. Þetta era
þær reglur, sem ég hef kallað gild-
andi reglur í vísindalegri sagnfræði.
Sem dæmi um þessa tegund sagn-
fræði má benda á tvær ritgerðir eftir
Norðurtandamet
íspjótkasti
82,96 m.
Til haminaju!

tr

Þrotlausaræfingarog undirbúningsstarf Einars Vilhjálmssonar
að íþrótt sinni ber ríkulegan ávöxt þessa dagana;
íslandsmet 5. júlí, 82,10 m. og Norðurlandamet, 82,96 m.
s.l. laugardag á Landsmóti U.M.F.Í.
FYRIR FRAMTlÐINA
íþróttaafrek í afmælisgjöf
Á fimmtugasta starfsári sínu er KRON heiður að því
að styðja við bakið á íslenskum afreksmanni sem
stefnir hátt á íþróttasviðinu. Ekki spillir ságlæsilegi árangur
sem hann er að ná þessa dagana.
Vonandi verður ástæða til að samgleðjast Einari Viihjálmssyni
og allri þjóðinni enn frekar á næstunni.
Áfram Einar!
K?CN