Morgunblaðið - 27.02.1988, Síða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1988
I
Úr
tónlistarlífinu
TEXTI:
SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR

morgunkl. 17 verða tónleik-
ar á vegum Musica Nova í
Norræna húsinu. Blásarak-
vintett Reykjavíkur spilar þar
splúnkunýtt verk eftir Atla Heimi
Sveinsson.
Verkið heitir Fimm hjóla drif.
„Sjáðu, þetta er allt svart!“ sagði
Atli Heimir, þegar hann virti nót-
umar fyrir sér um daginn. „Ég
hélt ég yrði aldrei búinn ...“
Það er erfítt að sjá fyrir sér bíl
með fimmhjóladrifi, en það er vel
til fundið nafn á þetta nýja verk.
„Þar er nefnilega allt á fullu, bara
djöflast áfram. Auk þess reyni ég
gjaman að finna verkum mínum
fslensk nöfn.“
Verkið var pantað af Musica
Nova, tileinkað Jóni Nordal sextug-
um, skrifað á síðasta ári og því lok-
ið í Flatey síðastliðið sumar. Um
daginn, þegar Blásarakvintettinn
fór í Svíþjóðarreisu, tók hann hluta
verksins með og spilaði þar, en það
er ^annars drjúglangt í heild.
í sænskum umsögnum má lesa
að þarlendum hafi þótt það ögrandi,
talað um tjáningarríka tónlist, fulla
af undarlegum innskotum sem und-
irstriki hið listræna í henni. „Fín
tónlist, dæmigerð fyrir tíðarand-
ann,“ segir annars staðar. Einum
þótti fyrri hlutinn nokkuð torveldur
áheymar, en niðurlagið lagrænt og
heillandi. En hvað segir tónskáldið
um þetta verk sitt?
„Það hefst í ómstríðri síbylju, en
í öðru atriði er slegið upp nokkurs
konar sirkusatriði. Gamalt listbragð
að kúvenda svona, kallast á ensku
„sudden choice". Þetta bragð er á
ferðinni, þegar heimspekin snýst
upp í kabarett, gamanleikurinn í
harmleik, án nokkurrar ástæðu.
Algengt í leikritum Shakespears og
grísku harmleikjunum, svo eitthvað
sé nefnt.
Fyrst spila allir saman, en svo
leysist verkið upp í einstaklinga.
Byijað á klarínettusóló, síðan tekur
óbó við og svo framvegis. Þama
mega hljóðfæraleikaramir gjaman
standa upp og taka sér stöðu á
upplýstum palli, allt eftir því hvað
þeir kjósa að gera úr þessu. Þama
skiptast á sóló, tvi- og þrídansar.
Þetta endar svo allt í einum alls-
heijar fínale, sem á að spilast enn
magnaðar en upphafið, ætlast til
að þama sé spilað hratt, eins og
hljóðfærin séu að springa, án þess
að hugsa um nákvæmni í smáatrið-
um. Þá kemur þögn og loks mjúkur
kafji, hljómrænn og fjarrænn.
