Morgunblaðið - 11.05.1988, Blaðsíða 52

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. MAÍ 1988
Stefán Ágúst
Kristjánsson fv.
forstfóri - Minning
Fæddur 14. maí 1897
Dáinn 1. mai 1988
Meðan voru gðtur greiðar,
gaman var að fínnast.
Eg vil nú að lokum leiðar
Ijúfra kynna minnast.
Það er dýrmætt að eiga minning-
ar um slíka vini eins og Stefán
Ágúst og Sigríði konu hans. Þau
hjónin reistu sér skála um þjóð-
braut þvera, þar sem dásamlegt var
að koma, rausn var mikil og allar
viðtökur til fyrirmyndar. Ég kynnt-
ist Stefáni fyrst, er ég gekk í stúk-
una Brynju, þar sem hann var einn
af stjórunum og bar hátt. Við hjón-
in áttum því láni að fagna að leiðir
okkar lágu oft saman og bar margt
til. Steingrímur og Stefán voru
áhugamenn um veiðiskap og eitt
sinn fórum við öll í ógleymanlega
veiðiferð í Hrútafjarðará, þau hjón-
in reyndust þá eins og alltaf einkar
skemmtilegir og ákjósanlegir félag-
ar. Um þessar mundir var stutt á
milli heimila okkar og heimsóknir
gagnkvæmar. Einnig störfuðu hjón-
in bæði á Hótel Varðborg, sem var
næsta hús við Strandgötu 5, þar
sem við bjuggum. Okkur fannst því
mikið skarð fyrir skildi, þegar þau
fluttu suður. Við söknuðum þeirra
mikið, vegna þess góða sambands,
sem var á milli okkar og svo settu
þau svo sannarlega svip á bæinn.
Við héldum bréfa- og símasam-
bandi eftir að þau komu suður. Við
vorum boðin á þeirra heimili í
Reykjavík, þar sem gleði og glæsi-
bragur var yfir öllu. Sigríður lést
fyrir nokkrum árum. Þá skrifaði
Stefán bókina „Angan bleikra
blóma", sem er mjög sérstætt verk,
og sýnir mikið. Stefán heimsótti
okkur alltaf, þegar hann var á ferð-
inni. Hann sýndi mér nýjustu lögin
sín og ljóðin og við gátum enda-
laust talað um þessi sameiginlegu
áhugamál okkar. Stefán var gáfað
glæsimenni. Hann var bæði laga-
smiður og ljóðskáld. Hann var mik-
ill framkvæmdamaður og alveg sér-
staklega á sviði bindindishreyfing-
arinnar. Hann gekk heill að áhuga-
málum sfnum og áhuginn var
brennandi. Hann var mikill gæfu-
maður að eiga slíka konu sem
Sigríður var og fjölskyldu, sem varð
honum til sóma. Ég mun ávallt
vera þakklát fyrir samfylgdina við
þau hjónin og þá gleði sem það
veitti mér að kynnast þeim.
Við hjónin sendum fjölskyldu
Stefáns dýpstu samúðarkveðjur.
Guðrún S. Friðriksdóttir
í dag verður til moldar borinn
Stefán Ágúst Kristjánsson, fyrrum
forstjóri Sjúkrasamlags Akureyrar,
en hann lézt á sjúkrahúsi í
Reykjavík 1. þ.m. á 91. aldursári.
Stefán Ágúst, eins og hann var
jafnan nefndur, var Eyfírðingur að
ætt og uppruna, fæddur 14. maí
1897 á stórbýlinu Glæsibæ í Amar-
neshreppi. Að honum stóðu merkar
bændaættir við Eyjafjörð vestan-
verðan. Foreldrar hans voru hjónin
Guðrún Oddsdóttir frá Dagverðar-
eyri og Kristján Jónsson, trésmiður
og bóndi í Glæsibæ. Á æskuheimili
sínu dvaldi Stefán Ágúst fram yfír
tvftugsaldur og vann að búi foreldra
sinna jafnframt því sem hann
stundaði heimanám. Bar hann alla
ævi mjög hlýjan hug til æskustöðva
sinna. Leið Stefáns lá til bændaskól-
ans á Hólum í Hjaltadal, svo sem
þá var títt um unga og efnilega
bændasyni. En það átti ekki fyrir
honum að liggja að verða bóndi og
yrkja jörðina. Annað hlutskipti var
honum ætlað. Að afloknu búfræði-
prófi hélt hann til Akureyrar, og í
hinum norðlenzka höfuðstað vann
Stefán Ágúst sitt ævistarf f hart
nær hálfa öld, unz hann fluttist
suður yfír heiðar árið 1970 og sett-
ist _að í Reykjavík.
