Morgunblaðið - 14.07.1987, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
MagnúsFinnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakiö.
Hátíð
á Húsavík
Geir Garðarsson Waage fráfarandi formaður Prestafélags Islands:
Biskupsþj ónustan
fyrir löngu orðin
einum manni ofviða
Hömrum, Reykholtsdal.
Á SÍÐASTA aðalfundi Prestafé-
Sóknarprestshjónin í Reykholti, Dagný Emilsdóttir og Geir Garðars-
son Waage.
Veðurguðir léku við lang-
leiðina í fimmtán þúsund
landsmótsgesti Ungmennasam-
bands íslands á Húsavík um
helgina er leið. Vandaður undir-
búningur og vel heppnuð
framkvæmd mótsins settu og
skemmtilegan svip á þessa há-
tíðardaga. Ekki skemmdi það
heldur hátíðarbraginn að forseti
íslands, Vigdís Finnbogadóttir,
var viðstödd leikana og setti
landsmótið — né það að nýskip-
aður menntamálaráðherra,
Birgir ísleifur Gunnarsson, lét
það verða sitt fyrsta embættis-
verk að ávarpa um tvö þúsund
keppendur og tólf til þrettán
þúsund aðra gesti og heima-
menn við þetta tækifæri.
í hita sjálfra landsmótsleik-
anna bar það máske hæst að
Einar Vilhjálmsson, spjótkast-
ari, setti nýtt Norðurlandamet
í grein sinni. Metin skipta að
vísu ekki meginmáli ein og sér,
en það eru engu að síður afreks-
verk sem þetta er kynna eða
markaðssetja, eins og það heit-
ir á dægurmáli, almennings-
íþróttir bezt. Afreksíþróttir eru
traustasta undirstaða almenn-
ingsíþrótta, bæði að því er
varðar tekjuöflun og hvata til
almennrar íþróttaþátttöku.
Höfuðtilgangur íþrótta, sem
vóru öxull landsmóts Ung-
mennasambands íslands, er
heilsurækt. Andlegt og líkam-
legt heilbrigði einstaklinga
hvílir ekki sízt á lífsmáta þeirra.
Hollar neyzluvenjur og nægileg
hreyfíng ráða miklu um mann-
lega velferð, ásamt menntun
einstaklinganna, þekkingu
þeirra og hugarrækt. Markmið-
ið er heilbrigð sál í hraustum
líkama.
Það verður aldrei of mikið
gert úr gildi æskulýðs- og
íþróttastarfs. íþróttahreyfíngin
er — eða getur verið — hollur
félagsmálaskóli ungu fólki, auk
þess að stuðla að almennri
heilsurækt. íþróttir eru síðast
en ekki sízt nauðsynlegt mót-
vægi gegn allskonar mýrarljós-
um, sem keppa um tómstundir
fólks á líðandi stund, og af-
vegaleiða. Það er því góðs viti
að íþróttasamband íslands og
Landssamband ungmennafé-
laga eiga þá fótfestu hjá þjóð-
inni sem Húsavíkurhátíðin bar
svo glæsilegt vitni um.
Einstaklingar, fyrirtæki,
sveitarfélög og ríki geta ekki
margt betur gert til að stuðla
að framtíðarvelferð vaxandi
kynslóðar en að hlúa vel að
samtökum íþróttafólks.
Mikið at-
vinnuframboð
Dag hvum er auglýst
grimmt eftir fólki til
margs konar starfa í dagblöð-
um landsins. Síðastliðinn
sunndag birtust rúmlega eitt
hundrað atvinnuauglýsingar —
á hálfri sjöundu síðu Morgun-
blaðsins —. í mörgum þeirra
er fjöldi starfa auglýstur. Að
auki vóru auglýst allmörg útboð
á margskonar verkum. Svo er
að sjá sem allnokkur gróska sé
í íslenzkum þjóðarbúskap.
Víða um heim er atvinnuleysi
landlægt. í sumum grannríkj-
um okkar í V-Evrópu gengur
langleiðina í tíundi hver vinnu-
fær maður atvinnulaus. At-
vinnuleysið er nánast þjóðarböl
þar sem verst gegnir. Hér á
landi hefur atvinnuleysi nánast
verið óþekkt fyrirbrigði um
langt árabil, ef undan er skilið
tíma- og staðbundið atvinnu-
leysi á fáeinum stöðum.
í endað verðbólgutímabilið,
vorið 1983, vóru fjölmörg at-
vinnufyrirtæki og heilar at-
vinnugreinar við rekstrarstöðv-
un. Atvinnuvegunum var gert
að sæta tapi, ganga á eignir
og safna skuldum árum saman.
