Morgunblaðið - 11.05.1988, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. MAÍ 1988
47
Robert Musil
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Robert Musil: The Man With-
out Qualities. I-III. Translated
from the German by Eithne Wilkins
and Emst Kaiser. Secker & War-
burg 1988.
„Der Mann ohne Eigenschaften"
var fyrst gefin út í enskri þýðingu
1953-1960. Endurprentuð þrisvar
og endurútgefin 1979 og er sú út-
gáfa endurútgefín nú.
Robert Musil, sem hét fullu nafni
Robert Edler von Musil fæddist í
Klagenfurt 1880, sonur austurrísks
embættismanns og Hermínu fæddr-
ar Bergauer. Að hluta til var ætt
Musils af tékknesku bergi brotin.
Faðir hans var um tíma fyrirlesari
við tækniháskólann í Bmo. Alois
Musil, náinn frændi Roberts Musil,
var skriftafaðir Zitu, sem var
síðasta austurríska keisaraynjan.
Foreldrar R. Musils vom bæði list-
hneigð og móðir hans var kunn
fyrir píanóleik.
Robert Musil var ætlað stasrf í
hemum og stundaði því nám í her-
skólanum í Eisenstadt og síðan í
Weisskirchen, sama skóla og Rilke
hafði stundað nám í nokkmm áram
áður og átti þar dapra ævi. Musil
þoldi vistina betur. Skömmu áður
en framhaldsnám skyldi hefjast í
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Cary L.Cooper, Rachel D. Cooper
og Lynn H. Eaker: Living with
Stress
Útg. Penguin 1988
STRESS eða streita er hluti af
lífi nútímafólks í tækniþjóðfélögum.
Stress er þó ekki alveg nýtt af nál-
inni, þó svo að okkur finnist kannski
óhugsandi, að nokkur kynslóð hafi
kynnzt því á þann yfirþyrmandi
hátt og við, nútímaliðið. Stress má
auðvitað skilgreina á ýmsa vegu,
þótt venjulegast sé að nefna orsaka-
valda þess þrýsting eða pressu í
umhverfí, einkalífi eða starfi.
Langflestir kynnast stressi á einn
eða annan hátt og í misjafnlega
ríkum mæli. Sérfræðingar um
stress em á einu máli um, að hæfi-
legt stress - hvar sem mörkin skulu
nú dregin - sé örvandi, en þegar
komið er yfír þau fari það að skaða
einstaklinginn.Þá þykir og sannað
að sumar stéttir séu í störfum, sem
framkalla meira stress en aðrir, þar
herskólanum í Vínarborg hvarf
hann frá frekara námi í herfræðum
og tók að stunda verkfræði í Bmo
1901. Hann lauk herskyldu og
stundaði nám í Stuttgart um tíma
£n hvarf síðan frá námi í verkfræði
og tók að stunda heimspeki við
háskólann í Berlín. Árin í Berlín
mótuðu framtíð hans sem rithöf-
undar. Þar skrifaði hann og gaf út
fyrstu bók sína, „Die Verwirmngen
deer Zöglings Törless", 1906.
Hann starfaði við „Dié Neue
Rundschau" í Berlín og 1914 var
hann kallaður í herinn. I stríðsbyij-
un skrifaði hann ritgerð, „Europá-
ertum, Krieg, Deutschtum", í anda
fomra hefða keisaradæmisins.
Hann starfaði í hermálaráðuneytinu
í Vín 1918-1922.
1924 létust foreldrar hans og
vegna íjárhagskreppu, og verð-
hmns nokkm áður, varð Musil að
lifa af skrifum sínum og blaða-
mennsku. Hann tók að skrifa fyrir
„Prager Press" um tíma. Upp úr
1920 tók hann að skrifa leikrit og
fleira smávegis. Hann bjó í Berlín
1931 þar til 1933, að hann fluttist
til Vínar. 1938 flyst hann til Sviss,
þar sem hann bjó fyrst í Zurich og
síðan í Genf til dauðadags 1942.
Höfuðviðfangsefni hans frá 1924
var „Der Mann ohne Eigenschaft-
en“ eða „The Man Without Qualit-
ies“ í þessari ensku þýðingu. Sam-
á meðal em blaðamenn, flugmenn,
sjúkraflutningamenn og leikarar.
