Morgunblaðið - 22.11.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. NÓVEMBER 1987
45
Við Landakotsspítala. Hér Fnefur Björn starfað li ,*úin 10 ir.
jjúklingana. I,œknakandídatar
xomu iðulega A hœlið. Margir l>eirra
óttuðust smit, og einn veiktist með
íörmulegum afleiðingum. Sjálfur
var ég ónæmur.
Helgi yfirlæknir var prestssonur
austan úr Flóa, sonur séra Ingvars
Gestmundar Nikulássonar. Móðir
hans var Júlía Guðmundsdóttir
bónda að Keldum á Rangárvöllum.
Helgi var hár maður og tigulegur,
brosið milt og bjart, uppgerðarlaus
í hvívetna. Við unnum meira og
minna saman í þijú ár. Sérhver
dagur var viðburðaríkur. Samúðin
geislaði af Helga enda leið fólki vel
í návist hans. Þannig gat hann tal-
að við fársjúkt fólk tímunum
saman, gefíð því á þann hátt styrk
og ró. Hann gerði sér engan man-
namun en var þó bestur við vesl-
inga. Eyddi tíma sínum eins og
hann væri endalaus. Haft var eftir
þýskri, berklaveikri konu að hún
vildi aðeins vera þjá ákveðnum yfír-
lækni. Maður deyr svo fallega hjá
honum, sagði hún. Hið sama hefði
mátt segja um Helga. Hann var
sívinnandi. Seinni hluta dags sinnti
hann kvíðafullum gestum án endur-
gjalds. Að næturlagi sat hann oft
við dánarbeð. öll þessi störf voru
unnin af hreinni mannúð. Helgi
gekk iangt út cyrir nörk þess sem
eðlilegt var iið ætiast til.
Helgi var frábær Fæknir en fór
þó óvarlega með röntgen enda var
þá til siðs :ið gegnumlýsa. Sjálfur
setti ég ævinlega A nig gúmmí-
hanska og svuntu við inyndatökur.
Hann var hins vegar óhræddur og
fékk brunasár á itendumar. Helgi
dó í aprfl 1980, 84ra ára gamall.
Það var ýmisiegt gert qjúklingum
til dægrastyttingar. Maturinn var
góður; hreyfing og hvíld skiptust
á. Suður af húsinu var byggður
leguskáli þar sem fólk lá á daginn
þegar sólin skein. Vikulega voru
kvikmyndir sýndar. Þá var öllu rutt
úr borðsalnum og hann gerður að
kvikmyndasal. Allir mættu sem
gátu og mikið var flutt niður af
rúmum. Á sumrin reisti Haukur
Guðmundsson tjald úti í homi og
bauð upp á kaffí. Menn voru hrædd-
ir við smit og kvörtuðu því eitt sinn
yfír að hann syði ekki bollapörin
nógu vel. Þá sagði Haukur: Nú er
ég steinhættur að sjóða í köldu!
Haukur var lengi á Vffilsstöðum
og aflaði sér þar iðnréttinda, enda
var hann ævinlega kallaður Haukur
pressari. Það kostaði tvær krónur
að láta hann pressa buxur, nema
ef hann brenndi á þær gat, þá lækk-
aði verðið niður í fímmtíu aura. Við
Lása kokk isagði hann hins vegar:
Það kostar ekkert fyrir þig af þvl
þú ert aumingi! Lási kokkur var
annars frægur maður. Eitt sinn var
viðhöfn við dómkirkjuna og hann
spurður hvern væri verið að jarða.
Það er ekki verið að jarða neinn
sérstakan, sagði Lási.
Haukur var hrókur alls fagnaðar
og með afbrigðum vinsæll enda létti
hann mjög andrúmsloftið. Einu
sinni mættum við stúlku I Lækjar-
götu sem heilsaði Hauki án þess
að hann tæki undir. Spölkorni síðar
spurði ég hveiju það sætti. Ég
heilsa ekki fólki sem ég þekki ekki,
sagði H&ukur þá. Um tíuleytið á
morgnana kom hann ætlð inn til
okkar og sagði að það væri veikur
maður á barnadeildinni sem yrði
að líta á. Þá vissu allir sem reynsl-
una höfðu að verið var að kalla í
kaffi. Helgi svaraði ævinlega með
spaugsyrðum en hreyfði sig ekki
úr stað. Að þremur minútum liðnum
birtist Haukur að nýju og sagði að
maðurinn væri fársjúkur. Síðan í
þriðja sinn og sagði að maðurinn á
bamadeildinni væri að gefa upp
öndina. Þá hlýddu allir.
Árin á Vífílsstöðum liðu með
ógnar hraða. Þar var mitt lff og
Helgi Ingvarsson, yfirlæknir á
VífilsstÖðum.
