Morgunblaðið - 10.06.1988, Side 45

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 1988
45
Minning:
Gunnar J. Möller
andi, og komast þannig að rangri
niðurstöðu. Gunnar J. Möller setti
fljótt puttann á slíkt og lét menn
ekki komast upp með moðreyk. En
þótt læknar fyndu, að viðsemjand-
inn gæti verið harður í hom að
taka, lærðu þeir fljótt að meta hann
og virða. Þeir gátu fullkomlega
treyst orðum hans, meinfysni var
ekki til í huga hans og hreinskiptn-
in í öndvegi. Auðvitað vildi hann
tryggja hag síns umbjóðanda, en
það útilokaði ekki sanngimi og
samningsvilja. Síðar hefur margur
forystumaður lækna haft á því orð
að Gunnar hafi verið þeim miklu
vinsamlegri og drýgri en þeir áttuðu
sig á þegar slagurinn stóð. Í okkar
mörgu samtölum kynntist ég vel
lífsviðhorfi og gildismati Gunnars
J. Möllers og hvort tveggja féll mér
vel í geð. Gunnar var einkar heil-
steyptur vinnuþjarkur, en um leið
ljúfur og viðkvæmur fagurkeri. Sá
þáttur persónu hans auk öflugrar
trúarvitundar hefur sjálfsagt ráðið
því, að hann fór betur með lestur
passíusálmanna í útvarpi en flestir,
og hefur þó margur lesið vel. Ég
er ekki í vafa um, að hugur Gunn-
ars var afar sterkt tengdur velferð
fjölskyldu sinnar. í þeim efnum var
forsjónin honum hliðholl og mild.
Kona hans, Agústa, er einkar glæsi-
leg og aðlaðandi kona, og voru þau
hjón samrýmd og samstíga. í frá-
sögnum Gunnars skein í gegn mik-
il væntumþykja og virðing, hvenær
sem konu hans bar á góma, og
hann var vissulega stoltur yfir böm-
um sínum eins og efni stóðu vissu-
lega til.
Svo sem kunnugt er var Gunnar
J. Möller æðsti yfirmaður
frímúrarareglunnar á íslandi. Sú
regla hefur stundum verið á milli
tanna á fólki. Ég þekki svo sem
ekkert til frímúrarareglunnar, en
sú staðreynd, að Gunnar J. Möller
var þar mestur virðingarmaður,
segir mé allt, sem segja þarf um
þá reglu. Félagsskapur, sem hann
var í forsvari fyrir og helgaði hluta
krafta sinna, getur ekki staðið fyrir
neitt neikvætt eða ámælisvert,
þvert á móti.
Nú, þegar hin miklu kaflaskipti
hafa orðið, sendum við Ástríður
Ágústu og öðrum aðstandendum
hluttekningarkveðjur okkar og
þökkum fyrir kynni okkar af Gunn-
ari J. Möller, kynni sem ég vil jafna
til góðrar vináttu.
Hvort sem manni er ætlað að lifa
lengur eða skemur mun hin góða
minning um Gunnar verða hjart-
fólgin. Ef til þess kemur, að ég eigi
síðar á ævinni eftir að leiða ein-
hvem ungan mann eða konu fyrstu
skrefin á eiginlegum vinnuferli,
vonast ég til þess að geta gefið
þeim jafnmikið og Gunnar gaf mér.
Davíð Oddsson
Við fráfall Gunnars J. Möllers á
Karlakórinn Fóstbræður á bak að
sjá einum af sínum mætustu félög-
um, sem um rösklega fimmtíu ára
skeið kom við sögu félagsins og
málefna með margvíslegum og eft-
irminnilegum hætti. Honum var rík
tónlistargáfa í blóð borin, enda
langafí hans enginn annar en Pétur
Guðjohnsen, dómorganisti og tíma-
mótamaður í íslensku tónlistarlífi á
öldinni sem leið. Kona Péturs og
langamma Gunnars var Guðrún
Knudsen, afkomandi séra Hjalta
Þorsteinssonar í Vatnsfírði, ein-
hvers íjölgafaðasta og listfengasta
íslendings síðari alda. Hafa fræði-
menn fært að því gild rök, að í
hópi niðja þessara ætta séu „mjög
margir þeir, sem nú og á síðustu
áratugum hafa borið hæst merki
tónlistar, myndlistar og leiklistar í
landinu".
