Morgunblaðið - 19.05.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. MAÍ 1988
37
Reuter
Eldur í sovésku farþegaskipi
Ellefu manns fórust í eldsvoða í fyrrinótt um
borð í sovésku farþegaskipi í höfninni í Osaka
í Japan. Hinir látnu voru allir sovéskir ríkis-
borgarar. Tiu þeirra höfðu lokast inni í neðsta
farþegarými skipsins. 35 manns slösuðust þegar
þeir fleygðu sér frá borði til að forða sér undan
logunum. 11 stundir tók að slökkva eldinn og
er ekki vitað hver upptök hans voru. Rúmlega
400 manns voru um borð þegar eldurinn kvikn-
aði, flestir sofandi. Að sögn eins farþeganna um
borð var mildi að ekki urðu fleiri eldinum að
bráð. Sagði hann að brunaæfing sem haldin var
um borð á leiðinni frá Vladívóstok til Osaka
hefði bjargað lífi margra.
Andrei Sakharov ritar Míkhaíl Gorbatsjov opið bréf:
„Glasnost“-stefnan reynd-
ist gagnslaus er mest reið á
Gorbatsjov kom í veg fyrir birtingu bréfsins
Amsterdam, Reuter.
ANDÓFSMAÐURINN þekkti
Andrei Sakharov segir í bréfi
,sem gert var opinbert í Amster-
dam í gær, að „glasnost“-stefna
Míkhails S. Gorbatsjovs Sovét-
leiðtoga hafi beðið skipbrot er
armenski minnihlutinn í sovét-
lýðveldinu Azerbajdzhan krafð-
ist sameiningar við Armeníu í
febrúarmánuði. Sakharov hugð-
ist fá bréfið birt í tímaritinu
Moskvu-fréttir en ákveðið var
að birta það ekki eftir að höfund-
urinn hafði neitað eindregnum
tilmælum Gorbatsjovs um að
breyta efni þess.
Opið bréf Sakharovs til Gorb-
atsjovs var birt á tveggja daga ráð-
stefnu um þróun mála í Sovétríkjun-
um, sem nú stendur yfír í Amster-
dam. Ráðstefnan er kennd við
Sakharov og er þetta í sjötta skipt-
ið sem hún er haldin. Að þessu sinni
er helsta umræðuefnið sagnfræði-
ritun í Sovétríkjunum í ljósi þess
að Gorbatsjov hefur hvatt til þess
að Sovétborgurum verði skýrt frá
ógnarstjóm Jósefs Stalíns á árunum
1937-1938, sem kostaði milljónir
manna lífíð.
Að sögn skipuleggjenda ráð-
stefnunnar ritaði Andrei Sakharov
bréfíð í aprílmánuði og hugðist
hann fá það birt í tímaritinu
Moskvu-fréttir, sem einnig gefíð er
út á nokkrum erlendum tungumál-
um. í bréfínu segir höfundur að
GARRÍ Kasparov, heimsmeistari
í skák, lagði landa sinn, Anatólíj
Karpov, í fimmtu umferð geysi-
öflugs skákmóts sem nú fer fram
í Hollandi. Auk Kasparovs og
Karpovs taka Hollendingarnir
Jan Timman og Van der Wiel
þátt í mótinu.
Tefld er fjórföld umferð og var
þetta í annað skipti í mótinu sem
heimsmeistaramir núverandi og
fyrrverandi áttust við. Fyrri skák-
gera verði ráð fyrir því að þetta sé
ekki í fyrsta skiptið sem „glasn-
ost“-stefnan reynist haldlítil einmitt
þegar þörfín á opinskárri umfjöllun
sé hvað brýnust. Segir Sakharov
að vonir um aukið lýðræði í Sov-
étríkjunum hafí vaknað meðal arm-
enska minnihlutans í Azerbajdzhan.