Á Akureyri var Stefán Ágúst
einn af þeim, sem settu svip sinn á
bæinn. Það gerði hann svo sannar-
lega. Um það getur undirritaður
borið vitni eftir nær áratugar bú-
setu á Akureyri. Fyrstu árin á Ak-
ureyri fékkst Stefán við kennslu,
verzlunarstörf og skrifstofustörf,
en á árinu 1936 réðst hann til
Sjúkrasamlags Akureyrar og veitti
því forstöðuð allt til ársins 1970
eða í 34 ár. Frá árinu 1946 var
Stefán jafnframt forstjóri Borgar-
bíós á Akureyri, en á því ári keypti
Góðtemplarareglan á Akureyri fas-
teignir Hótel Norðurlands og kom
þar á fót kvikmyndahúsi og hóteli.
Var Stefán Ágúst einn aðalhvata-
maður að þessum framkvæmdum
reglunnar á Akureyri.
Hér að framan hefí ég í stórum
dráttum rakið meginstörf Stefáns
Ágústs, þau sem veittu honum og
fjölskyldu hans viðurværi, en þar
með er ekki nema hálfsögð sagan,
því að til viðbótar framangreindum
aðalstörfum komu félagsmálastörf
hans, sem unnin voru af brennandi
áhuga án þess að spurt væri um
daglaun að kveldi.
Stefán Ágúst var 10 ára, þegar
Ungmennafélag Akureyrar, fyrsta
ungmennafélagið á landinu, var
stofnað, og á unglings- og mótunar-
árum hans fór alda ungmennafé-
lagshreyfíngarinnar um landið.
Enginn vafí er á því, að Stefán
Ágúst varð fyrir miklum áhrifum
af þeirri hreyfíngu og hugsjónir
hennar hafa mótað mjög áhugamál
hans og félagsmálastörf. Stefán var
að eðlisfari mjög listhneigður mað-
ur. Sérstaklega átti tónlistin hug
hans allt til æviloka. Við komuna
til Akureyrar gerðist hann einn af
stofnendum karlakórsins Geysis,
sem um árabil gerði garðinn frægan
undir stjórn Ingimundar heitins
Ámasonar. í Geysi starfaði Stefán
í tvo áratugi, og var um árabil í
stjóm kórsins. Stefán var einn af
frumkvöðlum þess, að Tónlistarfé-
lag Akureyrar var stofnað árið 1943
og var stjómarformaður og fram-
kvæmdastjóri þess allt frá stofnun
til ársins 1967 eða í 24 ár sam-
fleytt, en Tónlistarfélagið endur-
vakti Lúðrasveit Akureyrar og hafði
forgöngu um Tónlistarskóla Akur-
eyrar og annaðist lengi rekstur
hans ásamt öðrum. Tónlistarfélagið
gekkst fyrir tónleikum á Akureyri
með þátttöku bæði innlendra og
erlendra tónlistarmanna. í þakklæt-
isskyni fyrir hin miklu störf á sviði
tónlistarmála á Akureyri var Stefán
Ágúst gerður að heiðursfélaga Tón-
listarfélags Akureyrar og sérstak-
lega heiðraður af bæjarstjóm Akur-
eyrar. Stefán lék á píanó og samdi
allmörg lög, og hafa sum þeirra
verið flutt opinberlega. Þá flutti
hann fyrr á ámm útvarpserindi
m.a. um tónlistarmenn og tónlistar-
mál.