Víst er um það, að merkir og
sterkir stofnar stóðu að Gunnari J.
Möller. Hann var ungur settur til
mennta, jafnframt tónlistamámi,
og lauk lögfræðiprófi frá Háskóla
íslands 26 ára að aldri vorið 1937.
Ferli hans og margháttuðum
ábyrgðarstörfum í opinberu lífi um
hálfrar aldar skeið verða ekki gerð
skil í þessum örfáu línum, sem helg-
aðar eru þátttöku hans í félags-
starfí Fóstbræðra, en í kórinn gekk
hann tvítugur að aldri árið 1932,
og starfaði með honum óslitið til
1949 undir stjóm hins mikilhæfa
frænda síns, Jóns Halldórssonar.
Bræður Gunnars tveir, þeir Þórður
læknir og Ingólfur skipstjóri,
prýddu og raðir Fóstbræðra á þess-
um árum. Allir voru þeir tónvísir í
bezta lagi og prýðilegir söngmenn.
Gunnari var í byrjun skipað í 2.
bassa, en síðar í 1. bassa kórsins.
Löngum var það þó svo, að hann
söng þá röddina sem meiri þörf var
á hveiju sinni, án minnstu erfið-
leika, enda söng hann nánast hvað
sem var beint af blaði.
Þess var áður getið, að Gunnar
naut tónlistarmenntunar jafnframt
menntaskóla- og háskólanámi.
Fyrstu tilsögn í píanóleik fékk hann
hjá afasystur sinni, frú Guðrúnu
Pétursdóttur f. Guðjohnsen, en eftir
það um hríð hjá frú Kristínu Norð-
mann, og síðar lengst hjá frú
Katrínu Viðar. Aðeins 17 ára gam-
all var hann fenginn til að annast
undirleik á sýningum Leikfélags
Reykjavíkur á „Nýársnóttinni", í
forföllum Emils Thoroddsens.
Löngu síðar, og þá kominn á miðjan
aldur, naut hann leiðsagnar Áma
Kristjánssonar píanóleikara.
Það gefur augaleið, hver fengur
það var áhugamannasöngfélagi
eins og Fóstbræðrum, að eiga innan
sinna vébanda slíkan hæfíleika-
mann, enda annaðist Gunnar undir-
leik á samsöngvum kórsins um 11
ára skeið. Seinast lék hann á vegum
Fóstbræðra við vígslu hins nýja
félagsheimilis kórsins árið 1972, en
píanóleik iðkaði hann og æfði reglu-
lega nánast alla tíð, þrátt fyrir mik-
ið annríki og krefjandi starfsumsvif
lengst af ævinni.
Gunnar var góður söngfélagi í
besta skilningi og manna traustast-
ur í öllum félagsstörfum. Hann sat
í stjóm kórsins um árabil og kom
víða fram sem fulltrúi félagsins út
á við, m.a. hjá Sambandi íslenskra
karlakóra. Hann var löngum lög-
fræðilegur ráðunautur kórsins og
gjama til hans leitað, þegar mikið
lá við. í því sambandi ber hæst
ómetanleg lögfræðileg aðstoð hans
til lausnar vandamálum, sem upp
komu í tengslum við byggingu fé-
lagsheimilis Fóstbræðra við Lang-
holtsveg. Er næsta óvíst hvemig
þeim málum hefði lyktað, ef ekki
hefði notið við skarpskyggni hans,
þekkingar og samningareynslu.
Gunnar J. Möller var sæmdur
gullmerki Karlakórsins Fóstbræðra
á 60 ára afmæli kórsins árið 1976
fyrir mikil og giftudijúg störf í fé-
lagsins þágu, fyrr og síðar. Þegar
félagið Gamlir Fóstbræður var
stofnað árið 1959, var Gunnar J.
Möller einn stofnenda þess, og
starfaði með því alla tíð, eins og
tími hans frekast leyfði.
