Morgunblaðið - 19.09.1987, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 1987
Bókmenntahátíðin 1987
Óskrifuð saga
lesin upp
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
BókmenntahátSðin 1987: Bók-
menntadagskrá í Gamla bíói.
Höfundar: Karl-Erik Bergman,
Andre Bitov, Guðbergur Bergs-
son, Alain Robbe-Grillet, Luise
Rinser.
Bókmenntadagskráin í Gamla
bíói var að þessu sinni fjölbreytt
svo að ekki sé meira sagt. Dag-
skrána hóf Karl-Erik Bergman fra
Álandseyjum, skáld og sjómaður.
Hann rær einn á báti sínum. Úti á
hafinu koma ljóðin til hans, hann
mótar þau í huga sínum og þegar
heim er komið skrifar hann þau
niður. Ljóð Karl-Eriks Bergman
fjalla um hafið og ströndina og
ekki síst ástina. Hann yrkir líka
ádeiluljóð og kemst oft ímyttilega
að orði, til dæmis um þá leið sem
hann telur heppilegasta til afvopn-
unar í heiminum. Bergman skrifar
líka stutta prósaþætti sem líkjast
ljóðunum. Hann segist vera stoltur
af því að gagnrýnendur skrifuðu
að verk hans væru andbókmennta-
leg. Þessu er ekki unnt að vera
alveg sammála, en lfklega hefur
umsögnin átt að vera jákvæð.
Luise Rinser frá Vestur-Þýska-
landi er kona sárrar reynslu eins
og svo margir af hennar kynslóð í
Þýskalandi, hún er fædd 1911.
Rinser las úr nýlegri skáldsögu
sinni, Mirjam, sem byggir á frásögn
Biblíunnar og er aðalpersónan
María Magdalena. Hún túlkar efni
Biblíunnar með sínum hætti, eink-
um reynir hún að rétta hlut
kvennanna sem að hennar mati
stóðu jafnan með Kristi og mynd-
uðu því fyrsta kristna söfnuðinn
eftir krossfestinguna. Rinser er
höfundur trúarlegrar stefnu, kaþ-
ólsk og gagnrýnin. Umfjöllun
hennar um Pál postula er til dæm-
is nýstárleg og svo er um fleira í
sögunni af Mirjam. í spjalli um
sjálfa sig og tilgang verka sinna
kom hún víða við, en maður sann-
færðist um að lífsskoðun hennar
er í anda þess sem stendur í Mirj-
am: Aðeins sem maður getur Guð
hjálpað manninum, til þess að
hjálpa þarf hann að taka á sig
mannsmynd.
Alain Robbe-Grillet, einn helsti
höfundur frönsku nýskáldsögunnar
á sjötta áratugnum og síðar, flutti
dálítinn inngang að þætti um hafíð
og ströndina, böm og fugla.
Robbe-Grillet sagði að hér væri um
Guðbergur Bergsson, heiðurs-
gesturinn sem kom ekki.
tilraunatexta að ræða og einungis
tilraunatexta. Ég vil ekki segja
sögu með honum, hélt Robbe-Grill-
et áfram, aðeins lýsa hreyfíngu og
kyrrstöðu. Það gerist ekkert í þess-
um texta, en eitthvað er í þann
mund að gerast. Ógnin er framund-
an. Þannig talaði Robbe-Grillet og
sagði einnig frá því hve hræddur
hann hefði verið við hafíð sem bam.
Þessi Bretagnebúi sem óttaðist svo
hafíð að allar martraðir hans
tengdust hafínu með einhveijum
hætti las síðan ákaflega myndræn-
an og lifandi texta og síðan var
hann lesinn í íslenskri þýðingu.
Framlag Robbe-Grillet til bók-
menntahátíðarinnar telst með því
eftirminnilegasta og verður
minnsta kosti að fyrirgefa honum
að geta ekki tjáð sig á íslensku.
Annar merkur höfundur, Andre
Bitov frá Sovétríkjunum, gladdi
áheyrendur í Gamla bíói með smá-
sögunni Hjarðljóð á tuttugustu öld.
Þetta er saga um sögu, eða réttara
sagt hugleiðing um óskrifaða sögu.
