Morgunblaðið - 15.04.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 1988
19
Félagsdómur og KÍ
eftír Indriða H.
Þorláksson
•
Eftir að félagsdómur skar úr um
að boðun Kennarasambands íslands
á verkfalli væri ólögmæt hafa tals-
menn KÍ, einkum formaður þess,
verið óspar á stóryrtar yfirlýsingar,
m.a. í heilsíðuviðtölum í dagblöðum.
Formaður sér ekki ástæðu til
þess að upplýsa lesendur um efnis-
atriði málsins þannig að þeir fái
metið réttmæti stóiyrðanna. Hvort
það stafar af vangá eða að lesend-
um er ekki fremur en Félagsdómi
treyst til að draga „réttar" ályktan-
ir skal látið ósagt.
Þó að gremja formanns og for-
ystu KÍ sé skiljanleg og ekki sé
ástæða til þess að amast við því
að hún fái útrás með þeim hætti
sem við hæfí er, á almenningur
einnig rétt á að vita um staðreynd-
ir og efnisatriði máls þar sem
stjómvöld eru borin þungum sökum
og látið liggja að því að dómstóll
sé ekki fær um að gegna hlutverki
sínu. Af þeim sökum skulu hér rak-
in helstu atriði hins umrædda fé-
iagsdómsmáls.
Lag'aákvæði og undir-
búningur laganna
í lögum nr. 95/1986 um kjara-
samninga opinberra starfsmanna
er ákvæði þess efnis að boðun verk-
falls stéttíirfélags opinberra starfs-
manna skuli ákveðin í leynilegri
atkvæðagreiðslu. Frumvarp að
þessum lögum var samið af fiilltrú-
um opinberra starfsmanna, þ.e.
BSRB, BHMR og KÍ. Hvemig stað-
ið skyidi að boðun verkfalls kom
að sjálfsögðu til umfjöllunar við
undirbúning frumvarpsins og þrátt
fyrir mismunandi skoðanir og vilja
aðila í því efni varð samkomulag
um að leggja til það_ fyrirkomulag,
sem er í lögunum. í ljósi hins af-
dráttarlausa lagatexta og þeirrar
samstöðu sem náðist um samningu
frumvarpsins hefur enginn ágrein-
ingur verið um það milli þeirra sem
að samningu þess stóðu að þetta
ákvæði bæri að túlka á þann veg
að atkvæðagreiðslan væri endanleg
ákvörðun um verkfallsboðun og
ætti að fela í sér öll atriði slíkrar
boðunar, þar á meðal dagsetningu
verkfalls, fyrr en nú að KÍ tekur
sérafstöðu í þessu máli. Fulltrúar
BSRB og BHMR, sem að máli þessu
unnu, hafa nýverið staðfest að
skilningur þeirra og túlkun á
ákvæði þessu sé hinn sami og fram
hefur komið hjá fjármálaráðuneyt-
inu.
Þá er því ekki til að dreifa að
túlkun þess sé ný eða fyrst sett
fram vegna verkfallsboðunar KÍ. í
upphafi síðasta árs, skömmu eftir
gildistöku laganna, samþykkti fé-
lagsfundur Félags íslenskra síma-
manna að fela stjóm félagsins boð-
un verkfalls og afla til þess heim-
ilda. Af því tilefiii leitaði formaður
félagsins eftir túlkun aðila á um-
ræddu lagaákvæði. Var meðal ann-
ars leitaði, eftir lögfræðilegri álits-
gerð um málið og á grundvelli henn-
ar, sem var í samræmi við afstöðu
BSRB og fjármálaráðuneytisins,
ákvað félagið að haga ákvörðun um
verkfallsboðun í samræmi við fram-
angreinda túlkun á lögunum. Öll
stéttarfélög innan BSRB og BHMR,
sem boðuðu verkfall á siðasta ári
höguðu atkvæðagreiðslu sinni í
samræmi við þessa niðurstöðu.
Augljóst er að í þessu efhi hvorki
eiga né mega gilda aðrar og rýmri
reglur fyrir sum félög en önnur.