Það hefur jafnan verið hinum
starfandi kór mikill styrkur og upp-
örvun, þegar Gamlir Fóstbræður
hafa sameinast hinum yngri í vold-
ugum söng á hátíðastundum félag-
anna á liðnum ámm, en þar var
Gunnar jafnan í hópi. Þá upplifðu
menn það máttuga Fóstbræðralag,
sem okkur öllum er svo kært og
viljum að fylgi okkur til hinsta dags.
Á söngpalli með Fóstbræðmm
stóð Gunnar J. Möller seinast hinn
13. septeber f.á., á hátíðatónleikum
í Þjóðleikhúsinu í tilefni af sjötugs-
afmæli Jóns Þórarinssonar tón-
skálds.
Hér hefur verið stuttlega drepið
á fáein atriði úr ferli Gunnars J.
Möllers á einum afmörkuðum vett-
vangi í lífi hans. Þar var framlag
hans vissulega mikilsvert og stórt
í sniðum, enda Gunnar frábær elju-
og reglumaður, sem lét víða til sín
taka. Við vinir hans og söngbræður
kveðjum virtan og dáðan félaga,
sem stóð framar okkur flestum, ef
ekki öllum — í þjónustu við þá list,
sem viðleitni okkar er helguð.
Ekkju hans, frú Ágústu, bömum
þeirra og ástvinum öllum vottum
við dýpstu samúð.
Þorsteinn R. Helgason
Þegar við starfsfélagar Gunnars
J. Möllers hjá Sjúkrasamlagi
Reykjavíkur kveðjurri hann í dag
hinstu kveðju er margt sem kemur
upp í huga okkar á löngum starfs-
ferli. Allar götur frá því faðir hans,
Jakob Möller, var hér framkvæmda-
stjóri, var hann meira og minna
samvistum með starfsmönnum
samlagsins í yfir fimmtíu ár.
Gunnar var góður stjómandi,
glöggur og ákveðinn en hafði í sínu
hugarþeli mannlega kennd sam-
starfsmannsins, þó að hann væri
hér framkvæmdastjóri og ráðunaut-
ur á öllum sviðum og virtur eftir því.
Allir sem á þurftu að halda gátu
leitað til hans um hin ólíklegustu
mál og reyndi hann jafnan að leysa
úr þeim eftir bestu getu.
Það var gott að vita af Gunnari
í kringum sig, traustum, mannleg-
um og hjartahlýjum, sem blandaði
geði við okkur í amstri daganna,
gleði þeirra og mótlæti, og þá jafn-
an með hinni stóísku ró húmanist-
ans.
Með þessum fáu línum sendum
við aðstandendum hans okkar inni-
legustu samúðarkveðjur og þökkum
Gunnari samfylgdina.
Samstarfsmenn í Sjúkra-
samlagi Reykjavíkur
Nú þegar Gunnar J. Möller er
kvaddur, er mér bæði ljúft og skylt
að minnast hans með fáeinum orð-
um, um leið og þökkuð eru lær-
dómsrík kynni. Leiðir okkar lágu
saman á þrennum vettvangi, og í
þeim samskiptum öllum urðu mér æ
ljósari hinir miklu mannkostir hans.
Það var fyrir nærfellt 30 árum
að ég kynntist honum fyrst, er við
sátum andspænis hvor öðrum við
samningaborðið, þar sem fyrir lá
að semja um kjör sérfræðinga í
læknastétt, en Gunnar var sem for-
stjóri Sjúkrasamlags Reykjavíkur í
forsvari fyrir viðsemjendur okkar
læknanna. Oft bar mikið í milli við
upphaf samningaviðræðna, og þetta
urðu stundum langir fundir og
strangir, unz fengizt hafði niður-
staða, sem báðir aðilar gátu sæmi-
lega við unað. Gunnar hélt fast á
sínu máli eins og skyldan bauð hon-
um, en alltaf af sanngirni. Hann var
þeirri gáfu búinn að sjá þegar í stað
kjarna hvers máls og geta skýrt
sitt sjónarmið í stuttu máli, þar sem
rökin voru sett fram á skipulegan
hátt. Þessir hæfileikar hans eru
það, sem mér verður alltaf minnis-
stæðast frá samningafundum þess-
um.
