Morgunblaðið - 24.10.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1987
Enn um Egilsstaðaflug-
völl og útboð almennt
eftir Jóhann G.
Bergþórsson
Hugleiðingar í tilefni af skrifum
um ofangreint málefni og þó eink-
um skrifa Egils Jónssonar þing-
manns og viðtals við Kjartan
Ingvarsson, vélaeiganda á Egils-
stöðum, auk blaðaskrifa Braga
Gunnlaugssonar vörubílstjóra frá í
vetur.
Fyrst skal vikið að ummælum
er snerta fyrirtæki undirritaðs í
grein Egils. Hann talar um tækja-
eiganda er hafí boðist til að byggja
upp veginn milli Reykjavíkur og
Akureyrar, og hann minnir að hann
hafí einnig boðist til að útvega eitt-
hvert Qármagn til verksins. Vert.
er að hressa upp á minni þing-
mannsins sem vísar til þessa sem
fordæmis.
Hagvirki hf. bauð ríkisstjóm ís-
lands 18. apríl 1985 að byggja upp
og leggja slitlag á um 180 km af
þjóðvegi nr. 1 milli Reykjavíkur og
Akureyrar, fyrir rösk 70% af kostn-
aðaráætlun Vegagerðar ríkisins,
framkvæma verkið árin 1985—
1987, en fá greiðslur í samræmi
við tímasetningar í langtímaáætlun
eða frá 1987 til 1994. Verktakinn
bauðst til þess að hanna veginn
sjálfur og skila honum samkvæmt
gæðakröfum Vegagerðar ríkisins.
Hefði þessu tilboði að frumkvæði
verktakans sjálfs verið tekið væri
nú ekið á bundnu slitlagi til Akur-
eyrar, íbúum alls landsins til
hagsbóta. Auk þess hefðu verkefni
jarðvinnuverktaka í vegagerð auk-
ist um röskan helming árin 1985,
1986 og 1987. Verkefnið hefði
komið þeim öllum til góða þar sem
jafnvægi hefði skapast og eðlileg
nýting fengist á tækjakost sem til
er í landinu. Kjartan Ingvarsson
verktaki á Egilsstöðum hefði líklega
ekki þurft að leggja Leiruveg við
Akureyri, Hagvirki hf. ekki þjóðveg
við Egilsstaði eða verktakafyrirtæki
á Suðurlandi vegi norður á landi
eða Norðurverk veg að Þingvöllum,
en svo má lengi telja.
Fjöldi smærri verktaka er orðið
hafa gjaldþrota að undanfömu væri
minni. Jafnvel þó hugmynd Hag-
virkis hefði eingöngu verið tekin
upp og verkið boðið út. Nei, þá var
afstaða Matthíasar Bjamasonar að
grundvallaratriði væri að verkið
yrði boðið út og frumkvæði mætti
ekki koma frá þeim sem ekki væru
þjóðkjömir. Málið horfði hinsvegar
öðmvísi við og gmndvallaratriðin
önnur þegar ekki átti að bjóða út
Egilsstaðaflugvöll, því kröfur um
ekkert útboð komu frá þingmönn-
um er hafa slæmt minni, eða hirða
ekki um sannleikann, eins og Egill
Jónsson, ef marka má næstu tilvitn-
un hans í umræddri grein, varðandi
framkvæmdir í Helguvík.
Þar segir orðrétt: „Ekki vom
framkvæmdir boðnar út né verkið
auglýst, heldur var samið við hóp
tækjaeigenda með Hagvirki í broddi
fylkingar og þá var það VÍ sem
annaðist samningsgerðina. “
Hið rétta í því efni sem hér um
ræðir er að um varnarliðsfram-
kvæmdir gilda sérstök ákvæði, hvar
kveðið er á um að aðili sem ríkis-
stjómin tilnefnir skuli annast allar
framkvæmdir á vegum vamarliðs-
ins. Sá aðili er þær hefur annast
að mestum hluta undanfann 30 ár
er eins og kunnugt er íslenskir
aðalverktakar. Svo var einnig með
þessa framkvæmd. íslenskir aðal-
verktakar sömdu við vamarliðið um
þessa framkvæmd sem aðalverktaki
en að tilhlutan Geirs Hallgrímsson-
ar, þáverandi utanríkisráðherra, og
í samræmi við verkefnaástand í
landinu var leitað eftir því að verk-
takar innan Verktakasambands
íslands mynduðu samstarfshóp_ um
verkefnið sem undirverktakar ÍAV
og þannig mætti nýta fyrirliggjandi
tækjakost i landinu. Myndaður var
samstarfshópur 6 helstu jarðvinnu-
fyrirtækja innan sambandsins um
byijunarframkvæmdir í Helguvík
árið 1985 undir forystu og stjóm
ístaks hf. Hópurinn hlaut nafnið
Núpur sf. og samdi við íslenska
aðalverktaka um þessar fram-
kvæmdir.
