Morgunblaðið - 21.07.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 1987
IKmgtmlilfKfetfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Augiýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
MagnúsFinnsson,
Slgtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 50 kr. eintakiö.
Umtalsvert lúðueldi
til útflutnings?
Dragnótaveiðarnar í Faxaflóa;
„Verðum að sæta upptöku
afla o g sektum, þó við eigum
efltir 150 tonn afþorskkvóta“
segir Stefán Einarsson skipstjóri á Aðalbjörgu RE 5
Grindavík.
Sjávarauðlindir, veiðar og
vinnsla hafa lengst af verið
burðarásinn í atvinnu og af-
komu íslendinga. Þeir hafa sótt
lífskjör sín og efnahagslegt
sjálfstæði í sjó, ef svo má að
orði komast, og svo verður lengi
enn. En svipult er sævarlognið
og svipull er sjávaraflinn. Þess-
vegna hafa menn lengi horft til
einskonar búskapar með nytja-
físka, fískræktar og fískeldis, á
hliðstæðan hátt og menn hafa
búið með kindur, kýr og fleiri
landdýr.
Óþarfí er að ijölyrða um
ræktun helztu vatnafíska.
Tekizt hefur að rækta upp ár
og vötn [silungur og lax],
stunda hafbeit [lax] og reka
eldisstöðvar [silungur og lax]
með góðum árangri, bæði hér-
lendis og erlendis. Við erum að
vísu enn nánast við upphaf veg-
ferðar hvað fískeldi vatnafíska
varðar. Engu að síður er mikill
árangur í hendi, sem lofar góðu
um framhaldið. Margs er þó að
gæta, bæði að því er varðar físk-
sjúkdóma, sem víða hafa reynzt
fískeldi óþægur ljár í þúfu, og
markaðsmál, ekki sízt ef mikil
vöxtur hleypur í þessa starfsemi
hjá öðrum fískræktarþjóðum.
Hér á landi sem annars stað-
ar hefur fískræktar- og fískeld-
isáhuginn einnig beinst að
öðrum tegundum, ekki sízt
þorski og lúðu, og rækjurækt
er víða stunduð erlendis. Þannig
hefur athyglisverð tilraun með
lúðueldu staðið yfír hjá íslands-
laxi hf. síðan í nóvember 1985.
Hafrannsóknastofnunin hefur
yfírumsjón með tilraun þessari,
Rannsóknastofnun fískiðnaðar-
ins stjómar fóðurgerð en ís-
landslax hf. leggur fram
Ijármagn og aðstöðu. Og rann-
sóknarráð ríkisins hefur lagt
fram stjn"k til tilraunastarfsins.
Tilraunin fer þann veg fram
að veidd er smálúða í dragnót,
sem flutt er í eldisstöðina. Þar
er lúðan alin á loðnu og vitamín-
bættu fískifóðri í þar til gerðum
keijum með sandbotni og yfír-
breiðslum, enda þolir lúðan ekki
birtu að ráði. Talið er að lúðan
nái kjörstærð — 15-30 kílóum
—, sem er hæfíleg sláturþyngd,
á þremur árum. Eftirlitsmaður
með lúðueldinu segir í viðtali
við Morgunblaðið nú um helg-
ina, að sprökumar verði svo
spakar „að þær eti úr lófa
manns og að þeim líki ágætlega
að vera klappað".
Hinsvegar hefur Norðmönn-
um, sem sennilega em lengst
komnir í tilraunum með lúðu-
eldi, gengið erfiðlega að ná
tökum á lúðuklaki. Þeim hefur
þó tekizt að ala lúðuseiði fram
jrfír myndbreytingu svokallaða,
það er í nokkra mánuði, en þá
verður mikil breyting á útliti og
starfsemi seiðanna. Norðmenn
veija mjög miklum fjármunum
til rannsókna á klaki og eldi
lúðu og verður fróðlegt að fýlgj-
ast með framvindu tilrauna
þeirra á næstu ámm.
