Morgunblaðið - 24.10.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1987
45
heiðanna.
(2) Hugsanlegar afleiðingar fram-
kvæmda á möguleika og
aðstöðu fólks til útivistar í
mannvirkjalausu umhverfí.
(3) Hver kostnaður myndi verða
_ vegna verksins.
í bréfínu var þess getið, að auk
þess sem landsvæðið væri á nátt-
úruminjaskrá um svæði sem æski-
legt væri að friðlýsa, væri það
einnig í skránni „Vatnavemd
A-flokkur“ samkvæmt landnýting-
arskýrslu landbúnaðarráðuneytis-
ins, sem gefín var út í maí 1986.
í lok bréfsins var lýst áhyggjum
vegna vaxandi notkunar fjórhjóla
og þess getið að dæmi væm um
að bændur smöluðu heima- og af-
réttarlönd á vélhjólum. Bréfíð sendi
aðili sem var mótfallinn fyrirhug-
aðri aðgerð.
Samkvæmt fundargerðum Nátt-
úmvemdarráðs hefur málið aldrei
verið tekið á dagskrá. Þrátt fyrir
þetta barst bréfritara fyrmeftids
bréfs svar frá skrifstofu ráðsins,
þar sem þakkað er fyrir áhuga um
málefni fjórhjóla, en ekki er vikið
einu orði að aðalerindi bréfsins um
yfirvofandi náttúmspjöll vegna fyr-
irhugaðrar vegarlagningar.
Þegar framkvæmd með stórvirk-
um vinnuvélum hófst sl. vor af
fullum krafti hringdi bréfritari í
Náttúruvemdarráð. Honum er þá
tjáð að málið verði athugað. Bréfrit-
ari hringir nokkm síðar og er þá
tjáð að ráðið ætli ekkert að gera
vegna þess að bændur eigi landið
og svæðið sé ekki friðlýst, og ráðið
geti því ekkert frekar aðhafst í
málinu. Eftiriitsmanni verði falið
að fylgjast með vegarlagningunni
og látið eftir að leggja á ráðin um
hana. Það mun hafa gerst. Sam-
kvæmt þessu er svo að sjá að
Náttúruvemdarráð eða fram-
kvæmdaraðili á þess vegum hafí
verið með í ráðum varðandi vega-
gerð nánast beint af augum yfir
flóa og mýrar þvert í gegn um stórt
landsvæði sem það sjálft var búið
að setja á skrá yfír staði þar sem
unnið skyldi að friðlýsingu. Vegar-
gerðin er hryggileg staðreynd.
Framkvæmdir hafa staðið til í
mörg ár, og brú var byggð á Aust-
urá fyrir þrem ámm yfír á vegalaust
land. Því er erfítt að sjá að Náttúm-
vemdarráði hafi ekki verið kunnugt
um málið og að því hafí ekki gefíst
tóm til ráðstafana.
í ljósi þeirrar málsmeðferðar sem
að framan er getið má hafa uppi
efasemdir um að Náttúruverad-
arráð starfi í anda náttúravernd-
arlaga.
Einnig má hvað þetta snertir
bera brigður á hæfni ráðsins til að
meta alvöru tiltekinna náttúm-
vemdarsjónarmiða. Það hlýtur að
te\jast alvörumál hvort stærsta
votlendissvæði landsins fær að
halda sérkennum sínum eða ekki.
Það hlýtur að teljast alvörumál
hvort íslendingar í nútíð og framtfð
fái að eiga sér eitt stórt óaðgengi-
legt svæði í gróinni óbyggð þar sem
torieiði Ijær landinu einstakan blæ
og eftirsóknarverð gæði. Það hlýt-
ur einnig að tejjast alvörumál
hvort mæla eigi öll gæði f rfki nátt-
úmnnar með mælistiku peninga-
legra hagsmuna og hvort
óbætanlegum skaða megi ekki af-
stýra með því að menn leggi a'sig
nokkurt óhagræði þess vegna.
Ekki er víst að allir geri sér grein
fyrir þeirri hættu sem boðið er heim
með þessari vegarlagningu. Hér
eftir liggur beint við (og kann að
vera á dagskrá) að leggja hliðar-
brautir að mörgum vötnum á
svæðinu og þar með að rfða net
vega um viðkvæmt landið svo helgi
þess verið endanlega úr sögunni.
Eftir lagningu vegarins var f sfðustu
göngum brotist á dráttarvél frá
honum yfir viðkvæmt landið og að
gangnakofa sem þama er ekki all-
fjarri. Auk heldur hafa Qórhjól verið
notuð út frá sama vegi þótt varlega
væri reynt að fara.
Þvf fleiri vegir sem um hálendið
era lagðir, þeim mun snauðari verða
öræfín af þeim stöðum sem flarlægð
og torleiði gera sérstaka og eftir-
sóknarverða. Vegalengdir verða
minni og tíminn styttist. Ef þessi
öfugþróun heldur áfram verður æ
erfiðara að eiga þess kost að njóta
þeirrar stórkostlegu tilfínningar
sem fylgir því að eiga tfmann fyrir
sér og fínna óbyggðimar í kring
um sig stækka og öðlast nýja vídd,
sem er þvf lfkast að uppgötva nýjan
og óþekktan heim.
Greinarhöfundur leggur til að
náttúravemdarráð hlutist til um að
vegi þeim, sem er aðaleftii þessarar
blaðagreinar, verði lokað, og úr því
sem komið er verði honum ekki
haldið við og landinu verði leyft að
jafna sig.
