Morgunblaðið - 22.11.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1987
Þorsteinn Pálsson í ræðu á flokksráðsfundi í gær:
HÖFUÐ VERKEFNIOG MEGTN-
MÁRKMIÐ AÐ SAMFJNA
SJÁLFSTÆÐISMENN Á NÝ
Þorsteinn Pálsson, forsætisráðherra og
formaður Sjálfstæðisflokksins, flutti
setningarræðu á flokksráðsfundi Sjálf-
stæðisflokksins á Selfossi i gær. Ræðan
fer hér á eftir í heild:
Við komum hér saman á Selfossi í dag,
forystumenn Sjálfstæðisflokksins, flokksráð
og formenn félaga og flokkssamtaka. Óhætt
er að fullyrða að fundur okkar hér í dag
er haldinn við óvenjulegar aðstæður. Á þessu
ári höfum við gengið í gegnum meiri þreng-
inar en áður í tæplega 60 ára sögu flokksins.
Þetta er fysti fundur flokksráðs og for-
manna eftir klofning í okkar röðum sl. vor
og mikið áfall í kosningum skömmu síðar.
Flokksráðið hefur áður rætt þá atburði,
sem leiddu til klofningsins, og var þá ein-
huga í afstöðu sinni til þeirra mála. Ekki
er því ástæða til að rekja þau ítarlega hér
og nú. En hitt gat engum dulist, að þessir
atburðir gjörbreyttu stöðu flokksins í miðri
kosningabaráttunni. Við höfðum alltrausta
stöðu eftir farsælt stjómarsamstarf, þó að
það hafi öðru hvom einkennst af upphlaup-
um, óyfírveguðum yfírlýsingum og ágrein-
ingi milli stjómarflokka.
En góðærið gerði það að verkum, að
stjóminni auðnaðist að skila ætlunarverki
sínu. Klofningurinn varð þess á hinn bóginn
valdandi að Sjálfstæðisflokkurinn gat ekki
um stund gefíð með sannverðugum hætti
ímynd hins trausta afls og hinnar styrku
stoðar, sem hann hefur jafnan verið og mun
verða í íslenskum stjómmálum. Við urðum
því að horfast í augu við versta kosninga-
áfall flokksins frá upphafí.
Það var ekki málefnalegur ágreiningur
sem réð því að leiðir skildu með sjálfstæðis-
mönnum, en nú hefur afl þeirra verið slitið
í sundur. Við bentum rækilega á það í kosn-
ingabaráttunni að slíkt gæti einungis leitt
til upplausnar í íslenskum stjómmálum og
veikari stjómarhátta.
Við gerðum þjóðinni rækilega grein fyrir
því að blikur væm á lofti, þó að miklum
árangri hafí verið náð, er kölluðu á festu
og öryggi í stjómarháttum. Við sögðum
skýrt og skilmerkilega að reynslan hefði
sýnt að þriggja flokka stjómir væru ávallt
veikari en tveggja flokka stjómir. Allt þetta
hefur nú komið á daginn og enginn efast
nú um að við höfðum rétt fyrir okkur þegar
þessi aðvörunarorð voru töluð.
En hvað sem því líður, hlýtur allt okkat
starf, bæði innan flokks og á vettvangi Al-
þingis, að taka mið af þeim aðstæðum sem
við búum við og þeim markmiðum sem við
viljum keppa að. Hér á landi hafa borgara-
öflin verið sameinuð f áratugi meðan þau
hafa verið sundruð f mörgum flokkum á
hinum Norðurlöndunum. Þetta hefur gefíð
okkur afl og styrk til þess að hafa meiri
áhrif á mótun íslensks þjóðfélags en skoð-
anabræður okkar og -systur hafa megnað
á hinum Norðurlöndunum.
SAMEINUMST UNDIR
EINUMERKI
Og með því að við vitum með fullri vissu
að það var ekki skoðanaágreiningur, sem
leiddi til þess að klofningsflokkur var stofn-
aður út úr Sjálfstæðisflokknum, hljótum við
að einsetja okkur það sem meginmarkmið
og höfuðverkefni, að það fólk, sem um svo
langan tíma hefur átt hugsjónalega sam-
leið, geti tengst saman á ný. Við höfum að
vísu heyrt að fyrrum félagar okkar segist
skuldbundnir fólki úr öðrum flokkum eftir
kosningabardagann og þær skuldbindingar
hindri áform af þessu tagi. Um það ætla
ég ekki að deila.