Þeir, sem að tilrauninni með
lúðueldi standa hér á landi,
munu einkum horfa til erlends
markaðar, bæði í Evrópu og
Bandaríkjunum, en lúða er víða
eftirsótt fískmeti. Markaðsverð
lúðu mun nokkuð mismunandi
eftir árstíma en fer á bezta sölu-
tíma upp fyrir verð á laxi.
Takist vel til um lúðurækt hér
á landi verður eldisfíski slátrað
á þeim tíma árs þegar verð er
hæst og afurðin flutt utan flug-
leiðis.
Hafrannsóknastofnunin hef-
ur nú reist tilraunastöð til
lúðueldis í landi íslandslax hf.
við Grindavík. Þar verða meðal
annars gerðar tilraunir með
mismunandi fóðurtegundir, þ.e.
áhrif þeirra á vaxtarhraða.
Einnig verður kannað hvemig
vaxtarhraði og fóðumýting
breytast með hitastigi í eldis-
keijum.
Víðar er hugað að lúðueldi
bér á landi en hjá íslandslaxi
hf. Fiskeldi Eyjafjarðar hf. hef-
ur hafíð eins árs rannsóknar-
verkefni bæði með þorsk- og
lúðueldi, sem fróðlegt verður að
fylgjast með. Fyrirhugað er að
nýta gömlu síldarverksmiðjuna
og gamla lýsistanka á Hjaltejrri
til starfseminnar. Fer vel á því
að þetta fyrrum gjöfula sfldar-
pláss í þjóðarbúið þjóni þannig
nýju hlutverki í verðmætasköp-
un landsmanna.
Tilraunir með lúðueldi, sem
nú fara fram, eru einkar athygl-
isverðar. Bjöm Bjömsson,
fiskifræðingur, sagði í viðtali
við Morgunblaðið síðastliðinn
laugardag:
„Ef seiðasöfnun gengur vel
og ekkert óvænt kemur upp á
er hugsanlegt að hér á landi
verði innan fárra ára hægt að
he§a umtalsvert lúðueldi til út-
flutnings."
SKARKOLAVEIÐAR í dragnót
eða dragnótaveiðar í Faxaflóa
eins og þessi veiðiskapur er allt-
af kallaður, byijaði miðvikudag-
inn 15. júli síðastliðinn.
Veiðamar byrjuðu upphaflega á
áttunda áratugnum vegna til-
raunavinnslu hjá Sjöstjörnunni í
Njarðvíkum þar sem verið var
að leita að nýjum vinnslugreinum
innan fiskvinnslunnar og vitað
var um gjöful en ónýtt kolamið
í Faxaflóa. Tilraunin skilaði
þokkalegum árangri því hægt og
rólega fíölgaði vinnslustöðvun-
um upp í sex og bátunum úr
tveim í tíu. Nú hefiir stöðvunum
hins vegar fækkað um tvær en
bátafíöldinn er sá sami.
Heppilegasta veiðarfærið fyrir
skarkolann er dragnót, en Flóinn
var einmitt drepinn hér á árum
áður með henni og því er þetta
veiðarfæri bannfært þegar þorskur
er annars vegar. Þessar veiðar eru
því undir gífurlegu eftirliti sjávarút-
vegsráðuneytisins, svo miklu að
jaðrar við hreinar ofsóknir á hendur
sjómönnum að þeirra mati.
Til að forvitnast um gang þess-
ara veiða og skyggnast undir
yfírborðið til að sjá hvort ýmsar
fullyrðingar eiga við rök að styðjast
fór fréttaritari Morgunblaðsins í
róður með Aðalbjörgu RE 5 á þriðja
degi veiðanna.
