Morgunblaðið - 19.09.1987, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 1987
AFVOPNUNARSAMKOMULAGIÐ í WASHINGTON
Ronald Reagan Bandarikjaforseti ræðir við Eduard Shevardnadze (t.v.), utanríkisráðherra Sovétríkjanna, í Hvíta húsinu á fimmtudag.
George Shultz (t.h.), utanríkisráðherra Bandaríkjanna, fylgist grannt með. Viðræður Shultz og Shevardnadze á fimmtudag drógust á lang-
inn og þegar ráðherrarnir komu út af fundi sínum höfðu þeir í höndum bráðabirgða samkomulag um upprætingu meðaldrægra og
skammdrægra kjarnorkuflauga. í gær var skýrt frá efnisatriðum samkomulagsins.
Vestræn rflá fagna sam-
komulagí risaveldanna
Skorað á risaveldin að snúa sér að langdrægum flaugum
London, New York, Washington, Brtissel, AP og Reuter.
RÍKI Vestur-Evrópu og Asíu fögnuðu í gær ákvörðun Sovét-
manna og Bandaríkjamanna um að skrifa undir bráða-
birgðasamkomulag um að eyða meðaldrægum og
langdrægum kjarnorkuflaugum og voru risaveldin hvött
til að takmarka kjarnorkuvígbúnað sinn frekar.
„Framlag V-Þjóðverja
mikilvægt
Kristilegir demókratar, flokkur
Helmuts Kohl, kanslara Vestur-
Þýskalands, lýsti yfir því að í
Evrópu væru vonir bundnar við að
þetta samkomulag myndi greiða
götu fyrir frekari samningum og
leysa annan vanda varðandi tak-
mörkun vígbúnaðar. Volker Rúhe,
ráðgjafí Kohls og háttsettur emb-
ættismaður í flokki kristilegra
demókrata, sagði að risaveldin ættu
nú að snúa sér að viðræðum um
langdrægar flaugar, kjarnorkuvopn
á vígvöllum, sem draga allt að 500
km. og hefðbundnum herafla. Hann
bætti því við að yfírlýsing Kohls í
ágúst um að stjórnin í Bonn væri
reiðubúin til að eyða þeim 72 Pers-
hing lA-flaugum, sem eru í eigu
vestur-þýska flughersins, hefði ver-
ið „mikilvægt framlag" til viðræðna
Bandaríkjamanna og Sovétmanna.
Carrington lávarður, fram-
kvæmdastjóri Atlantshafsbanda-
lagsins, sagði að samkomulag gæti
gerbreytt stöðu öiyggismála í Evr-
ópu og „ef til vill haft meiri breyt-
ingar í för með sér en orðið hafa í
heilan mannsaldur". Bæði Carring-
ton lávarður og bandarískir herfor-
ingjar hafa lýst yfír áhyggjum
vegna þess að samkomulag gæti
haft í för með sér að Atlantshafs-
bandalaginu yrði aukin hætta búin
af mætti Sovétmanna í hefðbundn-
um vígbúnaði.
Atlantshaf sbandalagið
Talsmaður Atlantshafsbanda-
lagsins sagði ánægjulegt að gert
hefði verið samkomulag um megin-
atriði afvopnunarsáttmála: „Við
höfum um langt skeið reynt að ná
samkomulagi og vonum að hér sé
upphafíð að því að dregið verði úr
vígbgúnaði án þess að öryggi verði
skert," sagði talsmaðurinn.
„Hvorir tveggja virðast hafa gert
sér grein fyrir því að of mikið er i
húfí,“ sagði evrópskur stjómarer-
indreki í höfuðstöðvum Atlants-
hafsbandalagsins í Brússel.
„Þrætur ráðamanna í Washington
og Moskvu um skilyrði fyrir sam-
komulagi virðast nú vera til lykta
leiddar og virðist vilja hvors tveggja
ekki skorta."
Belgar hætta við stýri-
flaugar
Wilfried Martens, forsætisráð-
herra Belgíu, sagði að stjóm sín
ætlaði að láta af áætlunum um að
setja upp 32 bandarískar stýriflaug-
ar til viðbótar um leið og samkomu-
lagið hefði verið undirritað. Sagði
hann að ekki yrði beðið eftir því
að þing risaveldanna staðfestu það.