Því hafi Armenar farið þess á leit
við yfirvöld að landmærunum yrði
breytt þannig að landbúnaðarhér-
aðið Nagomo-Karabakh yrði á ný
sameinað Armeníu.
Rúmlega 30 manns týndu lífi í
átökum Armena og Azerbajdzhana,
sem blossuðu upp í borginni
Sumgajt í Azerbajdzhan í febrúar
mótmæla á þriðjudag, sólarhring
eftir að ungur Azerb^jdzhani var
fundinn sekur um morð i átökum
þjóðanna fyrir skömmu.
Talsmaður vikuritsins Express-
Khronika sagði, að 15.000 manns
hefðu efnt til mótmæla í Jerevan,
höfuðborg Armeníu, á þriðjudag,
daginn eftir að Talekh Ismailov,
ungur Azerbajdzhani, var dæmdur
inni lauk með jafntefli. Skákin í gær
var æsispennandi. Kasparov sem
hafði hvítt fómaði manni i 16. leik
og öðrum þremur leikjum síðar.
Karpov varðist þó vel en féll á tíma
í 39. leik.
Eftir fimm umferðir af tólf er
staðan þannig að Kasparov er efst-
ur með 3V2 vinning. Karpov og
Timman éru í 2.-3. sæti með 2*/2
vinning. Lestina rekur Van der
Wiel með U/2 en hann vann sína
fyrstu skák í gær gegn Timman.
eftir að krafan hafði verið sett fram.
Ráðamenn í Kreml hafa þráfaldlega
lýst yfír því að ekki komi til greina
að ganga að kröfum armenska
minnihlutans.
„í stað þess að fylgja þeirri máls-
meðferð sem gert er ráð fyrir í
stjómarskrá Sovétríkjanna og taka
kröfuna til skoðunar gripu yfírvöld
tii þess ráðs að hafa í hótunum og
beita þrýstingi. Óskir armensku
þjóðarinnar, sem á engan hátt brutu
í bága við gildandi lög, vom sagðar
öfgaskoðanir," segir í bréfí Sakh-
arovs, sem leyft var að snúa aftur
til Moskvu árið 1986 eftir áralanga
útlegð í borginni Gorkí.
í 15 ára fangelsi fyrir að myrða
armenskan mann. Kom einnig til
mótmæla í Nagomo-Karabakh-
héraði en það tilheyrir Azerbajdz-
han en er að mestu byggt Armen-
um. „Armenum fínnst, að sovésk
stjómvöld beri ábyrgð á atburðun-
um í Sumgait," sagði talsmaðurinn,
Vladimir Ryabokon að nafni. „Þeim
finnst, að þetta mál, deilan um end-
urheimt Nagomo-Karabakh, verði
ekki leyst með réttarhöldum yfír
einstökum mönnum, aðeins með
pólitískum ákvörðunum."
Vikuritið Moskvutfðindi sagði á
miðvikudag, að þegar Azerbajdz-
hanar hefðu gengið berserksgang
í borginni Sumgait og ráðist á Arm-
ena hefði lögreglan í borginni sagt
Armenum að halda sig heima í stað
þess að skjóta yfír þá skjólshúsi.
M sagði í ritinu, að flestir \>eirra
80, sem væru nú fyrir rétti í Sumga-
it, væru félagar í Komsomol, æsku-
lýðssamtökum kommúnistaflokks-
ins. Var einnig gefíð í skyn, að
óánægja ungs fólks með ástandið
í húsnæðismálum gæti átt sinn þátt
í atburðunum og meðal annars vitn-
að til fréttamyndar í sovéska sjón-
varpinu þar sem sýnd voru fátækra-
hverfi í Sumgait.
Öflugt skákmót í Hollandi:
Kasparov sigrar Karpov
Armenar efna til
nýrra mótmæla
Moskvu. Reuter.
ARMENAR efndu til mikilla
Bandaríkin:
Á flótta með tvo
fua 1 fjogur ar
New York, New York Times.