Stefán Ágúst var mjög virkur
félagi í Oddfellowreglunni allt til
hins síðasta. Hann var einn af stofn-
endum Félags verzlunar- og skrif-
stofufólks á Akureyri og um skeið
formaður þess félags. í ýmsum öðr-
um félögum var hann góður liðs-
maður og lét raunar alstaðar að sér
kveða í þeim félögum og þeirri
starfsemi, sem hann tók þátt í, en
ekki sízt mun nafn Stefáns Ágústs
verða tengt samtökum bindindis-
manna á Akureyri, en Stefán var
alla tíð einlægur og eldheitur bind-
indismaður. í þeim málum sem öðr-
um var hann heill og óskiptur og
dró ekki af sér. Slíkum manni sem
Stefáni Ágústi hlutu að verða falin
ábyrgðarstörf og forusta á vegum
Reglunnar, enda varð það svo. Hér
verður fátt eitt af þeim talið, en
þess má geta að Stefán Ágúst var
um árabil í framkvæmdanefnd
IOGT og umboðsmaður Hátempl-
ars.
Fyrir sín miklu og margþættu
störf að menningar- og félagsmál-
um var Stefán Ágúst sæmdur ridd-
arakrossi hinnar (slenzku Fálkaorðu
á árinu 1972.
Stefán Ágúst var kvæntur Sigríði
Friðriksdóttur bónda í Amamesi
við Eyjafjörð Guðmundssonar.
Sigríður var glæsileg kona, rösk og
með afbrigðum myndarleg húsmóð-
ir, sem bjó fjölskyldu sinni fagurt
og gott heimili. Þau Stefán áttu tvö
mannvænleg böm: Annellu, sem
gift er Magnúsi Ólafssyni lækni,
og Friðrik, viðskiptafræðing og for-
stjóra Stangaveiðifélags Reykjavík-
ur og giftur er Ólavíu Sveinsdóttur.
Sigríður lézt árið 1970 og varð frá-
fall hennar Stefáni mikið áfall.
Svo sem fyrr segir, fluttu þau
Stefán Ágúst og Sigríður til
Reykjavíkur árið 1970. Voru það
að sjálfsögðu mikil umskipti fyrir
þau bæði. En Stefán Ágúst var
ekki þeirrar gerðar, þótt kominn
væri á áttræðisaldur, að leggja árar
í bát og leggjast í kör. Hann hélt
sér andlega og líkamlega vel allt
fram á síðastliðið ár er hann fór
að kenna veikinda, og á níræðisaf-
mæli sínu í fyrravor hélt hann mikla
afmælisveizlu og flutti þar þmm-
andi ræðu, sem viðstöddum verður
eftirminnileg. Stefán Ágúst naut
vel sinna efri ára. Þá gafst honum
tóm til að sinna hugðarefnum
sínum, yrkja ljóð, semja lög, leika
á hljóðfæri og stunda útivist. Á
áttræðisafmæli sínu, 1977, gaf
hann út ljóðabók, „Hörpukliður
blárra fjalla“, en mörg ljóðin í þeirri
bók hafði hann ort, eftir að hann
kom til Reykjavíkur, en aðra ljóða-
bók hafði hann gefíð út árið 1963.
í ljóðum hans kemur glöggt fram
ættjarðarást hans og hugur hans
til æskustöðvanna í Eyjafírði og
hversu mikill náttúruunnandi hann
var.
Stefán Ágúst var alla ævi trúr
æskuhugsjónum sínum. Hann var
maður hollra lífshátta, eldhugi, allt-
af bjartsýnn og jákvæður til hins
síðasta og honum fylgdi janfan
hressandi blær.
Að leiðarlokum minnist ég vinar
míns, Stefáns Ágústs, og vináttu
hans í þijá áratugi. Hann verður
mér ávallt minnisstæður persónu-
leiki. Við hjónin flytjum bömum
Stefáns og öðm venzlafólki hans
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Magnús E. Guðjónsson
Magnús Vilmundar-
son — Minning
Fæddur 17. október 1918
Dáinn 29. apríl 1988
í dag verður Magnús Vilmundar-
son, Engihlíð 10, jarðsettur frá
Fossvogskapellu, en hann andaðist
í Borgarspítalanum 29. aprfl sl. eft-
ir stutta legu.