Þau störf sem samkvæmt töflu í
bókinni em sízt til þess fallin em
safnastörf og bókavarzla. Flest
störf hafa samt í sér nokkra stress-
valda. En málið er flóknara líka,
það sem stressar einn, skiptir engu
meginmáli hjá öðmm. Og síðast en
ekki sízt er það svo viðbrögðin sem
við sýnum við stressi, af hvaða toga
sem það er nú tilkomið eða upp-
vakið. Sumt fólk ræður við stress
og getur fært sér það í nyt. Aðrir
láta gersamlega bugast undan
sama álagi. Allt er þetta forvitni-
legt rannsóknarefni.
í bókinni Living with Stress gera
höfundar athyglisverða tilraun til
að skýra stress, orsakir, afleiðing-
ar, hvemig eigi að bregðast við því
og skýrt er af hveiju sumir geta
það og aðrir ekki. Vinnustress er
nú á tímum hvað mest áberandi.
Kröfur umhverfísins, samkeppni á
vinnustað, togstreita milli starfs-
félaga, óhöndugleg skipti yfir-
manna/undirmanna, allt er þetta
jarðvegur fyrir stress.
Robert Musil
antekt sögunnar áti sér langan að-
draganda. Roger Williamsen skrifar
í bók sinni um Musil: „Robert Mus-
il. Vom intellektuellen Eros“ (Piper
Verlag 1985), að í dagbókum Mus-
ils megi marka, hvenær þessi að-
dragandi hófst. Þann 4. ágúst 1913.
E.t.v. er það fæðingardagur
Ulrichs, aðalpersónu sögunnar.
Musil og Ulrich, Ulrich lifði í sög-
unni, sem Musil skrifaði. Eining
bókmennta og lífs verður ein heild
upp frá því.
Thomas Mann og Hermann
Broch leituðust báðir við að lýsa
öllum fyrirbrigðum sinna tíma í
skáldsögu, með því að skrifa hina
„algjöra skáldsögu". Hafí einhver
Höfundar skýra og persónuein-
kenni þeirra sem láta bugast eða
ráða við stressið í daglega lífinu,
benda á hversu stóran þátt einkalíf
hvers og eins eigi í því að viðhalda
stresslíðan eða draga úr henni. Og
komast að lokurh að þeirri niður-
stöðu, að með nægilegri sjálfsskoð-
un, sem er allt annað en naflaskoð-
un að þeirra dómi, eigi allir að hafa
möguleika á að bijótast út úr þeim
vítahring sem stress getur komið
nútimamanninum í.
Með ýmsum fróðlegum töflum
og línuritum, skilmerkilegum og
manneskjulegum skrifum verður
þetta bók sem flestir græða á að
lesa. Jafnvel þótt það sé ekki auð-
hlaupið að því fyrir allar manngerð-
ir að vinna sig út úr stressinu, og
þaðan af síður einfalt mál að halda
stressinu á þeim púnkti, að það
höfundur nálgast verkefnið, þá var
það Musil. Sagan gerist í mörgum
flötum f átt til þess, sem verður
aldrei endanlegt, því að verkið geij-
ast sjálft og höfundurinn hlýðir
þeirri geijun, leit Ulrichs að til-
gangi og gildum. Ulrich er einstök
persóna í bókmenntasögunni vegna
þess að sagan varð aldrei fullkomn-
uð, ekki vegna þess að höfundurinn
dó frá henni, heldur vegna þess að
henni átti aldrei að verða lokið.
Allar persónumar em á einhvem
hátt hluti Ulrichs, Mosbmgger,
morðingi gleðikonunnar, og Clar-
issa, sem er altekin sjúklegum hug-
myndum og þráhyggju, spegla dul-
vitund Ulrichs, sama er að segja
um ástir svertingjans Sólimans og
Rakelar, sem er sett upp sem spegl-
un á ástum Bonadeu og Ulrichs.
Hugsjónasýki Meingasts og full-
vissa á sér fullkomna andstæðu í
efanum, sem höfundur, þ.e. Ulrich,
telur gmndvöll hæstu trúarhug-
mynda og einnig inntak þeirra.