í sögunni eru margar táknrænar
merkingar og er m. a. leitað til
Nóa og arkar hans. Þetta er fárán-
leikasaga með táknum sem les-
andinn fær einn að ráða.
Boðskapurinn er þó eitthvað á
Alain Robbe-Grillet
þessa leið: Það er betra að rækta
marga litla æta tómata, en einn
risastóran tómat sem breytist í
minnismerki. Og í lok sögunnar eru
lesendur hvattir til þess að grafa
sig ekki niður. Andre Bitov sagði
í inngangi að rússneskir rithöfund-
ar hefðu unun af því að láta meina
sér að skrifa. Þegar ástandið væri
orðið þannig að unnt væri að skrifa
það sem áður mátti ekki og fá það
gefíð út kæmi í ljós að handrit
vantaði. Hér var Bitov að víkja að
gömlu dæmi um höfundinn sem
skrifar ekki nema hann sé í háska
staddur, en erfitt er að trúa því
að ekki séu til nógu mörg forvitni-
leg handrit í Sovétríkjunum og
ólíklegt að aukið fijálsræði hafí
ekki góð áhrif á bókmenntimar.
Smásaga Bitovs var óvenju litrík
og skemmtileg án þess að vera
skrifuð sem skemmtisaga eða gæla
við lesendur sem orðnir eru þreytt-
ir á raunverulegum bókmenntum.
En nú kom að því að heiðurs-
gestinn frá íslandi, Guðberg
Bergsson, vantaði. Þrátt fyrir leit
fannst hann ekki í salnum. Hann
var þó skráður á dagskrá hátíðar-
innar. Skýringin „forfallaður"
virtist ekki nægja, en aðdáendur
rithöfundarins héldu niðurlútir
heim á leið.
SIMAR 21150-21370
SOLUSTJ LARUS Þ VALOIMARS
LOGM JOH ÞOROARSOM HDL
Til sölu og sýnis auk annarra eigna:
Á úrvalsstað í Vesturborginni
3ja herb. suðuríb. á 4. hæð við Reynimel. Ekki stór en vel skipulögö.
Danfoss-kerfi. Sólsvalir. Skuldlaus. Ágæt sameign. Ákv. sala.
í fremstu röð við Gullinbrú
Stórt og glæsilegt raðhús í smíðum við Funafold. Tvöf. bílsk. Allur
frágangur fylgir utanhúss. fbúðarhæft næsta sumar. Byggjandi: Húni
sf. Kynnið ykkur frágang og greiðsluskilmála. Hagkvæm greiðslukjör.
í gamla góða Vesturbænum
4ra herb. stór íb. á 2. hæð 117,7 fm nettó. Stórar stofur. Sérhiti.
Tvennar svalir. Góð sameign. Góð langtímalán um kr. 1,8 millj. fylgja.
Laus um miðjan janúar nk.
í gamla góða Austurbænum
endurnýjað timburhús á rúmgóðri eignarlóð. Húsið er kj., hæö og
ris, 57,6 x 3 fm nettó. Á hæð og í risi er góð 4ra-5 herb. íb., snyrting
á báöum hæöum. Ágætur kj. til margs konar nota. Laust strax. Ákv.
sala. Tilboð óskast.
Borgin — Kópavogur — Nesið
Góð 4ra-5 herb. hæð með bílsk. óskast til kaups fyrir fjársterkan kaup-
anda. Rétt eign verður borguð út.
Skjólin — Fossvogur — Smáíbhverfi
Til kaups óskast einbýlishús eöa raðhús af meöal stærð. Skipti mögu-
leg á um 100 fm glæsilegri ib. við Keilugranda með bílhýsi.
Hlíðar — Norðurmýri — nágrenni
Til kaups óskast 3ja-4ra herb. góð ib. Rétt eign verður borguð út.
100-120 fm atvinnuhúsnæði
óskast til kaups miðsvæðis í borginni fyrir þekktan arkitekt.
Fjöldi fjársterkra kaupenda. Margskonar eignaskipti möguleg.
Opið í dag laugardag
kl. 11.00 til kl. 16.00
AIMENNA
FASTEIGWASALAH
LaÚgÁvÉgM8 SÍMAR 21150 - 21370
VITASTIG 13
26020-26065
KRÍUHÓLAR. 2ja herb. góð íb.,
50 fm. Laus. V. 2,1 millj.