í árslok 1985 gekk Hagvirki hf.
í Verktakasamband íslands eftir árs
fjarveru og á svipuðum tíma vom
að hefjast viðræður milli fslenskra
aðalverktaka (ÍAV) og Núps hf. um
byggingu sjálfrar hafnarinnar, en
ÍAV voru þá í viðræðum við vamar-
liðið um þær.
Að ósk ÍAV var Hagvirki hf.
bætt inn í hópinn vegna þess að
það fyrirtæki átti stærstan og nýj-
astan tækjaflota til þessarar
framkvæmdar og ekki þjóðhagslega
hagkvæmt að flytja önnur tæki inn
til landsins.
Egill Jónsson á að þekkja ákvæð-
in um framkvæmdir á Keflavíkur-
flugvelli, hitt hefði hann getað
kynnt sér.
Ekkert sem hann segir um fram-
kvæmdir i Helguvík er rétt og því
ekki nothæft sem fordæmi til að
veija samningja um Egilsstaðaflug-
völl. Dapurlegt er til þess að vita
að þingmaður skuli ekki hirða um
að kanna staðreyndir mála áður en
hann skrifar greinar í blöð og opin-
berar þannig hversu óvandaður
málflutningur hans er.
Hvað varðar drátt framkvæmda
við Egilsstaðaflugvöll getur Egill
Jónsson sjálfum sér um kennt, þar
sem tilraun hans og fleiri til að
fara óeðlilega leið við val fram-
kvæmdaaðila hefur leitt til dráttar-
ins.
í ljósi verðbólgustigs annars veg-
ar og fjármagnskostnaðar hinsveg-
ar (en til framkvænda átti að taka
lán) hefur framkvæmdaféð sem
betur fer ekki rýmað að neinu
marki, hitt er verra ef ráðslag Eg-
ils og félaga verður til þess að
framkvæmdir teflast.
Tilvitnun Egils í upplýsingabréf
VÍ er rétt, enda hafði framkvæmda-
stjóri sambandsins þá fengið þær
upplýsingar hjá skrifstofustjóra í
ráðuneytingu og hjá flugmálastjóm
að samningar gengju ekki upp.
Ákvörðun ráðherra kemur augljós-
lega f framhaldi af því. Upplýsingar
flugmálastjómar frá í júní (einnig
veittar framkvstj. VÍ) voru á þá
leið að bjóða ætti verkið út þá
næstu daga, en þá var Matthfas
Bjamason ráðherra.
Vilji núverandi ráðherra til þess
að virða lög og jafnframt velvilji
hans í garð heimamanna kemur
glöggt fram í þeim útboðsgögnum
sem nú liggja fyrir. Þar er verkið
bútað það smátt niður og tímasetn-
ingar þannig að yfírburðir heima-
manna em ótvíræðir. En þá ber
þess þó að geta að vinnuvélaeigend-
ur em ekki sama og verktakar.
Verktakar þurfa að hafa á að skipa
Jóhann G. Bergþórsson
„Á einstaka landsvæð-
um, þ.á m. Austurlandi,
hefur ríkt veruleg and-
staða við útboð, einkum
hjá Vegagerðinni. Full-
trúar Vegagerðarinn-
ar, tæknimenn og
verkstjórar hafa með
ólund séð sín forrétt-
indi að geta úthlutað
verkefnunum til vina
og kunningja hverfa og
því lítt vandað til út-
boðsgagna og verið
mjög erfiðir við verk-
taka í uppgjörsmálum,
einnig við austfirska
verktaka.“
reyndum stjómendum og tækni-
mönnum, en vélar geta þeir gjaman
leigt þar sem þær er að fá og ef
þær henta til viðkomandi verka.
Augljóst er jú að hver sem fær
verkið við byggingu Egilsstaðaflug-
vallar mun nota það vinnuafl og
þau tæki sem tiltæk em og hæfa
verkinu frá næsta nágrenni verk-
staðarins.