Næst lágu leiðir okkar saman
innan vébanda Stangaveiðifélags
Reykjavíkur. Þar ríkti að sjálfsögðu
annað og léttara andrúmsloft! Gunn-
ar hafði mikið yndi af laxveiði og
stundaði þá íþrótt allt fram á síðasta
sumar, þótt eigi gengi hann heill til
skógar. Hann var í mörg ár virkur
félagi í SVFR og formaður þess á
árunum 1949-1952. Einnig átti
hann sæti í fyrstu stjóm Landssam-
bands stangaveiðifélaga og sat í
henni í fjögur ár sem varaformað-
ur. Um 20 árum eftir að Gunnar lét
af formennsku í SVFR stóð félagið
um tíma höllum fæti vegna mikilla
fjárhagsskuldbindinga. Kallaður var
saman fundur þáverandi og fyrrver-
andi frammámanna í félaginu til að
ræða hvernig bjarga mætti því út
úr þessum erfíðleikum. Eftir að
ýmsir höfðu lagt sitthvað til mál-
anna, tók Gunnar til máls og flutti
gagnorða ræðu, eins og honum var
lagið. Er Gunnar hafði lokið máli
sínu, tóku fundarmenn gleði sína á
ný, því að allt í einu höfðu hlutirnir
skýrzt, svo að vart þurfti að ræða
þetta öllu frekar. Félagið komst
yfír erfiðleikana og hefur síðan stað-
ið traustum fótum. Ég veit að það
gladdi Gunnar, því að hann bar jafn-
an hlýjan hug til gamla félagsins
síns. Hann var sæmdur heiðurs-
merki SVFR árið 1975 fyrir mikil
og heillarík störf í þágu félagsins.
Síðar endumýjuðust kynni mín
af Gunnari innan Frímúrararegl-
unnar, þar sem gáfur hans og mann-
kostir gleymast ekki þeim, sem not-
ið fengu.
Ég sendi frú Ágústu og íjolskyldu
hennar innilegar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Gunnars J.
Möller.
Magnús Ólafsson
Hlýtt handtak, djúp og karl-
mannleg rödd buðu mig velkominn,
ég fann strax vinsemdina og ein-
lægnina og hlýddi á skýrar og af-
dráttarlausar útskýringar viðfangs-
efnisins. Þannig hittumst við fyrir
rúmum þijátíu árum og síðan hefi
ég lært að á bak við handtakið og
röddina bjó sterkur persónuleiki og
á mörgum sviðum yfírburða þekk-
ing, listrænir hæfileikar og stjóm-
semi auk fágætrar málsnilldar.
Hann var hreinskiptinn og
traustur vinur sem kunni að lofa
það sem vel var gert og átti einurð
til að áminna og leiðbeina um það
sem miður fór í starfi eða flutningi
talaðs orðs, og umfram allt þá eig-
in yfirvegun og virðingu fyrir ná-
unga sínum að hlusta á gagnrök
þegar svo bar við.
Hann hét Gunnar Jens Möller og
var fæddur 30. nóvember 1911,
elsti sonur hjónanna Jakobs Möller,
alþingismanns og ráðherra og síðar
sendiherra, og konu hans, Þóru
Guðrúnar Guðjohnsen, en bræður
Gunnars em Ingólfur skipstjóri,
Baldur ráðuneytisstjóri og Þórður
læknir (látinn) og eina hálfsystur
áttu þeir bræður, Helgu.
Sá sem þetta ritar hefur átt þess
kost að kynnast þeim bræðmm öll-
um nokkuð og þarf ekki frekari
vitna við um mannkosti þess ein-
valaliðs sæmdarmanna, en allir
hafa þeir orðið þjóðkunnir menn
hver á sínu sviði svo sem vom for-
eldrar þeirra.
Móður sína missti Gunnar aðeins
11 ára gamall og má nær geta
hvert áfall það hefur verið skaprík-
um og tilfinninganæmum ungum
dreng.