Ákvæði um beina ákvörðun fé-
lagsmanna hvers stéttarfélags um
verkfallið sjálft er afar mikilvægt
og reyndar eitt grandvallaratriða í
lögum um kjarasamninga opinberra
starfsmanna. Það er skortur á skiln-
ingi á eðli þessara laga að kalla það
orðhengilshátt að staðið sé fast á
einu af grandvallaratriðum þeirra.
Þá getur það varla talist ámælis-
verð óbilgimi að gera ráð fyrir því
að öll stéttarfélög opinberra starfs-
manna séu jöfn fyrir þessum lögum.
Atkvæðagreiðslan og af-
staða fjármála-
ráðuneytisins
Engin ákvæði era í lögunum um
það hver skuli annast framkvæmd
allsheijaratkvæðagreiðslu en geng-
ið hefur verið út frá því að hún
færi fram á vegum viðkomandi
stéttarfélags. Fylgir því að sjálf-
sögðu sú ábyrgð að félagið sjái til
þess að hún fari fram í samræmi
við ákvæði laganna og uppfylli skil-
yrði þeirra. Fjarmálaráðuneytið
hafði því engin afskipti af undirbún-
ingi atkvæðagreiðslu eða því hvem-
ig hún fór fram.
Miðvikudaginn 23. mars var at-
hygli §ármálaráðuneytisins vakin á
því að atkvæðaseðill í kosningu KÍ
uppfyllti ekki þau skilyrði sem gerð
hefðu verið gagnvart þeim félögum
sem boðuðu verkfall á síðastliðnu
ári. Strax daginn eftir var farið
fram á viðtal við formann og vara-
formann KÍ og þeim gerð grein
fyrir afstöðu ráðuneytisins og því
að ef til boðunar verkfalls kæmi á
grandvelli þessarar atkvæða-
greiðslu ætti ráðuneytið þann einn
kost að lýsa það verkfall ólöglegt.
Annað þýddi í reynd breytingu á
Indriði H. Þorláksson
„Þó að gremja for-
manns og forystu KÍ sé
skiljanleg og ekki sé
ástæða til þess að amast
við þvi að hún fái útrás
með þeim hætti sem við
hæfi er, á almenningur
einnig rétt á að vita um
staðreyndir og efnisat-
riði máls þar sem
stjórnvöld eru borin
þungum sökum og látið
liggja að því að dóm-
stóll sé ekki fær um að
gegna hlutverki sínu.“
túlkun laganna og að ekki væri
látið það sama gilda fyrir Kennara-
sambandið og önnur stéttarfélög
opinberra starfsmanna.
Tilgangur þessa viðtals var að
sjálfsögðu sá að koma þessari vitn-
eskju um afstöðu ráðuneytisins hin
fyrsta á framfæri við Kennarasam-
band íslands þannig að það gæti
metið stöðu sína í málinu og eftir
atvikum ákveðið að endurtaka at-
kvæðagreiðsluna svo fljótt sem auð-
ið yrði. Viðbrögð KÍ einkenndust
ekki af skynsamlegri yfirvegun en
birtust f skömmum og ásökunum
um hótanir og þaðan af verra og
að lokum boðun verkfalls að kvöldi
25. mars.
Af hálfu fj ármálaráðuneytisins
var ekki undan því vikist að taka
Athugasemd um fanga-
geymslur lögreglunnar
eftir Þorgeir Kr.
Magnússon
í Morgunblaðinu þann 17. mars
síðastliðinn birtist grein með fyrir-
sögninni „Útigangsmennimir og
lögreglan" eftir Jóranni Sörensen
nema í félagsfræði við Háskóla ís-
lands. Það er ekkert vafamál eftir
lestur þeirrar greinar að Jóranni
Sörensen skortir þekkingu til þess
að koma með raunverulegar stað-
reyndir. Ég undirritaður hef senni-
lega lent fimm hundrað sinnum í
fangageymslu lögreglunnar við
Hverfísgötu og ef lögð væri fyrir
mig sú spuming hvort ég hafi grætt
eða tapað á öllu því tímabili sem
ég hef dvalið þar innilokaður í klefa
þá verður mitt svar á þann veg að
ég tel mig tvímælalaust hafa frekar
grætt á þeirri dvöl.