Ulrich og leit hans, ófullnægja
og linnulaus rannsókn á fyrirbrigð-
um mannlífsins er speglun þess
tóms, sem er eitt einkenni 20. aldar
og sumir hafa viljað skýra tómlætið
sem varð hlutskipti þessa verks
lengi vel og er ennþá þannig, að
skörp rýning tíðarandans hlýtur
engan hljómgmnn, í tóminu verður
ekkert bergmál. Musil sagði ein-
hvemtíma: „Thomas Mann og höf-
undar af svipaðri gerð skrifa fyrir
fólk, sem er; ég skrifa fyrir þá sem
em ekki.“
Þessi skáldsaga er merkasta til-
raun til nýsköpunar skáldsögunnar
Stressathom«
Dangerous Bfe stytes
Leaming to rela*
Overcoming stress
1
CARY L. COOPER,
RACHCL 0.C0QP6R
nýtist manneskjunni til örvandi og
betri verka, hvort sem er á heimili
eða vinnustað. Breytingin á tækni-
þjóðfélaginu og breytingin á fjöl-
skyldunni hefur sitt að segja og
flækir málið en gerir það ekki óleys-
anlegt.
AÐ LIFA MEÐ STRESSI
- EN KOMAST AF
á 20. öld. Hún er jafnframt lífstján-
ing Ulrichs og Musils á tímum upp-
lausnar allra gilda og hmns þúsund
ára ríkisheildar. Atburðimir gera
inn: „Misræmið milli þess sem ger-
ist innra með okkur og þess sem
gerist utan okkar, sýnir tengsla-
leysi, sem veldur algjömm skorti á
samsömun einstaklings og um-
hverfís og afleiðingamar em hmn
gildanna með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum" segir Ulrich í samtali
við Agöthu. Þetta er eitt meðal við-
fangsefna Ulrichs.
Þessi skáldsaga er svo snilldarleg
útlistun á raunvemleika og mannlífi
og. óendanlegum fjölbreytileika
mennskrar tilvem að hún verður
einskonar nægtabmnnur, gædd
lífínu sjálfu.
Sviðið er Vínarborg — Kakanía
— austurríska habsborgararíkið og
einnig Evrópa, mannlíf Evrópu þá
og ekki síður nú. Leit Ulrichs má
túlka á margvíslegan hátt og sú
er ætlun höfundar. Líf sögunnar
er hliðstæða við lífið sjálft og þar
gefast engar allsheijar lausnir, hver
einstaklingur á valið.
„Der Mann ohne Eigenschaften"
kom út 1931, I. bindi. Annað bindi
kom út 1932. 1938 var bókin bönn-
uð í Þýskalandi. Þriðja bindið kom
út í Lausanne, Sviss 1943, einka-
prent ekkju Roberts Musils, Mörtu
von Musils.
Verkið var síðan gefíð út í heild
af A. Frisé 1952. Alls er skáldsagan
1.600 blaðsíður. Endurskoðaðar
útgáfur hafa verið gefnar út síðan
með viðbótum og úrvinnslu hugleið-
inga og athugana höfundar varð-
andi fjórða bindi, sem aldrei var
unnið.
Talaðu við
ofefeur um
eldhústæfei
SUNDABORG 1 S. 68 85 88-68 85 89
x
Asiaco:
Flotstakk-
ur fyrir
smábáta-
sjómenn
Asiaco hf. hefur nýlega hafið
innflutning á sjóhlifðarfatnaði
frá sænska fyrirtækinu Grund-
éns, sem talinn er henta smábát-
asjómönnum. Það sem gerir
stormstakkinn frá Asiaco frá-
brugðinn öðrum stökkum er að
hann er léttur og lipur eins og
aðrir stakkar auk þess að vera
búinn loftrými á bakinu og bring-
unni sem hægt er að blása upp
með einu handtaki, segir í frétt
frá Asiaco.
Gmndéns framleiðir einnig sjó-
Morgunblaðið/Þorkell
Maður í nýja sjóstakknum sem
hann prófaði með því að henda
sér í sjóinn.
buxur, polarvettlinga og vermiföt
og hefur Asiaco ákveðið að bjóða
upp á ókeypis buxur með 1000
fyrstu stormstökkunum sem pant-
aðir verða. Þá hefur fyrirtækið
ákveðið að styrkja Slysavamafélag
íslands með 250 krónum af hveijum
stormgalla sem keyptur er, segir í
frétt fyrirtækisins..
hweiuosiur
f'fclíJ L«

%
PIPAKOSIUS
J&VtolSt
JWILSITTFJR
•o’ííru’ím?
MARI£Ó
CAMEMBERT
DA1A&
nuwKuosnn,
l’OUT
s,\i,n

Nýr glæsilegur ostabakki
með nöfnum á frægustu
íslensku ostunum
Verð aðeins kr. 985/-
Sendum í póstkröfu
<jps
UJFR^.
Höfðabakka 9
Sími 685411