NJÁLSGATA. 3ja herb. íb., 80
fm á 1. hæð. Góð íb. V. 2,6 millj.
BERGÞÓRUGATA. 3ja herb.
íb., 55 fm. Sér hiti. V. 2 millj.
AUSTURBERG. 4ra herb. góð
íb. 110 fm auk bílsk. Suðursv.
V. 4,3 millj.
BOGAHLÍÐ. 4ra herb. íb., 120 fm,
herb. í kj. Suðursv. V. 4950 þús.
KLEPPSVEGUR. 4ra herb. íb. 110
fm á 3. hæð. Suðursv. V. 3850
þús.
HRINGBRAUT. Parhús, 160 fm,
bflskréttur, homlóð.
PARHÚS í SUÐURHLÍÐUM.
Parhús á tveimur hæðum, 206
fm auk 24 fm bílsk. Fallegar
innr. Suðursv. V. 7,5 millj.
SÍÐUMÚLI. Til sölu góð skrifst-
hæð, 300 fm á 2. hæð. Uppl. á
skrifst.
Skoðum og verðmetum
samdægurs
Bergur Oliversson hdl., M
Gunnar Gunnarsson, s. 77410,
Valur J. Ólafsson. s. 73869.
KYNÆÐI í
EFSTA SÆTI
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Jackie Collins: Hollywood Hus-
bands
Útg. Pocket Books 1986
Það væri verðugt rannsóknarefni
að gera úttekt á metsölubókum á
bandarískum sölulistum og reyna
að komast að greindarlegri niður-
stöðu um, hvaða skilyrði bók þarf
að uppfylla til að ná sæti þar. Jackie
Collins hefur augsýnilega formúl-
una á hreinu, þessi bók Hollywood
Husbands hefur verið þar í efsta
sæti, eða rétt í grennd við það, svo
að skiptir vikum.
I bókum Jackie Collins er kynofs-
inn slíkur,- að ég nú ekki tali um
kyngetuna- að flest venjulegt fólk
getur ekki gert sér vonir um að
upplifa slík ósköp. Kampavínið
freyðir í rúminu og utan þess. Kon-
ur eru glæsilegar, en oft Ijarska
vitlausar.Þær eiga ekkert betra
skilið en vera misnotaðar, hvort sem
er kynferðislega eða á annan hátt.
Og líklega vilja þær líka láta mis-
bjóða sér. Það bendir flest til að
þær fái eitthvað út úr því. Sérstak-
lega ef karlmaðurinn, sem traðkar
á þeim er nógu vel af guði gerður
á ákveðnum stað á líkamanum.
Karlmennimir í þessari bók hafa
„meikað" það, hvort sem er í sam-
bandi við kvenfólkið eða heims-
frægðina. Þeir eru allir yfírmáta
glæsilegir og kyntöfrana leggur af
þeim langar leiðir. Yfirleitt mega
þeir hvergi birtast, sérstaklega þó
Jack stórstjama, svo að konumar
verði ekki hálf sturlaðar af löngun
til þeirra. Þessir menn hvort heldur
er í Hollywood Husbands eða öðrum
bókum Jackie Collins, sem ég hef
af stakri einurð reynt að komast í
gegnum, em yfirleitt illa innrættir
og þeir svífast einskis, þegar
kampavín, konur og auður er ann-
ars vegar. Og konur eru til þess
skapaðar að þóknast þeim og þjóna.
Sækjast eftir niðurlægingunni, eins
og vikið var að.
Persónumar eru hér sem sagt
jafn fráhrindandi, þrátt fyrir ytri
búnað og að ógleymdum pótensin-
um, og fyrri daginn. Jackie bryddar
upp á því hér, sem ég hef ekki
rekizt á áður í bókum hennar, að
fara með nokkrar þeirra aftur til
bemskunnar og rifja upp dálítið af
hörmungum, sem þær gengu í
gegnum. Þetta gæti bent til þess,
að hún búist við því að á þann hátt
sé hún jafnvel að giæða „persónum-
ar“ lífí og skýra eitthvað af því
rugli, sem þær lenda í síðar. En er
hvorki sannfærandi né fróðlegt, og
er raunar í samræmi við annað; til
dæmis unga stúlkan, sem faðirinn
UNMÍ
HAMRAHLÍÐ
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Tónleikar UNM í menntaskólan-
um við Hamrahlíð hófust á fiðlu-
verki eftir Ari Vakkilainen
(fínnskur) er nefnist Melos I. Sak-
ari Oramo flutti verkið mjög vel.