„Ég er mjög ósáttur með þau
vinnubrögð að meðan ég á eftir 150
tonn af þorskkvóta skuli ráðuneytið
halda fast í að ef bolfiskur fer
umfram 15% af afla bátsins á
hveiju tveggja vikna tímabili þá sé
hann gerður upptækur og mér gert
að greiða 24 krónur í sekt á hvert
umframkíló, auk þess sem upptæki
fiskurinn er reiknaður út úr kvótan-
um. Þeir togarar eða bátar sem
hins vegar fara yfír á kvóta þurfa
aðeins að greiða 16 krónur í sekt
á hvert umfram kíló,“ sagði Stefán
Einarsson skipstjóri á Aðalbjörgu
RE 5 þegar hann var nýbúinn að
kasta í hraur.holu norðan í hrauninu
suður af Akranesi.
„Þetta kalla ég argasta óréttlæti
eða ofsóknir á hendur okkur af
hálfu sjávarútvegsráðuneytisins,"
bætti hann við og fylgdist með
astikinu sem nú gaf til kynna að
klettur á botninum nálgaðist.
„Nú er það svo,“ hélt hann áfram,
„að þessar veiðar eru undir strang-
asta eftirliti sem þekkist á nokkrum
veiðiskap og tortryggnin í okkar
garð er alveg gífurleg.
Mér virðist að margt sem okkur
er gert að hlíta sé geðþóttaákvörðun
eins manns. Sem dæmi vil ég nefna
að undanfarin ár hefur það fyrir-
komulag verið, að hámarkskolaafli
er 1.500 tonn og stunda tíu bátar
veiðamar með misjöfnum árangri
eins og gengur.
Ég og Guðbjartur bróðir, sem er
með Aðalbjörgu II RE 236, höfum
alltaf byijað fyrsta dag veiðanna
og sótt stíft. Lætur nærri að meðal-
talsafli sé um og yfír 200 tonn hjá
hvorum fyrir sig. Mánuði áður en
veiðamar byijuðu höfðum við sam-
band við skrifstofu sjávarútvegs-
ráðuneytisins og sagði hann okkur
að sama fyrirkomulag yrði á veiðun-
um og undanfarin ár.
Ástæðan fyrir þessari fyrirspum
okkar var sú að okkur bauðst betri
bátur fyrir Guðbjart og spuming
var hvort við ættum að skipta á
gamla bátnum sem hann var á og
leggja út í meiri fíárfestingu, sem
við og gerðum.
Tveimur dögum áður en veiðam-
ar byijuðu fengum við send leyfín
og er þá í fyrsta skiptið búið að
setja 150 tonna kvóta á hvem bát.
Okkar hlutur er því skertur sam-
tals um 100 tonn samanlagt.
Eina útskýringin sem við fengum
frá skrifstofustjóranum var sú að
útgerðarmennimir sem stæðu að
þessum veiðum hefðu óskað eftir
þessu fyrirkomulagi. Við vissum
hins vegar að ekki var haft sam-
band við meirihlutann því fleiri en
við erum óánægðir með þessar ráð-
stafanir, sem verður að líta á sem
geðþóttaákvörðun eins embættis-
manns því ekkert samráð hefur
heldur verið haft við fulltrúa hags-
munaaðila í kvótanefnd sem er þó
venja áður en slíkar ráðstafanir eru
gerðar. Frá mínum bæjardyrum séð
er hér verið að setjast ofan á þá
sem eru duglegastir að hífa upp
skussana.
Enn eitt dæmið um mgluganginn
sem við verðum að sætta okkur við
af hálfu opinbers starfsmanns er
sá að eftir að sú staða kom upp
að stöðvunum sem vinna kolann
hefur fækkað þá losnum við ekki
við allan aflann á þann hátt.
Ég legg að vísu upp hjá Norður-
stjömunni en Guðbjarti var sagt að
hann yrði að landa sínum afla á
markaðnum. Við spurðum hvort við
mættum ekki landa í gáma en við
því var þvert nei, enda stendur í
leyfínu að öllum kolaafla skuli land-
að til vinnslu innanlands.