SÍÐASTLIÐIN fjögur ár hefur Arlan Seidon verið á flótta und-
an lögreglunni i New Jersey í Bandaríkjunum ásamt tveimur
fílakúm, Tory og Duchess. „Ég veit að þetta hljómar eins og
skopsaga um elliæran sérvitring, sem stelur tveimur filum og
stingur af með þá,“ sagði Seidon í símtali við dagblaðið New
York Times. „En ég gat ekki horft upp á að stelpumar væru
beittar harðræði," sagði hann. „Fyrirgefðu, en ég kalla þær allt-
af stelpurnar mínar, þær em eins og nánir ættingjar," bætti
hann við.
Símtalið við Seidon verður að
teljast einstakt vegna þess að frá
því hann lét sig hverfa hefur hann
gætt þess að láta sem minnst í
sér heyra af ótta við að upp um
felustað hans og fílanna komist.
Sagan um Seidon og fílana
hans hefur breiðst út og má nú
telja hinn 59 ára gamla fílahirði
til þjóðsagnapersóna. Samtök sem
beijast fyrir réttindum dýra hafa
boðið honum aðstoð og alls kyns
furðusögur um hvar hann haldi
til þá og þá stundina ganga fjöll-
um hærra. Virðist enginn staður
í gervallri Norður-Ameríku útilok-
aður sem griðastaður Seidons,
Tory og Duchess.
Aðfelatvofíla
Spumingin, sem þó er efst í
hugum fólks, er hvemig í ósköp-
unum sé hægt að fela tvo fíla.
„Það er einfaldasta mál í
heimi," segir Seidon. „Þær em svo
vel faldar eða réttara sagt svo
auðséðar að engan gmnar neitt.
Ég hef sjálfur fengið far með lög-
reglubifreið þegar ég varð að fara
á milli á puttanum,"' bætir hann
við. Hann vildi ekki segja hvar
þetta hefði gerst eða á hvem hátt
hann sér fyrir sér og fílunum af
ótta við að upp um vemstað hans
kæmist. „Daglega hef ég áhyggj-
ur af því að ég náist. Þegar þessu
lýkur mun ég segja þér allt af
létta og það verður frábær saga.“
Þangað til reynir lögfræðingur
hans að leita sátta ( málinu.
Seldi fílana árið 1981
Upphafið að þessari sérkenni-
legu sögu má rekja til ársins 1981
þegar Seidon ákvað að hætta sem
dýratemjari eftir 40 ára starf og
reyna fyrír sér sem tryggingasali.
Hann seldi fílana sína tvo, sem
höfðu leikið listir sínar og gert
allt frá því að koma fram í sjón-
varpi til þess að leyfa litlum böm-
um að fara í ferð á fílsbaki fyrir
utan stórmarkaði. Nýi eigandinn,
Richard Drake, keypti fílana fyrir
3,2 milljónir íslenskra króna.
Hann greiddi 400.000 krónur í
upphafí og afganginn átti að
greiða með mánaðarlegum af-
borgunum.
Drake stóð ekki í skilum og
árið 1982 fór Seidon og náði í
fílana að næturlagi. Hann ók með
þá á búgarð í Colts Neck í New
Jersey. Tveir dýralæknar sem
starfa á búgarðinum skoðuðu
fílana og sögðu að þess sæjust
merki að þeim hefði verið mis-
þyrmt. Igerð var komin í sár sem
augljóslega vom eftir svipu temj-
ara.
Seidon ákvað að skila ekki
fílunum. Drake höfðaði mál gegn
honum í New Jersey og 2. maí
1984 féll dómur þess efnis að
Seidon bæri að skila fílunum til
Drakes sem teldist með réttu eig-
andi þeirra. Nokkram klukku-
atvmdum eftir að dómuriim var
kveðinn upp lét Seidon sig og
fílana hverfa. „Ég var í miklu
uppnámi. Ég varð að gera upp
við mig hvort ég færi eftir eigin
sannfæringu eða hvort ég gæfíst
upp fyrir dómsvaldinu," sagði
laust. Ég opnaði búrið hjá stelpun-
um og sagði við þær: Við föram
í ferðalag, ég veit ekki hvert eða
hvemig það verður, og við lögðum
í hann.“
Þjóðhetja eða fílaþjófur?