Qrlgdist ég !(tið með því sem gerð-
ist í bænum. Hkki fór. þó hjó. því
að við yrðum vör við ástand og
imerlskan her. Ameríkanar voru
flðir gestir uppfrá með blóm og
gjafir. Stemmningin var þó góð á
hælinu. Fólk hugsaði ekki of mikið
am dauðann þótt hann væri dagleg-
ur gestur. Eitt vorið var komið með
t.fu ára gamla stúlku ineð slæma
bráðaberkla. Hún dó fyrir tyónum
okkar. Ekkert var hægt að gera.
Rekinn frá Vffilsstöð-
um
Ég lauk læknisprófi vorið 1945,
við stríðslok. Lokaprófín gengu vel
nema lyflæknisfræðin. Ég Atti að
greina sjúkling sem veikur var I
lungum og sá strax að um bráða-
berkla var að ræða. Á Vífilsstöðum
hafði ég séð tugi mynda af slíkum
tilfellum. Prófessomum fannst ég
hins vegar vita of mikið og bar upp
á mig svindl. Rann mér þá I skap
og skammaði karlinn sem lét þegar
I stað undan síga. Hann gaf mér
hins vegar aðeins lægstu fyrstu ein-
kunn.
Að prófí loknu réði ég mig til
Vífilsstaða en varð að hætta þar
1. október. Tildrögin voru þau að í
ágúst var ég kallaður til landlækn-
is. Hann sagði að Jón Sigurðsson
læknir væri á leið til landsins og
ætti að taka við starfi mfnu um
áramót sem hann þó sddrei gerði.
Síðan hélt hann langan fyrirlestur
og sagði að hlutverk sitt væri að
halda Qölda sjúkrarúma I skefjum.
Væri þeim fjölgað legðu trampar-
amir, það er starfandi læknar, inn
fleiri sjúklinga og rfkið færi á haus-
Nýstúdentar frá MA sumarið
1988. Björn er þriðji frá vinstri
í fremstu röð.
inn. Hann sagði einnig að erfitt
væri að bæta kjör héraðslækna því
það kostaði of mikið. Mér þótti þetta
slæm latfna hjá landlækni enda mun
ráðherrann er skipaði hann hafa
sagt eitt sinn: Þama ganga mín
stærstu mistök! Átti Guðrún á
Hringeyri ekki skilið að fá læknis-
hjálp? Þegar komið var í túngarðinn
heyrðust hljóðin, sár og ömurleg._
Þá var hún að deyja úr krabbanum
eftir að hafa skilað löngu og góðu
dagsverki. Átti hún ekki skilið að
komast á sjúkrahús?
Mörgum ámm seinna var fullyrt
í bók um landlækni að ég hefði
sagt að loka ætti hann inni í sellu
á Kleppi. Stundum verður úlfaldi
til úr mýflugu.
Ég var semsagt rekinn frá Vffíls-
stöðum.
Niðurlag bókarinnar
Hver maður er bam sfns tíma.
Umhverfið og uppeldið hafa áhrif
Haukur pressari.
á óskir og vonir. Allir hafa hlut-
verki að gegna og leita lífsfyllingar.
Var það tilviljun ein að ég hóf
læknanám og siðar nám f baraa-
lækningum? Eða cr nokkuð tilvilj-v
unum háð?
Framþróun hefur verið mikil I
læknavfsindum sfðustu áratugi. Ný
lyf og góð lióluefni hafa uppgötv-
ast, berklar þekkjast vart lengur,
né heldur nænusótt, kfghósti og
bamaveiki. l'Jú A dögum em meira
að segja Ifffæri flutt manna á milti.
En betur má ef duga skal. Enn em
fjölmargir ^júkdómar illviðráðan-
legir, og áfram verður barist.
Ég sagði eitt sinn við kollega
minn, Sigurð Bjömsson krabba-
meinssérfræðing: Það vildi ég að
eins færi fyrir þér og mér. Fyrst
var ég í þijú ár á berklahæli og
ætlaði að verða berklalæknir. Þá
hurfu berklamir. Síðar sérhæfði ég*
mig I meðferð mænusóttarqjúkl-
inga, en þá hvarf hún einnig.
Sigurður tók þessu með stillingu
en sagðist þvf miður ekki bjartsýnn
á að krabbameinið hyrfi alveg á
næstunni. Þó væri aldrei að vita.
Mitt lán var að fá starfsaðstöðu
á Landakoti og hef ég nú starfað
þar I 80 ár. Það er bamalækni
mikils virði að geta fylgt sfnum
sjúklingum eftir þurfi þeir á sjúkra-
húsvist að halda. Á Landakoti hef
ég kynnst skemmtilegu mikil-
hæfu fólki sem gott hefUr veríð aA
starfa með.
Vinnan hefur ekki alltaf ham-
ingju í för með sér, en hins vegar
er engin hamingja til án vinnu.
Sá sem vinnur ekki meira en
honum er borgað fyrir er ekki verð-
ur launa sinna.
#44»-