Martens sagði við blaðamenn að
þær sextán stýrflaugar, sem þegar
hefur verið komið fyrir í Belgíu
samkvæmt áætlun NATO, yrðu
fjarlægðar samkvæmt fyrirhugaðri
áætlun ríkja bandalagsins.
Frakkar slá varnagla
Stjómir kjamorkuveldanna Kína
og Frakklands vildu ekkert láta
hafa eftir sér um bráðabirgðasam-
komulagið, sem George Shultz,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
og Eduard Shevardnadze, utanrík-
isráðherra Sovétrfkjanna, undirrit-
uðu í Washington á fímmtudag.
Aftur á móti rifjaði talsmaður
frönsku stjómarinnar það upp að
Jacques Chirac forsætisráðherra
hefði í ávarpi hjá Sameinuðu þjóð-
unum sagt að Frakkar myndu ekki
sætta sig við samkomulag um kjar-
orkuvopn, sem tæki til flauga
Frakka, svo lengi sem risaveldin
héldu yfirburðum sínum. Ætti þetta
einnig við um bann við kjamorku-
vopnatilraunum.
Chirac sló vamagla í Bordeaux
síðar í gær og sagði að þrátt fyrir
samkomulag um meðaldrægar og
langdrægar kjamorkuflaugar
myndu Sovétmenn og Bandaríkja-
menn áfram búa yfír stómm
kjamorkuvopnabúrum. „Ég vil ekki
að við látum blekkjast og halda að
náðst hafi sögulegur áfangi í örygg-
ismálum," sagði Chirac við þing-
flokk gaulista. „Mestu máli skiptir
að fækka þeim kjamorkuvopnum,
sem öllum heiminum stafar ógn
af.“ Hann sagði að í Bandaríkjunum
og Sovétríkjunum væru 24 þúsund
kjamaoddar, en í Evrópu væru milli
fímm og sex hundmð. Skoraði hann
á risaveldin að takmarka langdræg-
ar flaugar sínar og bætti við að
Frakkar myndu halda fast við áætl-
anir sínar um að efla og bæta
kjamorkuvígbúnað sinn.
Sir Geoffrey Howe, utanríkisráð-
herra Bretland, sem einnig er
kjamorkuveldi, sagði að samningur
myndi draga úr hættu á því að til
átaka komi milli austurs og vest-
urs. í kjölfar hans ætti að sigla
samkomulag um hefðbundin vopn
í Evrópu. Howe sagði í sjónvarps-
viðtali að yfirburðir Sovétmanna
hvað varðar hefðbundin vopn í Evr-
ópu væm talsverðir.
„Eftir því sem nær dregur sam-
komulagi um kjamorkuvopn eykst
nauðsyn þess að einnig verði samið
um hefðbundin vopn,“ sagði Howe.
Hann vildi ekki segja á hve löngum
tíma bandarískar stýriflaugar á
Bretlandi yrðu fjarlægðar sam-
kvæmt samkomulagi risaveldanna.
Hann sagði að samkomulag um
meðaldrægar og langdrægar flaug-
ar risaveldanna myndi ekki breyta
kjamorkuáætlun Breta. Breska
stjómin ætlaði að koma fyrir Trid-
ent-flaugum í stað úreltra Polaris-
flauga á næsta áratug. „Fælingar-
stefnan verður í fullu gildi í
fyrirsjáanlegri framtíð," sagði
Howe.
Frá Tókíó barst sú yfirlýsing úr
utanríkisráðuneytinu að Japanar
væm vongóðir: „Við vonum að
árangur náist og fylgjumst grannt
með framgangi samninga," sagði í
yfírlýsingunni.
Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar, sagði við sænska
dagblaðið Aftonbladet að sam-
komulagið í Washington væm
„góðar fréttir“ og Uffe Elleman-
Jensen kvað það vera sögulegt.
Hollendingar lýstu yfir því að
ánægjulegt væri að samkomulag
hefði tekist með risaveldunum.