Ég lauk við það í Flatey, hugs-
aði það sem „homage" eða hyllingu
til bandaríska tónskáldsins Mortons
Feldmans. Ég hitti hann aldrei, en
skrifaðist á við hann fyrir mörgum
árum, vegna greinar sem ég skrif-
aði um hann í Birting. Hann var
þá á kafi í zen-búddisma, sem vafð-
ist fyrir mér að koma til skila. Ég
sökkti mér svolítið ofan í Feldman
þama í Flatey, þó næðið væri ekki
eins gott og oft áður, því það var
verið að taka upp kvikmyndina um
Nonna og Manna. í haust var ég
svo í New York og hitti meðal ann-
ars Paul Zukofsky, þann sem hefur
stjómað Sinfóníuhljómsveit æsk-
unnar hér. Hann var vinur Feld-
mans og fer að segja mér að hann
sé látinn, hafí dáið skyndilega. Þeg-
ar ég innti eftir því hvenær, kom í
ljós að hann dó einmitt þessa daga,
sem ég lá yfir verkum hans og
þessari hyllingu til hans þama úti
í Flatey!“
Það er hægt að vinna við
tónsmíðar á margvíslegan hátt og
þar eins og víðar eru ýmsir famir
að notast við tölvur. Ekki þó Atli
Heimir. „Hluta af þessu verki hefði
verið hægt að vinna í tölvu. Láta
hana velja fyrir mig tóna, ákveðna
gerð ferla, svo eitthvað sé nefnt. í
byijun eru margar nótur sameigin-
legar hjá hljóðfærunum, um 30% í
byijun og 20% í lokin. Það væri
hægt að láta tölvuna vinna ná-
kvæmlega úr þessu. En ég gerði
það ekki, því ég kærði mig ekki
um að vinna verkið svo nákvæm-
lega, svo ég lét mér nægja að nota
litla reiknivél. Ég held að þessar
vangaveltur séu óbeint sprottnar
upp úr viðræðum við König, gamlan
kennara minn, sem ég ræddi mikið
Atli Heimir Sveinsson,
„Ég þarf ekki að spila, þegar ég sem. Hugsa bara og er alveg eins fljótur."
Blásarakvintett Reykiavíkur á tónleikum á morgun:
Fimmhj óladrifið
hans Atla Heimis
Rætt við Atla Heimi Sveinsson tónskáld
við, þegar ég var sumarlangt í
Amsterdam fyrir tveimur árum. Þá
spurði ég hann hvort ég ætti nú
að nota tolvur, en hann svaraði að
þetta væri einungis spuming um
vinnuaðferðir.
Þegar ég sem nota ég ekki píanó
og hef því ekkert að gera við píanó,
sem er tengt tölvu og hún svo prent-
ara. Ég þarf ekki að spila, þegar
ég sem. Hugsa bara og er alveg
eins fljótur. Eg gæti kannski hugs-
að mér að nota tölvu við nótna-
skriftir, því hún getur komið býsna
falleg úr tölvunni. En ég skrifa líka
vel og það fylgir því viss fullnæging
að ganga sjálfur frá verkinu. Ætli
þetta sé ekki svipaður munur og
að lesa einhveijum fyrir eða skrifa
sjálfur. ..
Sumir nota tölvur bara til nótna-
skrifa. En það er áhugavert að tölv-
an getur reiknað út ferli, er þá
nokkurs konar framlenging hugar-
flugsins. Hér eins og annars staðar
er tölvan hvorki betri né verri en
sá sem fóðrar hana og ekki batna
verkin, þrátt fyrir tölvunotkun.
Kannski hafa ekki verið samin betri
ljóð, sögur eða leikrit en Davíðs-
sálmar, Islendingasögur og grísku
harmleikimir, þrátt fyrir ritvélar
og tölvur. Stefnan í listum nú dreg-
ur dám af þjóðfélaginu, stefnan
tekin á meiri og meiri framleiðslu,
þó gæðin fylgi ekki á eftir. í listum
er það alltaf hið skapandi hug-
myndaflug, sem skiptir máli, þegar
allt kemur til alls, ekki vinnuþæg-
indi.“
Atli Heimir hefur komið heil-
miklu frá sér undanfarið. Auk
kvintettsins áðumefnda var nýlega
frumfluttur fíðlukonsert eftir hann
í Finnlandi. Sturla er svo verk sem
hann samdi við samnefnt ljóð eftir
Matthías Johannessen fyrir ís-
lensku hljómsveitina og nú er verið
að taka upp fyrir sjónvarpið útsetn-
ingu Atla Heimis á sálmalögum við
Passíusálmana. Og um daginn bár-
ust þær fréttir að Atla Heimi hefði
verið falið að semja sjónvarpsópem,
sem verður unnin af norrænum
sjónvarpsstöðvum.
„Óperan verður að vera til frá
minni hendi í lok ársins. Ég er þeg-
ar búinn með geysigóða undirbún-
ingsvinnu, nákvæma starfs- og
formáætlun, sem ég geri yfirleitt
ekki, en er nauðsynleg, þegar er
unnið með svona mörgum. Þetta
er rétt eins og í kvikmyndagerð.