Þegar við spurðum hvort einhver
Pétur eða Páll mætti kaupa kolann
á markaðnum og setja hann í gám
var okkur sagt að við yrðum sjálfír
að koma í veg fyrir að slíkt gerðist.
Ruglugangurinn sem mætir okk-
ur þegar opinberir starfsmenn eru
annars vegar er vægast sagt ótrú-
legur og er nýjasta dæmið að allir
bátar og togarar mega leggjast að
bryggju við Faxamarkað og landa
beint inn á markaðinn þar sem afl-
inn er vigtaður enda er þar eftirlits-
maður frá ráðuneytinu allan
tímann. Við þurfum aftur á móti
að láta vigta á gömlu hafnarvigt-
inni í vesturhöfninni og keyra
aflanum í gegnum miðbæinn á
markaðinn undir eftirliti annars
eftirlitsmanns," sagði Stefán og
kallaði á strákana að hífa.
Þegar hér var komið sögu var
komið fram yfír hádegi. Við höfðum
látið úr Reykjavíkurhöfn klukkan
flögur um nóttina og var nótin lát-
in fara tveimur tímum seinna enda
segir í leyfínu að bátamir megi
stunda veiðamar frá klukkan sex á
morgnana til klukkan átta á kvöld-
in._
í fyrsta halinu fengust tvö tonn
og var megnið koli en innan um
voru nokkrar fallegar ýsur og væn-
ir þorskar. Annað og þriðja halið
vom mun lakari eða innan við tonn
hvert af kola.
Aðalbjörg II var þama skammt
frá og toguðu bátamir ýmist þann-
ig að þeir mættust eða að annar
dró í norður og hinn í suðaustur.
Þrengslin á milli hraundranga í
botninum vora það mikil og rennan
í hrauninu það þröng að ómögulegt
var fyrir fleiri báta að komast fyrir
á bleyðunni.
Stefán notaði gamla astikið til
að varast hraunklettana því berg-
málið breyttist þegar þeir nálguðust
og á litdýptarmælinum teiknáðist
leiðin sem hann dró svo hann gat
stýrt tímanlega framhjá festum sem
vora merktar inn á skjáinn.
„Hífa strákar, hér lóðar aldeilis,"
kallaði hann brosandi og benti á
dýptarmælinn. „Það færi betur að
þetta væri allt koli því annars fær
maður niðurgang," hann skimaði
út um brúargluggann og kannaði
aðstæður.
Skipsveijar sem staðið höfðu í
aðgerðinni vora nýfamir niður að
borða. Maturinn, steikt læri, var
gleyptur í skyndi og síðan hlupu
þeir aftur á til að taka á móti nót-
inni.
Þeir Rafn Guðlaugsson stýrimað-
ur, Oddur Halldórsson vélstjóri,
Sigurður Ingólfsson matsveinn og
Knútur Knútsson háseti lögðu nót-
ina klára fyrir næsta kast jafnóðum
og hún kom inn.
Þeir höfðu staðið í stanslausri
aðgerð frá klukkan rúmlega sex
um morguninn á milli þess sem
þeir hífðu og köstuðu. Og nú var
greinilegt að lítið frí væri framund-
an því þyngslin á blökkinni gáfu til
kynna að eftir því sem meira kom
inn af nótinni að mikið væri í henni.
Koli var ánetjaður í vængjum og
niður allan belg svo tveir þeirra
þurftu að hrista hann jafnóðum nið-
ur svo safnaðist í pokann.
„Þetta era margir pokar,“ kallaði
Rafri, „við skulum byija að hífa í
gilsinn."
Oddur hljóp fram á og setti gils-
spilið í gang. Sigurður kom með
gilsinn afturá og hjálpaði Knútur
Stefán Einarsson skipstjóri í brúnni fylgist með astik- Knútur Knútssor
inu og dýptarmælinum sitt á hvað. er Sigurður matf