Hann hélt að lögreglan mjmdi
fljótlega hafa upp á sér. Þegar
það gerðist ekki sagði hann við
sjálfan sig: „Hvað geri ég nú? Það
eina sem ég á era 300 dollarar."
Þannig standa málin i dag hjá
Arlan Seidon, þjóðhetju eða fíla-
þjófí?
Lögfræðingur Drakes, Bunce
Atkinson, neitar því að fílunum
hafi verið misþyrmt. í dómsúr-
skurði var fjallað um málið út frá
kaupsamningnum milli Drakes og
Seidons, heilsufar fílanna var ekki
kannað. „Fólki finnst þetta skop-
legt vegna þess að hér er um ffla
að ræða,“ sagði Atkinson. „Eng-
inn myndi gera grín að því ef
Seidon hefði tekið 3,2 milljónir
ófrjálsri hendi."
Nýr lögfræðingur, Isabelle
Strauss, hefur tekið við mála-
rekstrinum fyrir hönd Seidons.
Hún hefur áfrýjað til Hæstarétt-
ar, en reynir jafnframt að ná sam-
komulagi um að fílamir verði seld-
ir þriðja aðila.
Eins og menn geta gert sér í
hugarlund er ekki heiglum hent
að sjá um málarekstur manns sem
er í felum með tvo fíla. Isabelle
veit ekki hvar hann er og hefur
ekki talað við hann í marga mán-
uði. Einu fréttimar sem hún hefur
fengið af honum era frá dóttur
hans í New York sem hann hring-
ir fyrirvaralaust á öðra hveiju.
Lögfræðingurinn ungi fær enga
þóknun, hún gerir þetta fyrir
málstaðinn.
SaJkna barnanna
Seidon sagði að það væri ein-
manalegt að vera á flótta með
tveimur fílum. „Ég hef bara stelp-
urnar til að tala við,“ sagði hann.
Seidon, sem er fráskilinn á fjögur
uppkomin böm. Hann sagðist af
og til koma bömum sínum á óvart
með símtali. „Ég hef ekki oft sam-
band við sömu manneskju," sagði
Seidon. „Verst þykir mér að geta
ekki hitt fjölskyldu mfna. Ég hef
ekki getað fylgst með sonarsyni
mínum vaxa úr grasi. Dóttir mín
gifti sig og sonur minn útskrifað-
ist úr skóla án þes að ég væri
viðstaddur."
Seidon er vanur flökkulífí. „í
fyrsta sinn sem ég drakk mig
ftillan gekk ég í hjónaband," sagði
hann, „í næsta skipti keypti ég
simpansa. Eftir það hef ég haldið
mér edrú.“ Fflana tvo flutti hann
inn frá Asíu á sjöunda áratugnum.
Veit fólk sem býr í grennd við
hann af fílunum? „Það hefur aldr-
ei verið nefnt á nafn. Ef fólk veit
um þá þá þegir það og sama ætla
ég svo sannarlega að gera,“ sagði
Seidoú. „Stvmdum kemur fyrir að
ég spyr sjálfan mig: Er þetta þess
virði að leggja það á sig? En að
ég sjái eftir þessu, það er af og
frá.“
Eftir klukkustundarlangt sam-
tal voru spurningamar sem eftir
hann. „Ég hugsaði ifieð mér: Allir var að svara þær sem hann vildi
era í fastasvefni, ég læt mig ekki svara. Þá kvaddi hann kurt-
hverfa. Þetta gerðist fyrirvara- eislega og og lagði á.