Það taka fimm sjónvarpsstöðvar
þátt í að koma óperunni á skjáinn.
Það þarf að gera kostnaðaráætlun,
áætlun um æfingar, upptökur og
annað slíkt.
Nú eru samstarfsmenn mínir að
koma til sögunnar. Ég er afar
ánægður með að hafa fengið Thor
í lið með mér, hafði haft augastað
Signrður I.
Snoirason
hlýtur lof-
lega dóma
erlendis
Ihaust var sagt frá því hér á
tónlistarsíðunni að út hefði
komið plata með Sigurði I.
Snorrasyni klarinettuleikara. Þar
er að fínna klarinettkonsert eftir
Pál P. Pálsson, þar sem Sigurður
leikur með sinfóníuhljómsveitinni
undir stjóm höfundar. Auk þess
verk eftir Jón Nordal og austurríska
tónskáldið Wemer Schulze fyrir
klarinett og píanó, þar sem Anna
Guðný Guðmundsdóttir leikur með
Sigurði.
í 4. hefti 1987 af þýska tímarit-
inu Die Klarinette, sem er fagrit
fyrir klarinettuleikarar er mjög lof-
legur dómur um plötuna. I upphafi
er sagt að plötur frá fjarlægum
stöðum séu alltaf áhugaverðar og
plötur frá íslandi sjáist ekki dag:
lega. Verkin þijú séu í klassískum
stíl og ekki laus við töfra. Þau gefí
klarínettuleikaranum ríkulega
möguleika á að sýna hvað í honum
búi. Þetta eigi ekki síst við um
Sigurður I. Snorrason
hefur hlotið loflega dóma fyrir plötu
sína, þar sem hann flytur verk eft-
ir Pál P. Pálsson, Jón Nordal og
Wemer Schulze.
konsert Páls. Síðan em sögð deili
á Sigurði og ferli hans og að lokum
þetta:
Sigurður er afbragðs klarínettu-
leikari sem ræður yfir traustri
tækni, hefur fallegan tón og fram-
úrskarandi styrkleikabreidd (dýna-
mík). Það heyrist greinilega hve
hann gefur sig allan í víðfeðm við-
fangsefni sín og það á reyndar einn-
ig við um íslensku sinfóníuhljóm-
sveitina og píanóleikarann, Onnu
Guðnýju Guðmundsdóttur.
Kristinn Sigmundsson
syngur erlendis í sumar
Þessa dagana syngur Kristinn
Sigmundsson hlutverk Don
Giovannis í íslensku ópe-
mnni við góðan orðstír eins og
kunnugt er. En Kristinn horfir jafn-
framt fram á viðburðarríkt sumar.
Anthony Hose, sem er hljóm-
sveitarstjórinn í'Don Giovanni, er
tónlistarstjóri merkrar ópemhátíðar
í Buxton í Englandi. Hátíðin er
haldin að sumarlagi og þar em ein-
göngu fluttar sjaldheyrðar ópemr
eða ópemr, sem hafa verið fískaðar
upp úr glatkistunni. Ein af óperun-
um, sem verða settar upp í sumar,
er Armida eftir Joseph Haydn.
Hose hefur nú kallað Kristin Sig-
mundsson og Gunnar Guðbjömsson
tenór til liðs við sig, en Gunnar
syngur hlutverk Don Ottavíós í Don
Giovanni hér. í Armidu syngur
Kristinn hlutverk skúrks að nafni
Idreno, samkvæmt þeirri hefð að
skúrkamir þykja best komnir í
höndum, eða öllu heldur hálsi, barí-
tóna.
Sýningamar em til húsa í róm-
antísku ópemhúsi eins og þau vom
byggð um aldamótin. Húsið tekur
þúsund manns. Þessi ópera verður
sýnd um tíu sinnum í júlí og fram
í ágústbyijun. Buxton er í Mið-
Kristinn Sigmundsson
í hlutverki Don Giovannis, sem hann syngur hér þessa dagana. í sumar
syngur Kristinn m.a. á óperuhátíð í Buxton.