Annað verkið, strengjakvartett, er
einnig eftir Finna, Jukka Koskinen
og flutti The Avanti Quartet þetta
afbragðsgóða verk. Sú ætlan tón-
skáldsins að tefla saman leik með
skýrum tónum og hljóðum í óákveð-
inni tónhæð tókst mjög vel og með
skemmtilegum hrynrænum tilþrif-
um.
Þriðja verkið var fyrir óbó og
„delay" og nefnist In Between.
Höfundurinn er norskur og heitir
Nils Henrik Asheim. Verkið var
fallega leikið af Lars Petter Berg.
SIÐDEGISTON-
LEIKAR UNM
Tónleikamir hófust á tveimur
fantasíum fyrir píanódúett eftir
Christinu Wagner Smitt (dönsk).
Dúett þessi er eins konar sátt á
milli eldri hefða í gerð pfanótónlist-
ar og ómstreytna þeirra er einkenna
nútímatónlist. Nokkuð áberandi
voru „ostinato“-vinnubrögð og eft-
irlíkingar á gamaldags undirleiks-
fígúrum.
Trompettverk eftir Sten Melin
(sænskur) byijaði hressilega og var
margt vel tii fundið í samspili
trompettsins og píanósins, sem þó
gliðnaði út í hreina afskræmingu
undir lokin, með ótrúlega fábrotn-
um hljómklösum á lágsviði píanós-
ins.
Tvær bagatellur eftir Atla Ing-
ólfsson vom næst á efnisskránni
og lék Guðni Franzson á klarinett-
ið. Það er eins og nútímatónskáld
eigi allt annað erindi við tónlist en
að skáida í tónana eitthvað sem
kalla mætti list, en hafí í staðinn
einsett sér að leysa einhver tón-
fræðileg vandamál. Atli segir um
bagatellumar sínar. -Bygging
þeirra er rúmfræðileg. I tónsvið
hljóðfærisins em makaðir hverfí-
punktar, eða miðjur, sem formin
snúast um. Aðferðina mætti kalla
tónmiðjutækni.“ Allt um það þá bar
þama eitt og annað fyrir eym sem
Guðni lék með tilþrifum miklum.
Síðasta verkið er eftir Asbjöm
Schaathun (norskur) og nefnist það
Physis. Samkvæmt skýringum í
efnisskrá er um að ræða frá tón-
skáldsins hálfu að gerð verksins sé
„aðeins ný tilraun" frá hans hendi
„til að afhjúpa samband fræðilegrar
byggingar og möguleg áhrif hennar
á hugsanlegt yfírborð tónverks".
Gerð verksins er eins konar for-
skrift fyrir „improvisasjón" á
magnað pfanó, tölvustýrðan „harm-
onizer" og „delay" sem í lokin endar
á hljómklasaflóði. Slík tónverk sem
þessi vekja upp söguna um „nýju
fotin keisarans" en með þeirri
breytingu að nú er keisarinn ekki
allsnakinn, heldur kyrfílega klædd-
ur í dmslur og allir fullir aðdáunar
á því hve druslumar séu „ferlega
smart".
Það sem eftir stendur þegar hlýtt
er á slíka tónlist, sem hér var boðið
upp á, er sú staðhæfíng að tími til-
raunanna sé fyrir löngu liðinn, því
hér gat að heyra ótrúlega gamal-
dags tónsmíðafyrirbæri er standa
langt að baki þeim „strúktúr“til-
raunum sem gerðar vom fyrir svo
sem 30 ámm. Það má vera rétt að
Skandinavía sé menningarlegur út-
kjálki og að það taki íbúana þar
minnst hálfa öld að tileinka sér
nýjungar og ef svo er, þá mega
menn vel við una.