Gunnar lauk stúdentsprófi frá
MR 1931 og varð cand. juris 1937.
Hann hóf þá störf á málflutnings-
stofu Lámsar Jóhannessonar hrl.
og var framkvæmdastjóri Sjúkra-
samlags Reykjavíkur 1939—1942
og aftur frá 1945 til 1981, en árin
1970—74 er hann settur forstjóri
Tryggingastofnunar ríkisins. Mál-
flutningsstofu rak hann frá árinu
1943 með Lámsi Jóhannessyni hrl.,
en sjálfstætt frá árinu 1960.
Hæstaréttarlögmaður frá 1943 og
sat í Tryggingaráði ríkisins frá
1944, þar af formaður frá 1946—53
og aftur frá 1966—78. Rit sem eft-
ir Gunnar liggja em um lögfræðileg
efni og tryggingafræðileg. Stjórn-
arformaður verktakafyrirtækisins
Istaks hf. var hann um árabil.
Gunnar var vegna yfirgrips- og
þýðingarmikilla starfa sinna sæmd-
ur heiðursmerkjum íslenskum og
erlendum.
Gunnar kvæntist 11. júlí 1936
Ágústu S. Johnsen, dóttur Guðna
Johnsen kaupmanns og útgerðar-
manns í Vestmannaeyjum og konu
hans.Jóhönnu Erlendsdóttur.og
áttu þau fjögur börn, Jakob Þóri,
Jóhönnu Guðnýju, Þóm Guðrúnu
og Helgu Ingibjörgu sem öll lifa
föður sinn.
Svo sem að líkum lætur átti
Gunnar fjölmörg áhugamál. Hann
stundaði stangveiði, leiklist stóð
alla tíð hjarta hans nær og spuming
er hvort átti meira í hvom, tónlistin
í honum eða hann í tónlistinni.
Hann söng með karlakórnum Fóst-
bræðmm á annan áratug og var
jafnframt undirleikari kórsins, en
Gunnari var eins og fleiri bræðmm
hans gefín óvenju mikil og fögur
söngrödd, og marga stund gladdi
hann vini sína og félaga með píanó-
leik og undirleik við söng, og samdi
enda tónverk sjálfur sem bera fag-
urt vitni tónlistargáfu hans og
kunnáttu á því sviði.
Hann var sannarlega félagsmála-
maður og enda þar sem í opinberu
lífí trúað fyrir hinum mestu metorð-
um, var meðal annars formaður
Stangveiðifélags Reykjavíkur
1949—1952. Virtur félagi var hann
í Frímúrarareglunni á íslandi í hart-
nær 40 ár og Stórmeistari hennar
síðastliðin 5 ár.
Við leiðarlok er margs að minn-
ast og þakka úr samskiptum liðinna
ára, vináttu og traust, leiðsögn og
samvinnu. Það er skarð fyrir skildi
þess rúms sem hann fyllti, brottför
merks manns er mikill missir þjóð
hans óg vinum, þótt mestur sé miss-
ir fjölskyldu hans og ástvina, en
minning þessa mæta manns lifir í
verkum hans og afrakstri þeirra.
í veikindum sínum síðastliðinn
vetur sagði Gunnar r.em svo að hitta
mundi hann á vori komandi í friðar-
reit þeirra hjóna á Þingvöllum vor-
boðann sanna og vorsöngvarann
fegursta, skógarþröstinn. Þannig
var bjartsýni og lífsþrá Gunnars,
þessa einlæga trúmanns, og mer
er ekki til efs að þeir söngvararnir
hittist nú á vordögum í því ljósi
eilífðarvissunnar sem vorsólin stað-
festir kannski hvergi með fegurri
hætti en þar sem horft er úr kjarri-
vöxnum hæðunum við Þingvalla-
vatn til vesturs undir og mót sólu
friðar og kvöldkyrrðar.