En sjálfstæðismenn geta ekki til lengri
tíma veikt sameiginlega krafta sína vegna
skuldbindinga við fólk úr öðrum flokkum.
Við getum ekki og viljum ekki gera flokkinn
að verslunarvöru til þess að ná þessu mark-
miði. Sjálfstæðismenn allir, saman og hver
fyrir sig, þurfa að bera þetta undir sam-
visku sína og sannfæringu.
Á báða bóga hljóta atburðir liðins árs að
snerta dýpstu tilfinningar allra þeirra sem
svo lengi hafa starfað sameiginlega í þágu
sjálfstæðisstefnunnar. En ekkert okkar má
þó láta reiði, sárindi eða vonbrigði koma í
veg fyrir að við stefnum ótvírætt að því
marki, að sameina undir einu merki alla þá
sem áfram vilja vinna að þjóðlegri umbóta-
stefnu, atvinnufrelsi og einstaklingsfrelsi,
svo sem við höfum gert og munum gera.
í mínum huga er það breið fylking fólks,
karla og kvenna, sem stendur upp úr miðju
íslenskrar þjóðfélagsgerðar og á sér sameig-
inlegar pólitískar rætur. Þetta er fólkið, sem
hefur staðfasta trú á frelsi og ábyrgð ein-
staklingsins, menningarlegri reisn þjóðar-
innar, kristilegu siðgæði, lögum og reglum,
hollustu og þjóðfélagslegum metnaði. I
störfum okkar megum við aldrei missa
tengslin við þetta fólk. Þá fyrst er við fáum
ekki næringu úr þessum jarðvegi stöndum
við frammi fyrir frambúðarhættu. Við get-
um orðið fyrir tímabundnu áfalli, en við
náum styrk okkar á ný svo lengi sem við
höggvum ekki á þessar rætur.
Eg er hvorki að boða miðjumoð né stjóm-
lynda stofuspeki. Ég er aðeins að vísa til
þeirrar grundvallaaratriða, sem sameina
mikinn meirihluta íslensku þjóðarinnar, sem
í áratugi hefur byggt upp breiðfylkingu
sjálfstæðismanna, en auðvitað skilið frá
sérskoðunarhópa einkum til vinstri.
Sjálfstæðisflokkurinn er og hefur verið
margslungin hrejrfíng. En hún byggist á
sameiginlegri hugsjón og á sameiginlega rót
í íslensku þjóðfélagi. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur verið frjálslyndur og um margt rót-
tækur breytingaflokkur, en hvergi gengið
fram með þeim hraða eða því óraunsæi að
hann standi ekki um leið vörð um varðveislu-
stefnuna, stöðugleika og manngildishug-
sjónina.
Sjálfstæðisflokkurinn er samsteypa hags-
muna, stétta og tilfinninga. Auðvitað höfum
við innan okkar vébanda hópa fólks sem
leggja mismunandi þunga áherslu á ólíka
þætti sjálfstæðissteftiunnar. Slíkur marg-
breytileiki er einn helsti styrkur flokks
okkar. Fijáls og íjölbreytt skoðanaskipti eru
hvort tveggja í senn aflvaki og farvegur
nýrra hugmynda og framþróunar. Allir þess-
ir hópar leita sátta og samkomulags um
sameiginlega niðurstöðu sjálfstæðisstefn-
unnar. Sjálfstæðismenn eru einstaklings-
hyggjumenn en sameiginlega mynda þeir
allir sem einn hið mikla gangverk sjálfstæð-
isstefnunnar.
Okkar verkefni er ekki að gera sósíal-
ismann eða miðjumoðið þolanlegra í
framkvæmd, en í höndum þeirra sem hafa
þá hugsjón, heldur aö standa vörð um ein-
staklingsfrelsið og atvinnufrelsið í landinu.
