Morgunblaðið - 22.12.1988, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 1988
31
FÓRN FINNA
Békmennlir
Jóhann Hjálmarsson
Antti Tuuri: VETRARSTRÍÐIÐ.
Njörður P. Njarðvík íslenskaði.
Setberg 1988.
Vetrarstríðið sem svo margir
fínnskir rithöfundar hafa skrifað
um var háð milli Finna og Rússa
og stóð frá 30. nóvember 1939 til
13. mars 1940. „Þeir sem upplifðu
Vetrarstríðið, munu aldrei gleyma
þeirri einstöku þjóðareiningu og
fómarvilja sem þá voru ríkjandi",
skrifar sendiherra Fimja á Islandi,
Anders Huldén, í greinargóðum eft-
irmála íslensku útgáfunnar á sögu
Antti Tuuris. Um friðarskilmálana
segir Huldén að þeir hafi falið í sér
„þjakandi fóm fyrir fínnsku þjóð-
ina. Menn urðu að sjá af tíunda
hluta landsins og ámóta mikill hluti
þjóðarinnar varð heimilislaus, og
honum þurfti að koma fyrir á ný í
skörðu landi. En sjálfstæðinu var
borgið. Þess vegna þóttust Finnar
ekki hafa beðið ósigur, þrátt fyrir
alit.“
í þessu stríði féllu 25.000 Finnar
og að minnsta kosti 200.000 Rúss-
ar.
Antti Tuuri fann að eigin sögn
þann frásagnarstíl sem hæfði efn-
inu þegar hann hlustaði á lýsingu
manns sem þekkti stríðið af eigin
raun. í sögunni er hann bóndinn
Martti frá Austurbotni sem ásamt
bróður sínum og mörgum sveitung-
um er sendur til Kiijálaeiðis til að
beijast þar í fremstu víglínu og
freista með því að veijast innrás
rússnesku heijanna.
Martti er óbrotinn hermaður og
segir sögu sína að hætti alþýðu-
manns sem engan dóm leggur á
sögulegan eða stjómmálalegan þátt
stríðsins. Stundum kemur hann að
vísu með skýringar, en þá er venju-
lega tekið fram að hann hafí heyrt
þær. Skoðanir höfundar og viðhorf
til stríðsins birtast aðeins í frásögn
Marttis, en em þó síst af öllu dul-
búnar. Hann leynir ekki beiskju
hermannanna sem barist hafa við
ofurefli liðs og unnið mörg afrek á
vígstöðvunum, en verða eftir friðar-
skilmálana að „þramma í þtjá sólar-
hringa heimleiðis, áður en við kom-
um að nýju landamærunum".
Antti Tuuri vinnur enn á í Vetr-
arstríðinu. Sagan er engin venjuleg
stríðssaga með hetjum og stór-
brotnum sigurhátíðum eða ævintýr-
um á milli bardaga. Hér er lýst
þreyttum og óhreinum mönnum.
sem ekki leyna óttanum, en láta
þó ekki bugast. Lýsingar stríðsins
em átakanlegar, en fela í sér það
æðmleysi sem í raun er eina völ
hermannsins. Þegar Martti kemur
að yngri bróður sínum, Paavo, fölln-
um er komist þannig að orði:
„ . . . Sprengjuvarpa hafði hitt
beint í gröfína og sprengjan fallið
á bakið á Paavo bróður og spmng-
ið þar sem hann skreið eftir botnin-
um á hlaupagröfinni. Hann lést
samstundis. Mittið á honum var
algerlega horfíð og hafði tæst út
um botn og veggi á hlaupagröf-
inni. Fætumir og neðri hluti búks-
ins var heilt, og efri hlutinn fyrir
ofan bijóstið. Mér féllust hendur.
Mig langaði mest til að reyna að
setja hann saman, en ég sá strax
á staðnum að það vantaði svo mik-
ið, að afgangurinn passaði engan
veginn. Að það væri ekki hægt að
fá hann heilan aftur. Ég dró efri
og neðri hluta bróður míns í átt að
vaktinni. Annar vaktmaðurinn kom
til mín og hjálpaði mér að færa
bróður minn.“
Kaldhæðni er víða áberandi í
Vetrarstríðinu og í frásögn Marttis
beinist hún jafnt að Rússum og
Antti Tuuri
Finnunum sjálfum. Óbeit hans á
Rússum kemur glöggt í ljós og með
líkum hætti og hann sem Austur-
botningur fínnur Kiijálum ýmislegt
til foráttu.