Er þörf á að málefnum
náttúruverndar sé bet-
ur skipað en nú er?
Greinarhöfundi er til efs að stað-
ið sé jafn losaralega að náttúm-
vemdarmálum af hálfu sambæri-
legra stofnana í Evrópu og
Bandaríkjunum og hér virðist vera
raunin. Sú spuming getur fullkom-
lega átt rétt á sér hvort Náttúm-
vemdarráð sé vanmáttugt f skjóli
gallaðra laga eða hvort kunningja-
þjóðfélagið hafí áhrif á gerðir þess.
A.m.k. virðist mega opna umræðu
um það til hvere Náttúravemdarráð
sé og hvort helsta hlutverk þess
eigi ekki að vera málsvöm og slgól
fyrir ómálga náttúm landsins.
í mjög mörgum nágrannalöndum
okkar em starfandi umhverfísmála-
ráðuneyti. í íslenskri réttarakipan
er staða náttúruvemdarmála veik,
enda er slfkum málum dreift á fjöl-
mörg ráðuneytanna. Staða náttúm-
vemdar er lakari á íslandi en þyrfti
að vera, vegna þess að lögum og
reglum um hana er ekki framfylgt
af þeirri djörfung sem vera þyrfti.
Frá því að náttúravemdarlög vom
fyrat sett árið 1956, er svo að sjá
að refsiákvæðum hafi aldrei verið
beitt. Eitt mál náði þó svo langt
að boðin var dómssátt, en þegar
henni var hafnað, var ekkert gert
til þess að sækja málið frekar.
Oftar en ekki virðist raunin vera
sú að ráðist sé f framkvæmdir vfða
um land án vitundar Náttúmvemd-
arráðs, og þegar upp komist sé
framkvæmd lokið og hún því ýmist
látin átölulaus, eða að fram-
kvæmdaaðilar fá að fara sfnu fram.
í almennum hegningarlögum er
fjallað um þau brot sem alvarlegust
þylqa frá þjóðfélagslegu sjónar-
miði. Þótt greinar almennu hegn-
ingarlaganna skipti hundmðum, er
þar hvergi að fínna refsiákvæði um
brot gegn náttúravemd.
Mjög ströng viðurlög liggja við
brotum gegn eignarrétti. Mörg slík
brot má bæta að fullu með mann-
anna verkum. Um brot gegn
náttúrunni gildir hins vegar sú
sérstaða, að maðurinn hefur
sjaldnast á valdi sínu að bæta
spjöll, sem á henni era unnin.
Tíminn einn er fær um að lækna
slík sár, og nægja hundmðir ára
oft ekki til.
Staða náttúmvemdar í réttar-
skipaninni er lítt skiljanleg f ljósi
miirilvægis náttúmnnar fyrir tilvera
mannsins. Náttúran er sjálft um-
hverfi mannsins og því undiretaða
tilvistar hans. Náttúra lands er þvf
þjóðareign. Ber ekki að varðveita
slíka eign framar öllu öðra? Er það
svo að náttúmvemd sé ágæt svo
lengi sem hún rekst ekki á aðra
hagsmuni?
Niðurlag
Því hefur verið fleygt, að til
standi að leggja veg upp úr Fljóts-
dal og inn á Eyjabakkasvæðið
norðan Vatnajökuls. Það svæði er
síðasta stóra ósnortna gróðuravæð-
ið á austurhelmingi landsins. Gangi
þetta eftir verður komið á hring-
vegi um svæðið, umferð stóreykst
og friðhelgi þess minnkar að sama
skapi. Áform munu einnig vera
uppi um veg frá Blönduvirkjun,
þvert yfír hálendið norðan Hofsjök-
uls yfír á Sprengisand.
Hvemig væri að byija á þvf að
læra af mistökum og slysum í ná-
grannalöndum okkar, sem leitt hafa
til þess að náttúmvemd nýtur þar
þeirrar virðingar löggjafans og þiess
almenningsálits sem vera ber. Er
ekki kaldhæðnislegt að þurfa e.t.v.
að ganga í gegnum slflca reynslu
að þarflausu til þess að mega sjá
að sér? Ef löggjafínn ætlar ekki að
missa sijóm þessara mála úr sínum
höndum, er mjög aðkallandi að gera
hálendið strax skipulagsskylt. Með
því yrði lögð kjölfesta að allri máls-
meðferð þaðan í frá.
„í gráu malarryki
við gnatan stáls og hjóla
að kvikubúum lífs þíns
hefur komið einhver styggð.
Hvert liggur þessi vegur
sem þið leggið handa vélum
um lðndin þver og endilöng,
um öræfí og byggð?"
Höfundur er viðskiptafrseðingur
og landakunnur (jósmyndari.
Vantar teppi á stigaganginn ?
yy Þegar velja skal teppi ú stigahús,
er ekki nóg að teppið sé bara mjúkt
og áferðarfallegt,það verður að vera
hljóðeinangrandi og auðvelt í þrifum,
- teppi sem er brunaþolið
og teppi sem mun þola
hinn ótrúlegasta yfirgang
um ókomin ár. U
yy Þessi teppi eru til og
þú fcerð þau hjá okkur,
sérhönnuð teppi á
stigahús og skrifstofur.it
. hjá okkur nágœðin í%egn "
Teppaland • Dúkaland
Grensásvegi 13 - Símar 83577 - 83430