Vinnan fer ekki burt úr héraði,
en líklegt má teljast að þau tæki
er hæfa verkinu séu notuð frekar
en aðeins þau sem til em á staðnum.
Augljóst er að alþingismaðurinn
skilur ekki á milli tækjaeigenda og
verktaka og skilur því ekki muninn
þar á. Þá virðist ekki komist hjá
því að skilgreina nokkuð merkingu
og tilgang útboðs.
Þegar verk em boðin út er verk-
ið skilgreint í útboðsgögnum og
verktakamir bjóða ákveðið verð pr.
einingu, t.d. m3 graftar, m3 fylling-
ar, m3 uppsláttar, m3 steypu, kg
jáms o.s.frv.
Á gmndvelli þessara verða fær
verkkaupinn samanburð á því hvað
verkið miðað við gefnar forsendur
kostar hjá hinum einstöku verktök-
um. Breytist magntölur eða aðrar
forsendur breytist heildarkostnaður
við verkið. Útboð er þannig aðferð
til þess að fá samanburð á verði
verks miðað við gefnar forsendur
frá mismunandi verktökum og velja
verktaka síðan.
Ýmsir aðilar hafa á undanfömum
mánuðum reynt að gera trotryggi-
legt ef verk hafa orðið dýrari en
ætlað er og verktakar fengið hærri
greiðslur fyrir verkin. Slíkt stafar
ávallt af breyttum magntölum eða
breyttum forsendum sem verkkaupi
ber ábyrgð á. Þetta er alveg á sama
hátt og ef verk unnið í tímavinnu
tekur lengri tíma vegna aukins
magns eða erfíðari aðstæðna en
gert var ráð fyrir. Munurinn er sá
að þá greiðir verkkaupi hinn aukna
kostnað beint. Komi aukin verkefni
í verki verktaka eru þau yfírleitt
metin á grundvelli tilboðs verktak-
ans og ættu þvf áfram að vera
ódýrasta lausnin, þ.e. hækkunin
hefði einnig komið ef annar hefði
unnið það og þá væntanlega hlut-
fallslega meiri.
Á einstaka landsvæðum, þ.á m.
Austurlandi, hefur ríkt veruleg and-
staða við útboð, einkum hjá
Vegagerðinni. Fulltrúar Vegagerð-
lnnilegar þakkir til allra þeirra sem glöddu
mig meÓ blómum, skeytum og gjöfum á
sjötugsafmœli mínu 15. október.
LifiÖ heil.
IngiriÖur Guömundsdóttir.
Öllum þeim mörgu œttingjum, vinum ogstarfs-
mönnum, sem sendu mér hlýjar kveÖjur og
góÖar gjaftr á 90 ára afmœli mínu þann 10.
október si, flyt ég innilegar þakkir og bið þeim
allrar blessunar. .
Erlendur Ólafsson,
Stigahlíð 12.
Stórglæsilegur flóamarkaður
verður haldinn sunnudaginn 25. október nk. kl.
13.30-17.30 á Hallyeigarstöðum
(gengið inn frá Öldugötu).
Á boðstólum verður fatnaður á alla fjölskylduna,
húsgögn og ýmsir eigulegir munir.
Lítið inn og fatið ykkur upp fyrir lítinn pening.
Allur ágóði rennur til að styrkja konur til náms.
f N Kvenstúdentafélag íslands
Félag íslenzkra háskólakvenna
TIL HAMINGJU
MEÐ DAGINN
Velunnarar islenskrar
tónlistar á íslandi:
Reyniö geislaspilara frá
PHILIPS.
H R E I N I R T Ó N A R
(J[|)
Heimilistæki hf
NAFNARSTRÆTI 3 - KRINGLUNNI - SÆTUNI 8 - SIMI 69 IS 00
arinnar, tæknimenn og verkstjórar,
hafa með ólund séð sín forréttindi
að geta úthlutað verkefnunum til
vina og kunningja hverfa og því
lítt vandað til útboðsgagna og verið
mjög erfíðir við verktaka í upp-
gjörsmálum, einnig við austfírska
verktaka. Vandamálin sem upp
hafa komið við verktöku á Aust-
íjörðum eru því flest heimatilbúin,
auk aðstoðar sem felst í þeirri
stefnu Vegagerðarinnar að taka
gagnrýnislaust ávallt lægsta boði,
óháð reynslu, þekkingu eða tækja-
kosti viðkomandi verktaka. Þá
kemur einnig berlega fram í síðasta
deilumáli varðandi Safnahús á Eg-
ilsstöðum hversu skilningur á
útboðum á langt í land.