Með þessari stuttu kveðju er ekki
ætlunin að rifja upp æviatriði hans
enda var ég þeim lítt kunnur. Þó
veit ég að hann átti ættir að rekja
til Grindavíkur og þar lifði hann sín
bemsku- og unglingsár.
Kynni okkar hófust fyrst að
rnarki er hann réðst húsvörður að
Hlíðaskóla fyrir 10 ámm. Þar áttum
við síðan samleið allt til leiðarloka.
Þótt oft sé rætt um skóla og það
starf sem þar er unnið gleymist oft
í umræðunni að nefna aðra starfs-
menn hans en þá sem kenna. En
störf þeirra, sem til hliðar standa,
em ekki síður nauðsynleg. Fari þar
eitthvað úrskeiðis verða menn þess
fljótlega varir. Svo er um starf
húsvarðarins. Á hans herðum hvílir
umsjón með skólahúsinu, að fylgj-
ast með að þar sé allt í lagi og sjá
um lagfæringar ef þess gerist þörf.
Þetta er oft erilsamt starf og stund-
um reynir nokkuð á þolinmæðina
og umburðarlyndið þegar uppfylla
þarf óskir margra á sama tíma.
Magnús var gæddur þeim hæfí-
leika í ríkum mæli að geta siglt á
milli skers og bám í þessu starfí.
Með æðmleysi og ljúfu geði leysti
hann jafnan úr aðsteðjandi vanda
og reyndi að sinna öllu kvabbi, stóm
og smáu, án þess að gera þar á
nokkum mannamun.
Hvemig var maðurinn er oft
spurt. Spumingunni má svara á
ýmsa vegu, en hvað segja bömin?
Það var aðdáunarvert hve Magnús
átti gott með að deila geði við hina
ungu og smávöxnu einstaklinga er
hann umgekkst dag hvem. Allir
vom þeir vinir hans og þyrfti hann
á aðstoð að halda vom margar
hjálpfúsar hendur á lofti reiðubúnar
til að veita aðstoð. Þetta segir meira
en mörg orð.
Þegar samstarfsmaður og vinur
er svo snögglega kvaddur af vett-
vangi hins daglega amsturs er það
harkaleg áminning um fallvaltleik
lífsins, því hversu þróttmikill og
stæltur reyrinn er fellur hann að
lokum til jarðar. Þau örlög fær
enginn umflúið.
En við sem eftir stöndum geym-
um í hugarfylgsnum ljúfar minning-
ar um góðan dreng og félaga sem
leitaði fyrst að hinu jákvæða í
hveiju máli áður en hann kvað upp
endanlegan dóm, sinnti skyldustörf-
um af hógværð og festu og rétti
hveijum þeim hjálparhönd sem þess
þurfti með.
Því fylgja honum hugheilar óskir
um velfamað á þeirri vegferð sem
hann hefur nú hafið.
Ég votta Ásdísi, Magnúsi Elvari
og öðrum aðstandendum mína
dýpstu samúð og veit að þar mæli
ég einnig fyrir hönd alls starfsfólks
Hlíðaskóla.
Tómas Einarsson
Stefán Ágúst var fæddur í
Glæsibæ við Eyjafjörð. Foreldrar
hans vom Kristján Jónsson bóndi
þar og kona hans Guðrún Odds-
dóttir. Voru þau hjón bæði ey-
fírzkra ætta. Foreldrar Kristjáns
voru Jón Sigfússon bóndi á Hall-
andi og kona hans María Rannveig
Kristjánsdóttir. Jón á Hallandi var
kallaður kvæðamaður. Hann hafði
söngrödd góða og þann eiginleika
hlaut Kristján sonur hans í vöggu-
gjöf og þá hans synir. Foreldrar
Guðrúnar vom Oddur Jónsson bóndi
á Dagverðareyri og kona hans Am-
björg Sigurðardóttir. Afí Odds var
Oddur bóndi Gunnarsson á Dag-
verðareyri. Hjá honum dvaldist
Bólu-Hjálmar um tíma í æsku og
batt tryggð við heimilið, en Oddur
og niðjar hans reyndust Hjálmari
vel f bágindum hans síðar á ævinni.