ÍMYND FLOKKS OG ÞING-
FLOKKS ÞARF AÐ STYRKJA
Engum getur blandast hugur um að
vígstaða Sjálfstæðisflokksins er verri eftir
kosningar en áður. í sérhveiju atkvæði er
fólgið afl, í sérhveijum þingmanni er fólgið
afl til þess að knýja á um hugsjónir okkar.
Hvert atkvæði sem tapast, hver þingmaður
sem við missum gerir það því að verkum,
að við höfum ekki sömu aðstöðu til þess
að koma málum okkar fram. Við verðum
að gera kröfur til okkar sjálfra í samræmi
við þetta. Þessar aðstæður gera það að
verkum, að við þurfum að sýna meiri innri
styrk en í annan tíma.
Því er ekki að leyna að ég hef orðið fyr-
ir nokkrum vonbrigðum með þá ímynd sem
flokkurinn og þingflokkurinn hefur sýnt á
sfðustu mánuðum að þessu leyti. Flokks-
fólkið hlýtur eðlilega að gera auknar kröfur
um traust samstarf og heilindi þegar þann-
ig stendur á. Við verðum, þingmennimir,
hver fyrir sig og allir í einu lagi, að horfa
Þorsteinn Pálsson flytur ræðu sína á
flokksráðsfundi Sjálfstæðisflokksins á
Selfossi í gær.
í eigin barm. Þessa ímynd þarf að styrkja.
Við fínnum að afl okkar vex á ný úti í þjóð-
félaginu. Við verðum í sameiningu að veita
þá styrku forystu sem af okkur er krafíst.
Þó að við lifum í þjóðfélagi breytinga og
umróts hefur sjaldan verið jafnmikil þörf á
festu og ábyrgð eins og nú. Þó að aðstæður
hafi á marga lund breyst og aðstaða okkar
sé ekki hin sama og fyrr, er það eigi að
síður hlutverk okkar að vera kjölfestan í
íslenskum stjómmálum. Það hlutverk getur
enginn annar flokkur tekið að sér og við
látum engum það eftir. En til þess að við
getum risið undir þessu merki þarf sérhver
sjálfstæðismaður að leggja meira af mörk-
um nú en fyrr. Það á jafnt við um forystu-
sveitina og hina óbreyttu liðsmenn.
Okkur var mikill vandi á höndum að kosn-
ingum loknum, þegar meta þurfti hvort, og
þá með hvaða hætti, við ættum að ganga
til samninga um myndun ríkisstjómar. Við
ræddum það verkefni ýtarlega hér I flokks-
ráðinu þegar aðild flokksins að núverandi
ríkisstjóm var samþykkt. En ég vil hér
minna á nokkur höfuðatriði, sem við þurfum
að hafa í huga.
ÁBYRGÐ STJÓRNAR-
FLOKKANNA
Eðlilegt var að gefa öðrum flokkum, sem
betri árangri höfðu náð í kosningunum,
svigrúm og möguleika til stjómarmyndun-
ar. Þegar í stað kom í ljós, að vemleg
vandkvæði voru á að þessir flokkar gætu
komið sér saman. Eftir langvarandi stjóm-
arkeppu var einsýnt að annaðhvort yrði
mynduð þriggja flokka ríkisstjóm með Sjálf-
stæðisflokknum, ellegar að gengið yrði til
nýrra kosninga á haustdögum. Það hefði
fyrst og fremst orðið á ábyrgð Sjálfstæðis-
flokksins að framlengja þannig óvissu-
ástandið og stjómarkreppuna. Við tókum
því þann kost að skorast ekki undan ábyrgð
í samræmi við stöðu okkar sem stærsti þing-
flokkurinn.
Með nokkmm sanni má segja að sama
grur.dvallarviðhorf hafi legið að baki þeim
samningum um stjómarmyndun, sem
flokksráðið fjallaði um síðastliðið sumar, og
Bjami Benediktsson lýsti í landsfundarræðu
sinni 1969 með þessum orðum:
„Oft hefur verið sagt að kjami lýðræðis
sé samkomulag eða afsláttur á alla vegu ...
Það er rétt að oft er betri hálfur skaði en
allur. Iðulega þarf að halda á þrotlausri
þolinmæði og sveigjanleik til að ná því fram
sem mestu varðar, enda varða leikslok meir
en vopnaviðskipti. Sá sem ekki er reiðubú-
inn að beijast til úrslita, og ef á þarf að
halda, að standa og falla með málstað sínum,
kemur þó sjaldan miklu fram."