Frú Ágústu og ástvinum hans
öllum sendum við Jóhanna samúð-
arkveðjur. E. Bimir
Þegar föðurbróðir minn Gunnar
J. Möller nú er allur safnast að irtér
minningar. í bernsku minni bjuggu
bræðumir allir og systir þeirra á
sama blettinum. Gunnar og Ágústa
í Garðastræti 43 með þremur elstu
börnunum, en foreldrar mínir, Ing-
ólfur og Brynhildur, og föðursystk-
ini Baldur, Þórður og Helga á Hóla-
torgi 2, sem er handan við götuna.
í raun var þetta ein stór fjölskylda,
eins og félagsfræðingar segja nú
að þetta heiti. Á milli þeirra bræðra
allra voru sterk bönd og það leiddi
auðvitað til náinna tengsla á milli
fjölskyldnanna. Gunnar og Ágústa
og foreldrar mínir byggðu síðan á
Ægissíðu 90 um 1950 og þar bjó
Gunnar alla tíð síðan, en foreldrar
mínir og ég þar til 1983. Mér fínnst
því nú, að langmestan hluta ævinn-
ar hafí ég búið í sama húsi og
Gunnar og samgangur var mikill.
Minningar mínar um Gunnar eru
auðvitað að langmestu leyti tengdar
fjölskyldulífi og samskiptum nábýl-
isfólks. Á þetta stórfjölskyldulíf
hafði tónlistargáfa Gunnars mikil
áhrif. Mér er til efs, að jóla- og
barnalög hafi á þessum ámm verið
leikin af jafnmikilli leikni og gleði
og Gunnar lék þau á flygilinn á
Ægissíðunni í áratugi, allt til jól-
anna 1984. Meðal annars var Gunn-
ar af þessum sökum kjölfesta í fjöl-
skyldulífinu. En hann var líka auð-
vitað elzti bróðirinn og því þeirra
fremstur meðal jafningja. Ég hef
vanizt því frá barnæsku, að föður
mínum þóttu engin ráð vel ráðin
nema Gunnar hefði þar um fjallað.
Það var heldur ekki í kot vísað að
leita til Gunnars. Góðar gáfur, mik-
il veraldarreynsla og menntun, allt
var traustvekjandi, en mestu skipti
mikið mannvit og stórt og gott
hjarta.
Gunnar frændi minn var fjöl-
menntaður maður, afburðasnjall
lögmaður og með yfírgripsmikla
þekkingu á margvíslegum sviðum’.
Tónlistargáfa hans veitti þó áreið-
anlega bæði honum og samferða-
mönnum hvað mesta ánægju. Mér
er í barnsminni þegar Gunnar var
á síðkvöldum að leika á flygilinn,
en sem betur fer var mjög hljóð-
bært í húsinu. Píanókonsert Griegs
kynntist ég fyrst þegar Gunnar var
að æfa hann, einnig ýmsum sónöt-
um, sem mér fínnst nú að hafi ver-
ið Schubert. Tónlistariðkunin fór
að sjálfsögðu fram á síðkvöldum,
af því að þá fyrst var stund laus
frá önn dagsins. Gunnar vann lang-
an vinnudag, fyrst á skrifstofunni,
en síðan heima á kontór eftir að
kvölda tók. Mörg kvöldin man ég
að hann sat enn við vinnu, þegar
ungviðið f húsinu var að læðast
heim um miðnættið.
Stundum er sagt um menn, að
þeri séu gamansamir alvörumenn.
Gunnar naut lífsins, hafði ríka
kímnigáfu (gat raunar líka verið
skemmtilega neyðarlegur ef hent-
aði), en hann var líka mikill alvöru-
maður, sem gott var að ræða við
hluti sem máli skipta. Hann var
íhaldsmaður í allri beztu merkingu
þess orðs. Hann vildi halda í gömul
verðmæti og trúði því ekki að nýtt
væri betra, bara af því að það er
nýtt. Með fordæmi sínu hafði hann
mikil áhrif á okkur af næstu kyn-
slóð á mörgum ólíkum sviðum,
hvort sem var í málvöndun eða
vali námsferils. Nú þegar sorg miss-
isins er hjá okkur er gott að minn-
ast þess hversu miklu ríkari við öll
erum að hafa átt hann og nú minn-
ingarnar.
Jakob R. Möller