Segjum nú að gengið hefði verið
til samninga við vélaeigendur á
Egilsstöðum um byggingu flugvall-
ar og til þess að vinna verkið hefðu
þeir þurft að fjárfesta í nýjum (ný-
legum) stórvirkum tækjum til þess
að vinna verkið á hagkvæman hátt.
Eftir að framkvæmdinni lyki þyrfti
að nota tækin áfram (ekki er grund-
völlur til þess að afskrifa þau á
verkinu). Engin stórverkefni væru
fyrirhuguð á Austfjörðum á næst-
unni, en stór verkefni væru t.d. á
Sauðárkróki eða Suðurlandi. í sam-
ræmi við skammsýnissjónarmið
heimamanna fengju tækjaeigendur
á Egilsstöðum og nágrenni ekki að
taka þátt í útboði og sætu þannig
í nokkur ár uppi með tækin verk-
efnalaus og óseljanleg úr landi.
Bjamargreiðinn kæmi þá í ljós. Það
veit sá sem þurft hefur að reyna.
Til upplýsingar fyrir þá sem vilja
vita þá voru helstu jarðvinnuverk-
efni í Reykjavík sl. vetur unnin af
fyrirtækjum úr Rangárvallasýslu,
Ámessýslu og Borgaifyarðarsýslu.
Þá vom verkefni á Norðurlandi
unnin af fyrirtælqum úr Ámes- og
Rangárvallasýslu. Engar athuga-
semdir komu frá fyrirtækjunum á
Reykjavíkursvæðinu sem skilja
nauðsyn þess að hið mannfáa ísland
sé einn markaður.
Engum hefur heldur enn dottið
í hug að kaupa dýpkunarskip fyrir
hveija sýslu eða fjórðung eða stofna
jarðboranir í hverri sýslu eða fjórð-
ungi.
Menn verða, og þá einkum þing-
menn, að hugsa um heildarhags-
muni iandsmanna og hugsa lengra
en til dagsins í dag. Slíkt hlýtur
að verða affarasælast.
Þá má geta þess að þó verktak-
inn sjálfur sé ekki heimamaður
notar hann þjónustu heimamanna,
svo sem faeði, húsnæði, þjónustu
ýmiss konar eins og þjónustu verk-
stæða, pípugerða og flugfélaga svo
eitthvað sé nefnt.
Samkvæmt upplýsingum um
samsetningu þess hóps tækjaeig-
enda og vörubílstjóra, sem staðið
hefur í samningaviðræðum við flug-
málastjóm, eru tæki þeirra eða bflar
ekki þau heppilegustu til fram-
kvæmdanna. Mörg þeirra eru gömul
og þreytt, og munu kosta eigendur
þeirra ómældar fjárhæðir í rekstrar-
kostnaði. Því verður framkvæmdin
dýrari í vinnslu en ella.
Hætta er á að þeir bjóði nú óraun-
hæft lágt verð í framkvæmdina í
samkeppni við aðra sem eru betur
tækjum búnir og kalli yfír sig
stórtap á framkvæmdinni.
Hvað sætu þeir þá uppi með,
samanber skrif Braga Gunnlaugs-
sonar fyrir nokkrum mánuðum.
Þvf miður hafa nokkrir þingmenn
Austfjarða og annars staðar af
landinu ýtt undir þessa þróun.
Frumvarp það er þeir hafa flutt f
kjölfar ályktunar Vörubflstjórafé-
lagsins Snæfells er glöggt merki
þess. í greinargerð með frumvarp-
inu má fínna einhverjar þær
furðulegustu fullyrðingar og þver-
sagnir sem hugsast getur og með
ólíkindum að þingmenn þjóðarinnar
skuli geta tekið undir slíkt.
í dag býr þjóðin við verulegan
vinnuaflsskort. Því er nauðsynlegt
að nýta á öllum sviðum þá bestu
tækni sem við ráðum yfír og ekki
nota fleiri hendur til einstakra verka
en nauðsyn krefur. Annað er þjóð-
hagslega óhagkvæmt.
Höfundur erforstjóri Hagvirkis
hf. og bæjarf ulltrúi Sjáifstæðis-
flokksins í Hafnarfirði.
4-