Um þá Dagverðareyrarmenn orti
Bólu-Hjálmar:
Dagverðar skal eyrar ætt
upp frá þessu heita.
Hér má finna mannval mætt,
merkilegt og vel innrætt,
stór sem æra eftir væri að breyta.
Á Dagverðareyri hefur sama
ættin búið um langan aldur og býr
þar enn rausnarbúi. Frændsemi við
það ágæta fólk var Stefáni Ágúst
jafnan hugstæð.
Glæsibær, þar sem Stefán Ágúst
fæddist og ólst upp fram yfír
tvítugsaldur, stendur við fjörðinn
skammt utan Akureyrar. Þar er
fom kirkjustaður og prestsetur
fram undir síðustu aldamót. Krist-
ján og Guðrún hófu búskap í
Glæsibæ árið 1888, festu kaup á
jörðinni um aldamótin og bjuggu
þar unz Kristján andaðist árið 1928,
sjötugur að aldri. Þá tók þar við
búi Guðmundur sonur þeirra og nú
býr Davíð sonur hans þar myndar-
búi.
Æskuheimili Stefáns Ágústs í
Glæsibæ var fyrir margra hluta
sakir einstakt í sinni röð, ekki vegna
þess að efnahagur væri þar meiri
en á öðmm bæjum, heldur var sá
menningarbragur á þessu heimili,
að orð var á haft. Söngur var í
hávegum hai'ðuf og tónlistaráhugi
mikill. Húsbóndinn hafði mikla og
fagra söngrödd, og lætur Jóhann
Ó. Haraldsson tónskáld svo um
mælt í grein, er hann skrifaði í
Eininguna á aldarafmæli Kristjáns,
að hann hafði verið „gæddur næsta
fágætri söngrödd, sem þroskaðist
svo með ámnum, að hann varð einn
allra hljómmesti bassi, er þekktist
á stóm svæði norðanlands". Synir
hans vom og ágætir söngmenn,
sungu í kirkjukórum og síðar karla-
kómmj og léku sumir prýðisvel á
orgel. I grein, er Steindór Steindórs-
son skólameistari frá Hlöðum ritaði
um Kristján í Glæsibæ í Heima er
bezt fyrir þrem ámm, segir hann
frá komu sinni í Glæsibæ sunnudag
einn: „Stefán Ágúst lék á orgel, en
þeir feðgamir sungu bæði fleirradd-
að og einsöng, en sum lögin að
minnsta kosti hafði Stefán sam-
ið ... Og þetta var ekkert einsdæmi
í Glæsibæ, öll ijölskyldan var hljóm-
elsk og iðkaði þá list eftir föngum."
Annað, sem sérstakt þótti við
þettta heimili, var mikil ræktun
garðávaxta og blóma, en á þessum
tímum var garðyrkja lítt eða ekki
stunduð á bæjum þar í sveit og því
síður blómarækt. Segir Steindór í
áðumefndri grein, að „skrúðgarð-
urinn í Glæsibæ ætti verðugan sess
í garðyrkjusögu landsins".
Auk bústarfanna fékkst Kristján
við smíðar víða í byggðarlaginu,
enda hafði hann lært til þeirrar iðn-
ar. Einnig tók hann að sér verk-
stjóm við sfldarsöltun, sem þá var
víða stunduð við Eyjaflörð. Jafn-
framt sinnti hann mjög félagsmál-
um. Hann stofnaði bindindisfélag í
sveitinni, var formaður bindindis-
samtaka Norðurlands og fór um
byggðir Eyjafjarðar til að afla þessu
málefni stuðnings. Hann sat í
hreppsnefnd, sýslunefnd og sóknar-
nefnd og var meðhjálpari í Glæsi-
bæjarkirkju, enda trúmaður mikill.
Kristján og Guðrún eignuðust níu
böm og náðu sjö fullorðinsaldri:
Jón, Oddur, Ambjörg, Guðmundur,
Sigurður Júlíus, María Rannveig
og Stefán Ágúst, sem var þeirra
yngstur. Eru þau nú öll látin.
Það er óhætt að segja, að systk-