Á þessum tímapunkti blasti við
fjöldastöðvun fyrirtækja og at-
vinnuleysi, ef ekki hefði verið
gripið til strangra efnahagsráð-
stafana, sem báru árangur,
samhliða góðu árferði og hag-
stæðari milliríkjaverzlun.
Mikið atvinnuframboð, um-
ffam eftirspum, er einn vottur
af mörgum um jienslu í þjóðar-
búskap okkar. Ymis hættuteikn
verðbólgu em og á lofti. Það
er því full ástaða fyrir lands-
feður og aðila vinnumarkaðar
að ganga með gát til næstu
framtíðar og rasa ekki um ráð
fram. Það varðar mestu að ná
verðbólgu niður á sama stig og
í samkeppnislöndum okkar,
tryggja rekstrarstöðu atvinnu-
veganna og atvinnuöryggi
almennings og auka svo þjóðar-
tekjur á hvem vinnandi mann
að þær rísi undir sambærilegum
lg'ömm og bezt þekkjast annars
staðar í veröldinni. í því efni
er sígandi lukka bezt.
lags íslands, sem haldinn var í
tengslum við Prestastefnuna í
Borgarnesi, lét þáverandi for-
maður af störfum, Geir Garð-
arsson, sóknarprestur í
Reykholti. Hafði hann setið sam-
fellt í stjóm prestafélagsins í 6
ár og gegndi formannsstöðu
síðasta árið sitt í stjórninni. Til
að frétta aðeins af því, hvað
helzt hefði verið að gerast í
stjórninni þennan tíma var Geir
fyrst inntur eftir því, hvað hann
teldi að mikilvægast hefði
áunnizt á sinum stjóraartima.
„Tvö merkileg mál hafa komið
fram í skýrslum á meðan ég hefí
setið í stjóm. Hið fyrra er skýrsla
kirlcjueignanefndar, sem fjallar um
það hveijar séu eignir kirkjunnar,
og hveijar hafí verið eignir kirkj-
unnar síðan fyrir siðbót. Fyrir utan
mjög mikinn sagnfræðilegan fróð-
leik eru mikilvægar upplýsingar í
skýrslunni um réttarstöðu kirkj-
unnar og ýmissa kirkjueigna.
Að vísu er ekki nema helmingur
skýrslunnar kominn út, en von er
á seinni hlutanum innan ekki mjög
langs tíma.
Onnur merkileg skýrsla kom út
rétt fyrir Synodus í fyrra. Skýrsla
svonefndrar starfskjaranefndar. í
þeirri skýrslu er samankominn
mikill fróðleikur um kjör og starfs-
aðstöðu presta en þau eru afar
mismunandi.
Að síðustu vildi ég nefna frum-
varpið um starfsmenn þjóðkirkj-
unnar, sem var lagt fyrir síðasta
Alþingi. Öll þessi mál varða mjög
presta."
— í hveiju er hagsmunagæzla
Prestafélags íslands helzt fólgin?
„Hagsmunagæzlu Prestafélags
íslands sem stéttarfélags er á
marga grein erfítt að greina frá
starfsemi félagsins í þágu kirkj-
unnar og kirkjumála almennt og
yfírleitt.
Það hafa miklar breytingar ver-
ið að gerast í kirkjunni undanfarið,
og það dregur að því, að fram fari
mikil endurskoðun á málum henn-
ar. T.a.m. samskipti hennar við
ríkisvaldið. Ríkisvaldið er skyldugt
að styðja og vemda þjóðkirkjuna
— ekki einungis vegna tilvitnunar-
innar í 62. gr. stjómarskrárinnar,
heldur umfram allt vegna kirkju-
ordinanziu Kristjáns III. frá 1537,
sem lögtekin var í Skálholti 1550
og í Hólastifti nokkru síðar.
Það er ordinanzian, sem bindur
ríki og kirkju. Hún er grundvöllur
kirkjuskipunarinnar. Annars er
kirkjuréttur afar losaralegur hér
og mörg málasvið, þar sem lítinn
sem engan stuðning er að hafa,
enda lög og reglur flestar gamlar."
— Breytir starfsmannafrum-
varpið í sjálfu sér svo miklu innan
kirldunnar?
„Eg tel mjög biýnt að starfs-
mannafrumvarpið nái fram að
ganga á Alþingi. Þar er m.a. gert
ráð fyrir skiptingu núverandi bisk-
upsdæmis upp í þijú biskupsdæmi
og að biskupamir verði 3.
Það er fyrir löngu orðið einum
manni ofviða að láta í té þá bisk-
upsþjónustu, sem nauðsynleg er,
og það kemur niður á ölium þáttum
kirkjunnar og málefnum hennar.