„Yfirmenn lögreglunn-
ar eru að minu mati
ágætir menn.“
Hún segir í sinni grein að þar
sé engum boðið í bað, enginn matur
og engin fataúthlutun. Þessi um-
mæli hennar era hrein ósannindi.
Ég hef margsinnis farið þar í bað,
fengið mat og einnig fatnað og
þetta tilboð stendur enn í dag. Hitt
er svo annað mál að mistök geta
skeð þar alveg eins og annars stað-
ar í jarðlífinu, það fylgir því áhætta
að vera á lífi.
Er ég hugsa tii baka man ég
eftir fjóram lögregluþjónum, sem
nú era dánir. Þeir hlutu þannig
áverka í sambandi við útkall og
fóra það illa í þeim viðureignum
afstöðu til lögmætis verkfailsboð-
unariftnar og var það gert eins og
kunnugt er.
Viðbrögð KÍ og upphaf
málareksturs
Þegar hér var komið við sögu
átti forysta KÍ þess enn kost að
athuga sinn gang, afla sér upplýs-
inga og hlutlausrar lögræðilegrar
umsagnar. Hefði hún talist full-
sæmd af því að fara eftir niðurstöð-
um slíkrar athugunar, viðurkenna
mistök sín og endurtaka atkvæða-
greiðsluna. Þess í stað ákvað KÍ
að höfða mál fyrir félagsdómi. Af
hálfu fjármálaráðuneytisins og
embættis ríkislögmanns var allt
gert til þess að meðferð málsins
gæti tekið sem stystan tíma. Fallið
var frá stefnufresti, greinargerð
skilað með stuttum fyrirvara og
fallist á málflutning sólarhring eftir
að mál var þingfest.
Leynileg atkvæðagreiðsla
Ríkislögmaður, veijandi fjár-
málaráðuneytisins í máli þessu, fór
að sjáifsögðu mjög gaumgæfílega
yfir öll málsgögn, sem stefnandi
lagði fram. Við þá athugun kom I
ljós að til viðbótar við annmarka
atkvæðaseðilsins var annað atriði
sem hann taldi ekki samiýmast
ákvæðum laganna um leynilega
atkvæðagreiðslu. Leynd atkvæða-
greiðslu er mikilvægt réttarfarsat-
riði sem snýr að því fyrst og fremst
að tryggja rétt hvers einstaklings
sem tekur þátt í atkvæðagreiðslu.
Atkvæðagreiðslan fór fram með
þeim hætti að þeim sem á kjörskrá
vora var afhentur atkvæðaseðill og
umslög til að skila honum í. Átti
hann síðan að skila lokuðu og frá-
gengnu umslaginu til trúnaðar-
manns eða senda það kjörstjóm.
Við þessa aðferð sá ríkislögmaður
aðallega athugavert að ekki var
tryggt að kjósandi væri í einrúmi
þegar hann neytti atkvæðisréttar
síns og skilaði atkvæðaseðli í hend-
ur kjörstjómar án þess að aðrir
ættu kost á að sjá hann. Kosningin
eins og hún var framkvæmd gat
farið fram á kennarastofunni, á
heimili kjósanda eða hvar sem var
þannig að leynd var ekki tryggð.
Skrifleg atkvæðagreiðsla er ekki
endilega leynileg. Hún var það aug-
ljóslega ekki eins og hér var að
staðið.
Án þess að uppi væra nokkrar
gransemdir um misnotkun eða slíku
haidið fram taldi ríkislögmaður ekki
unnt að ijalla um mál þetta og loka
augum fyrir þessu atriði. Var því
ákveðið að vekja athygli á því með
því að gera skort á leynd atkvæða-
greiðslu að annarri málsástæðu til
ógildingar á verkfallsboðun.
í þessu sambandi er skylt að
benda á það að um er að ræða fram-
kvæmd á lögum sem Alþingi hefur
sett. Þvert á móti hvílir sú skylda
á því og reyndar öðram einnig, svo
sem stéttarfélögum í þessu tilviki,
að framkvæma þau eins og þau
era. Sjái menn ástæður til breyting-
ar á lögum á að beina siíkum tillög-
um til löggjafans.