Með því að halda frásögninni
innan vissra marka og glata ekki
þeim tóni sem einkennir frásögn
Marttis verður sagan heilsteypt.
Hún er vissulega tilbreytingarlítil á
köflum; en lesandinn fínnur að með
því móti er stríðinu rétt lýst.
Vetrarstríðið er sjálfstæð saga,
en engu að síður hluti þeirra skáld-
sagna Antti Tuuris sem segja frá
fólki í Austurbotni eða fólki ættuðu
þaðan. Sama fjölskyldan og lesend-
ur þekkja úr verðlaunasögunni,
Dagur í Austurbotni, skipar stærst
rúm í Vetrarstríðinu. Martti er fað-
ir bræðranna sem mest láta að sér
kveða í Degi í Austurbotni. Enn
hermir frá þessari fjölskyldu í nýrri
verkum.
Njörður P. Njarðvík, þýðandi
Vetrarstríðsins, nær þeim tal-
málsstfl sem sagður er einkenna
frumtextann. Þýðing hans er hin
trúverðugasta. Njörður þýddi einnig
Dag í Austurbotni. Vonandi fáum
við að kynnast betur fjölskyldusögu
Antti Tuuris í þýðingu Njarðar.
4-,
Schiesser^
Velur-gallar
Velur-sloppar

Laugavegi 26, s. 13300 — Glæsibæ, s. 31300
SVERRiR STORMSKER
Einn frumlegasti, afkastamesti og listfengasti tónlistarmaður /andsins kveður sér hljóðs
að nýju með tveimur plötum.
NÚ ER ÉG KLÆDDUR OG KOMINNÁ ROKK OG RÓL
Hvaða krakki á íslandi kann ekki utanað lagið Sókrates (þú og þeir), jafnvel betur en
eigið nafn og heimilisfang? Það væru þá helst fóstur. Núna er komin út 14 laga barna-
plata eftir þennan dáða tónlistarmann, plata, sem börn jafnt sem fullorðnir hafa beð-
ið eftir með óþreyju. Allir geta verið sammála um að þetta sé ein sniðugasta og
skemmtilegasta barnapoppplata sem út hefur komið, enda eru nú þrjú lög plötunnar
þegar farin að njóta vinsælda: „Fullorðinn og orðinn fullur'' með Stormsker og Rakel
Axelsdóttur, „Útó-pía'' með Stormsker og Ladda, og „Bless" með Stormsker og Öldu
Ólafsdóttir. Meðal annarra flytjenda má nefna Axel Einarsson (höfund lagsins „Hjálp^
um þeim") og Stefán Hilmarsson, en hann syngur á plötunni m.a. ensku útgáfuna
af Sókrates. Við fyrstu hlustun gæti maður haldið að hérna væru um „the best of“
plötu að ræða. Við aðra hlustun virkar hún sem „greatest hits". Við þriðju hlustun
virkar hún sem „the very best of greatest hits".
ÚRVALS PLATA SEM ALLIR MANNALEGIR KRAKKAR OG KRAKKALEGIR
MENN VERÐA AÐ EIGNAST
J
lici4riv movmðfftv
NOTNABORÐHALD
Óvenjulegri plata frá hendi popptónlistarmanns hefur ekki komið út á íslandi frá
upphafi. Platan hefur að geyma leikin, melodísk píanóverk í klassískum stíl, ró|eg-
ar, tregablandnar perlur, sem aðeins er á færi tónsnillinga að skapa.
Hver hefði trúað því að „strigakjafturinn hann Stormsker" væri megnugur skapari
svo gullfallegra meistaraverka sem þessara. Með plötu þessari brýtur Sverrir Storm-
sker blað í íslenskri tónlistarsögu og tekur af allan vafa um það, hver sé hinn
ókrýndi konungur tónsköpunarinnar á íslandi. Einu orðin sem megna að einhverju
leyti að lýsa þessari plötu eru orð Kristjáns Albertssonar sem hann hafði um fyrsta
sanna snilldarverk Laxness: „Loksins, loksins". Stormskerer Laxness tónlistarinnar.
TÓNLISTARUNNENDUR AETTU AÐ SKAMMAST SÍN FYRIR PLÖTUSÖFN SÍN,
EF ÞESSA PLÖTU VANTAR.
Útgefandi: Stöðin (Axel Einarsson)
Dreifing: Steinar hf.