Fullreynt er, að þjónusta vígslu-
biskupanna getur ekki komið í stað
fullgilds biskups. Er skemmst að
minnast þess, að þegar biskupinn
veiktist var annar vígslubiskupinn
settur til þess að gegna fyrir hann,
þar sem lög voru ekki talin heim-
ila báðum vígslubiskupunum að
gegna þeirri þjónustu — hvomm í
sínu stifti.
Mér fínnst voðalegt að þurfa að
tilnefna mann í biskupskjör, finnst
það nærri því jafngilda að hafa af
honum heilsuna. Það jaðrar við
mannfóm að leggja biskupsem-
bætti á nokkum mann eins og
aðstæður þessa embættis em nú
hjá okkur.
Stjóm prestafélagsins hefur
fylgt stefnu, sem mjög hefur tekið
mið af niðurstöðum skýrslanna,
sem ég nefndi hér að framan.
Starfsmannafrumvarpið er mótað
af sömu sjónarmiðum og ég geri
ráð fyrir, að verði fylgt áfram.
Einstakir sigrar eða ósigrar í
stjóminni verða ekki tíundaðir hér,
en ég hefí lært afar mikið af þeim
ágætu mönnum, sem ég hefí starf-
að með, og er þakklátur fyrir það
traust, sem mér hefur verið sýnt
í störfíim."
Hrakhólabrauð
— í skýrslu þinni á aðalfundi
Prestafélags íslands í Borgamesi
talaðir þú um hrakhólaembættin.
Hvers konar embætti eru það?
„Það hefur gerzt oft á undan-
fömum árum, að prestssetursjörð-
um hefur verið ráðstafað að
einhveiju eða öllu leyti — stundum
í þágu prestsins eða í þágu stund-
arhagsmuna og þá ekki í þágu
prestsins. Stundum hefur prests-
setrið verið flutt til og orðið að
kumbalda úti í mýri. Hvað um
það, einnig em víða pretssetur í
sveit, sem eru svo gerrúin öllum
gögnum og gæðum, að þau eru
algjöriega ólífvænleg prestinum.
Önnur eru í svo laklegu ástandi,
að útilokað er S þeim að vera og
svo eru til algerlega óhýst prests-
setur.
Þannig eru úti um landið til
prestar, sem eru á hrakhólum —
eru ýmist leigjendur, sumir inni
hjá öðru fólki, og enn aðrir verða
jafnvel að búa langt frá — í öðrum
prestaköllum eða prófastsdæmum.
Vitaskuld eiga sóknarprestar að
búa í sínu prestakalli, þannig að
þeir geti gagnazt söfnuði sínum,
hvenær semm er. Slíktgera auðvit-
að ekki þeir prestar, sem eru í svo
miklu aðstöðuhraki fyrir sig og
sína fjölskyldu, að þeir hafa hvorki
efni eða aðstöðu til að þjóna sínu
embætti. Sárast er, þegar prests-
setrin hverfa með þeim hætti, að
íbúðarhúsin eru gerð ónýt, eða
presti komið fyrir í nærliggjandi
þéttbýli eða þar sem íbúðarhús-
næði er laust, en prestssetursjörðin
með gögnum og gæðum seld.
Þannig verða þau til hin gjörrúnu
brauð, sem einskis njóta nema
prestslaunanna.
Reynslan er oft sú, að slík ráð-
stöfun er undanfari þess, að enginn
fæst til þess að þjóna og prestaköll-
in leggjast niður. Einhleypingar
geta lifað af prestslaununum,
hugsa ég, en þau nægja engan
veginn Qölskyldum. Það er ekki
alls staðar hægt að fá vinnu fyrir
prestsmakann. Svo er það tveggja
manna starf að vera prestur.
Prestskonan hefur margvíslegum
skyldum að gegna fyrir utan hús-
freyjustörfín. Sé húsmóðurstarfíð
vanmetið, sem rétt er, þá á það
ekki síður við um störf prests-
maddömunnar.
Margvíslegir erfiðleikar steðja
að prestssetrunum vegna fram-
leiðslukvóta m.a. Þessar jarðir
verða að gefa af sér eins og aðrar
— verða að gefa arð til þess að
hægt sé að halda þeim við. Búandi
prestar eru flestir í sömu vandræð-
um og bændur með lítil bú. Þeir
mega ekki við neinni skerðingu.
Kannski er lg'ami málsins sá, að
okkur fínnst oftast, að okkar eigið
ráðuneyti — kirkjumálaráðuneytið
— haldi í engu utan um hagsmuni
kirlqunnar hvað þá heldur prests-
setranna. Okkur fínnst, að oft
höggvi sá er hlífa skuli," sagði
Geir.
Pétur Þorsteinsson