Þessi ríkisstjóm er hvorki veikari né
sterkari en þriggja flokka ríkisstjóm getur
verið. En við höfum tekið að okkur það
vandasama hlutverk að vera þar í forystu.
í því felst, að markvisst verður að vinna
að því að ná þeim meginmarkmiðum sem
um var samið og við blasa. Um leið hvílir
það öðm fremur á okkar herðum að við-
halda þeim sáttum, sem ríkja þurfa á milli
ólíkra stjómmálaflokka sem tekið hafa
höndum saman um setu í ríkisstjóm. Þess
verður á hinn bóginn ekki krafíst af okkur
að við fómum meiru en aðrir í þessu sam-
starfí. En til okkar em og verða gerðar
meiri kröfur um heilindi og við skulum sýna
að undir þeim rísum við.
Yfírborðsmennska nútímafréttamennsku
gerir smáatriði oft að aðalatriðum. Skoð-
anaágreiningur í stjómarsamstarfi kemur
nú allur upp á yfírborðið, en var hulinn
áður fyrr. Þó að snurður hafí á stundum
hlaupið á þráðinn í samstarfínu síðustu vik-
ur er það ekkert meira eða dýpra en oft
og tíðum gerðist á ferli fyrri ríkisstjómar.
Það ættu menn að muna. Þó að pólitík sé
öðram þræði dægurfluga. Ekki er óeðlilegt
að sum þeirra atvika, sem upp hafa komið
í sljómarsamstarfínu, veki upp spumingar
hjá flokksmönnum um það hvort full heil-
indi séu af hálfu okkar samstarfsflokka.
Því er til að svara, að samstaða okkar,
festa, sveigjanleiki og heilindi, sem í forystu
emm, mun ráða mestu um það hvað sam-
starfsflokkamir leyfa sér í þeim efnum.
Enginn stjómarflokkanna mun leika sér að
því að sýna þjóðinni ábyrgðarleysi. Þjóðin
veit að það em ólíkir flokkar sem era í sam-
starfi, en hún ætlast til þess fyrst og fremst
að þeir sýni ábyrgð. Hana skulum við sýna
þá náum við mestum árangri.
HVATNING TIL
NÝRRAR SÓKNAR
Aðstæður í íslenskum stjómmálum hafa
breyst á margan hátt upp á síðkastið. Ég
hef þegar minnst á klofninginn í okkar röð-
um sem hefur veikt stöðu okkar. Á hinn
bóginn er hugsjónalegur gmndvöllur rót-
fastur og hefur augljósa sklrskotun til
viðhorfa meginþorra fólksins í landinu.
Alþýðubandalagið hefur verið í mikilli
upplausn. Persónustyijaldir þar innan dyra
em þó í sjálfu sér aukaatriði í ljósi þess,
að flokkurinn hefur nánast misst pólitískan
tilgang. Sósíalisminn á sér tæpast nokkra
formælendur lengur. Hann er ekki trúverð-
ug stjómmálastefna, hann er verðlaus á
markaðstorgi reynslunnar. Þess vegna skrif-
ar ritstjóri Þjóðviljans I nýlegri blaðagrein:
„Hvers vegna ættu allir bankamir að
vera ríkisbankar? Er sjálfgefíð að Alþýðu-
bandalagið sé á móti hinum svokölluðu
ftjálsu fjármagnsmörkuðum? Af hveiju ætti
að þjóðnýta tryggingarfélögin? Gæti hugs-
ast að skortinn á dagvistunarheimilum
mætti leysa eða létta með aðstoð markaðar-
ins? Kynni e.t.v. að vera hægt að halda úti
dagvistunarheimilum, sem væm rekin í öðm
formi en hinu hefðbundna, þar sem ríki og
sveitarfélög sjá um reksturinn, án þess að
hagsmunum foreldra og bama væri stefnt
f hættu? Gæti verið að einkavæðing í ein-
hvers konar formi á einhveijum sviðum
ætti rétt á 8ér gagnvart okkur, sem í senn
eram skattborgarar og neytendur?"