Eins og vænta mátti tók félags-
dómur ekki afstöðu til þessarar
málsástæðu, þar sem sú fyrri, þ.e.
gerð atkvæðaseðilsins, var að mati
dómsins fullnægjandi til ógildingar.
Þó ekki hafi gengið dómur um þessa
málsástæðu er KÍ nú f þeirri að-
stöðu, að ætti að fagna því, að
geta látið rannsaka hana og tekið
afstöðu til hennar áður en næsta
atkvæðagreiðsla fer fram.
Niðurstaða Félagsdóms
Allir dómendur í Félagsdómi
fimm að tölu vora sammála um
niðurstöðu hans um ólögmæti verk-
falls. Ennfremur ákvað dómurinn
að málskostnaður skyldi greiddur
af KÍ, og er það óvenjulegt. í því
efni vísar dómurinn til þess að hann
hafi áður, þ.e. í upphafí árs 1987,
fellt úrskurð um sama álitamál og
stefnanda, þ.e., KÍ því átt að geta
verið ljós réttarstaðan í málinu án
málshöfðunar.
Afstaða fjármálaráðuneytisins
var í samræmi við lögin. Þessa af-
stöðu höfðu einnig þeir fulltrúar
BSRB og BHMR, sem að málinu
unnu. Þessa afstöðu sýndu í verki
öll stéttarfélög opinberra starfs-
manna, sem notað hafa ákvæði lag-
anna til að boða verkfall. Þessa
afstöðu töldu allir fímm dómendur
félagsdóms vera f samræmi við lög-
in. Þessi afetaða hlýtur í munni
formanns KÍ einkunnina óbilgimi
og orðhengilsháttur.
Formaður KÍ er ósáttur við að
afstaða forystu KÍ skulu ekki ein
ráða. Hogværð og lftillæti eru vænt-
anlega þær einkunnir sem formað-
urinn gefur sjálfum sér og forystu
KÍ.
Höfundur er akrifstofustjóri i
fjármálaráðuneytinu.
að heilsutap hlauzt af sem svo síðar
orsakaði þeirra dauðsfall. Nokkrir
fleiri hafa við sín skyldustörf orðið
fyrir alvarlegum slysum, þar hafa
einnig að ég held orðið nokkur
dauðsföll.
Yfirmenn Reykjavíkurlögregl-
unnar era að mínu mati ágætir
menn. Ég get að endingu nefnt
nokkur nöfn en það era Bjarki
Elíasson yfírlögregluþjónn, Guð-
mundur Hermannsson varðstjóri,
Páll Eiríksson varðstjóri, Magnús
Einarsson varðstjóri og Einar
Bjamason formaður. lögreglu-
mannafélags Reykjavíkur.
Ég vil ráðleggja Jórunni Sörens-
en að láta ekki vissa einstaklinga
blekkja sig og íhuga málefnið í réttu
ljósi staðreyndanna.
Höfundur er Reykvíkingur.
Morgunblaðið/Óskar Magnússon
Unnið að lagfæringu sjóvamargarðsins á Eyrarbakka.
Eyrarbakki:
Unnið að lagfær-
ingn sjóvamargarða
Eyrarbakki.
SÍÐARI hluta vetrar hefur
inikln magni af stórgrýti verið
ekið um iangan veg ofan úr
Grimsnesi til Eyrarbakka og
Stokkseyrar. Gijót þetta á að
nota til að styrkja sjóvamar-
garðana, sem urðu fyrir
skemmdum i miklum flóðum
fyrir nokkrum árum.
Á Eyrarbakka er nú unnið að
lagfæringu sjóvamargarðsins fyr-
ir vesturhluta þorpsins. Hraun-
grýti, sem tekið er rétt ofan þorps-
ins, er ekið meðfram gamla gaið-
inum sjávarmegin og síðan verður
hlaðið að þessu með stórgrýtinu
sem að framan er getið. Reynt
er að láta gamla handbragðið í
hleðslu garðanna sjást að innan-
verðu.
- Óskar