Loka-
þáttur
samning-
anna
Washington, AP
í STUTTU máli eru þetta þau
atriði, sem samningamenn
Bandaríkjanna og Sovétrikj-
anna eiga eftir að koma
orðum að og taka afstöðu til
á lokastigum samningavið-
ræðna sinna:
Meðaldrægar eldflaugar
Stefnt er að því að taka niður
allar meðaldrægar lqamorku-
eldflaugar og stýriflaugar í
Evrópu og Sovétrfkjunum. Eft-
irlitsmenn fæm á staðinn til að
staðreyna að flaugamar hefðu
verið fjarlægðar. Taka þarf
lokaákvarðanir um framkvæmd
eftirlitsins.
Eftirlit
Ronald Reagan hefur sagt, að
tillögur Bandaríkjamanna hafí
að geyma „ströngustu ákvæði
um eftirlit í nokkm afvopnunar-
samkomulagi sögunnar."
Niðurstaða hefur ekki fengist
um það, hvemig eftirlitinu skuli
háttað. Þá á eftir að ganga frá
því, hve hratt skuli gengið til
verks við niðurrif eldflauganna.
Bandaríkjamenn vilja, að Sovét-
menn gangi hraðar til verks en
þeir sjálfír, þar sem sovésku
flaugamar séu tvisvar sinnum
fleiri en hinar bandarísku.
Bandaríkjamenn ætla að geyma
72 Iqamaodda í Pershing 1-A
flaugar Vestur-Þjóðveija í
vopnabúmm í Bandaríkjunum
og halda þeim utan samkomu-
lagsins. Bandaríkjamenn vilja
að meðaldrægu flaugamar
hverfí úr sögunni á þremur
ámm en skammdrægar flaugar
Sovétmanna á einu ári.
Eyðing kjarnaodda
Aðilar em sammála um að
sprengjuhleðslur kjamaodd-
anna verði fluttar til heima-
landa sinna um leið og
eldflaugamar em teknar í sund-
ur. George Shultz segir, að farið
verði að tillögu Helmuts Kohl,
kanslara, að því er varðar Pers-
hing 1A flaugar Vestur-Þjóð-
veija. Flaugamar verði
fjarlægðar og kjamaoddamir
72 verði í höndum Bandaríkja-
manna utan samkomulagsins.
Viktor P. Karpov, fyrirliði so-
vésku samningamannanna,
hefur gefíð til kynna, að Sovét-
menn drægju til baka tilboð sitt
um að eyðilegga 130 skamm-
drægar eldflaugar, ef Band-
atíkjamenn settu ekki
kjamaoddana 72 undir sam-
komulagið.
Shevardnadze, utanríkisráðherra Sovétríkjanna:
„Sameiginlegur sig-
ur alls mannkyns“
Washington, Reuter.
„Samkomulagið er sameiginleg-
ur sigur alls mannkyns, alls hins
siðmenntaða heims,“ sagði Edu-
ard Shevardnadze, utanrikisráð-
herra Sovétríkjanna, á
blaðamannaf undi í sovéska
sendiráðinu í Washington. Var
hann haldinn nokkrum mínútum
eftir að Ronald Reagan Banda-
ríkjaforseti hafði skýrt frá
fyrirhuguðum samningum stór-
meðaldrægu eld-
og nýjan leiðtoga-
veldanna um
flaugarnar
fund.
„Leiðin að markinu, þessu sam-
komulagi, reyndist torfamari en
nokkum óraði fyrir," sagði She-
vardnadze. „Á þessum þremur
dögfum bærðust ólíkar tilfínningar
í bijósti okkar, stundum settist
kvíðinn að en í annan tíma réð eftir-
væntingin ríkjum. í fyrradag sagði
ég við Shultz utanríkisráðherra, að
nú væri tími til að koma uppsker-
unni í hús og það gerðum við.“
Shevardnadze sagði að sfðustu,
að „í fyrsta sinn í sögunni hefur
náðst samkomulag um að uppræta
tvær kjamorkuvopnategundir. Við
höfum stigið fyrstu skrefín. Við og
bandarískir viðsemjendur okkar
treystum því, að samningurinn
verði undirritaður fyrir áramót".