Morgunblaðið - 16.03.1989, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MARZ 1989
Barna- og unglingavika
12.-18. mars 1989
Vitinn — Hafnarfirði kl. 20.00 Háskólabíó kl. 14.00
Dagvistarheimili - Menntastofnun! Fjölskylduhátíó.
Sóknarsalur kl. 20.00
Tómstundir bama og unglinga.
Gerðuberg kl. 20.00
Áhrif f jölmiðla.
Bandalag starfsmanna ríkis og bæja, Alþýðusamband Islands,
Kennarasamband íslands, Félag bókagerðarmanna, Bandalag háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna, Starfsmannafélag ríkisstofnana, Fósturfélag
íslands, Sókn, Hið íslenska kennarafélag, Iðja
FYRR EDA SEINNA
VELUR ÞU RICOH
TELEFAX
Ricoh 1973
Ricoh var fremsti framleiðandinn i heiminum
sem markaðssetti hraðvirk telefaxtæki með
stafrænni tækni.
RÍcoh 1973
Ricoh var einnig fyrst til að senda telefax-
skeyti um gerfihnött frá Tokyo til New York.
Ricoh 1975
Ricoh var fyrsta fyrirtækið í greininni sem
hlaut Deming verðlaunin fyrir gæðastjórnun.
Ricoh 1980
Eitt hundrað og fimmtiu Ricoh telefaxtæki
voru notuð á Ólympiuleikunum í Moskvu.
Ricoh 1986
Ricoh var fyrsta japanska fyrirtækið er hóf
framleiðslu á telefaxtækjum í Evrópu — í
Telford á Englandi.
Ricoh 1986
Ricoh varð stærsti framleiðandi telefaxtækja
í Japan með framleiðsluhlutdeild upp á
21.5% Ricoh varð einnig í 1. sæti í
Bandaríkjunum, þarsem 15.7% allra
telefaxtækja eru frá Ricoh.
Ricoh í dag
Nú birtist stærsti framleiðandi telefaxtækja
í heiminum í fyrsta sinni á fslandi.
Ricoh
Fleira er óþarft að vita um telefax.
w$m
FnemstírmeÖ fax
acohf
SKIPHOLT117
105 REYKJAVlK
SÍMI: 91-2 73 33
15. mars alþjóðadagur neytendaréttar:
MEÐ EINOKUN
GEGN NEYTENDUM
eftir Jón Magnússon
Þau lönd, sem byggja á svipuðu
stjómkerfi og við, hafa sett í lög
hjá sér ýmis ákvæði tál að hindra
möguleika framleiðenda og seljenda
til að bindast samtökum eða gera
samninga um verð og dreifingu á
vörum. Þessi lagaákvæði eru fyrst
og fremst sett til hagsbóta fyrir
neytendur, en þau byggjast jafn-
framt á þeirri hugsun, að fijáls
markaðsstarfsemi með aðhaidi og
eftirliti tryggi best lífskjör og mestan
hagvöxt. Þannig voru sett ákvæði
um þessi efni í bandarísk lög 1890
og í sáttmála Efnahagsbandalags
Evrópu eru sambærileg ákvæði.
Samkvæmt þessum lagaákvæðum
er fyrirtækjum eða einstökum fram-
ieiðendum bannað að semja um verð
á framleiðsluvörum sínum og um
takmörkun á dreifingu þeirra. Slíkir
samningar eða samráð er talið
hindra eðlilega starfsemi á markaðn-
um enda sett til að draga úr sam-
keppni.
Samkeppnishömlur
vemdaðar
í íslenskrí löggjöf eru ákvæði sem
banna verðsamráð og samkeppnis-
hömlur. Sfðan eru önnur lagaákvæði
sem heimila og stuðla að einokun
og verðsamráði. Þannig eru búvöru-
lögin með þeim ósköpum að gjör-
samlega er girt fyrir samkeppni
framleiðenda mikilvægustu neyslu-
vara. Jafnframt hefur verið og er
markvisst unnið að því með stjóm-
valdsaðgerðum að koma þeim grein-
um búvöruframleiðslu, sem enn lúta
markaðslögmálum, undir miðstjóm-
arkerfi bændasamtakanna. í grein-
um hér í blaðinu allt frá árinu 1983
hef ég bent á það hvert stefndi og
varað við því sem þá mundi gerast.
Þannig benti ég ítrekað á að verð-
þróun á þeim vömm sem bundnar
vom verðákvörðunum svonefndrar
sexmannanefndar væri óhagstæðari
fyrir neytendur en á þeim vömm sem
lausar vom úr viðjum, þ.e. lq'úkling-
ar, egg og svínaafurðir. Þessum
ábendingum var stöðugt mótmælt
af hálfu talsmanna bændasamta-
kanna sem þó komu aldrei með nein
rök máli sínu til stuðnings heldur
Jón Magnússon
„Ef einhverjum dettur
í hug að hægt sé að
ráða við verðbólgu í
þessu landi og víxlverk-
anir kaupgjalds og
verðlags, þá gerist það
allavega ekki meðan
stjórnvöld hundsa brýn-
ustu hagsmunamál
neytenda.“
létu upphrópanir duga. Þá hef ég
einnig haldið því fram að með því
að koma á svipuðu kerfi við sölu á
kjúklingum, eggjum og svínakjöti
mundi verð á þeim vömm hækka
verulega. Sú hefur orðið raunin, eft-
ir að framleiðendur eggja og kjúkl-
inga tóku upp virkt verðsamráð.
Vinir neytenda
Nú eftir að fóðurbætisskatti og
öðmm tiltækum aðgerðum hefur um
nokkra hríð verið beitt af bænda-
samtökunum með stuðningi og
hvatningu framsóknarráðherrans
fyrrvemadi Jóns Helgasonar sest
þingmaður úr Alþýðubandalaginu í
stól hans og heldur áfram að fram-
fylgja sömu stefnunni og fyrirrenn-
ari hans. Þannig verður sjálfsagt sá
litli vísir að fijálsri verðmyndun á
búvömm sem verið hefur þurrkaður
út í ráðherratíð Steingríms Sigfús-
sonar. Dagsbrúnarmennimir og
Sóknarkonumar sem og Einingarfé-
lagamir fyrir norðan geta þá sent
ráðherranum sínum þakkir í hugan-
um fyrir að launin þeirra skuli duga
skemur og skemur til að kaupa þess-
ar nauðþurftir og velt því fyrir sér
hvemig á því stendur að ráðherra
sem kennir sig við alþýðuna skuli
beijast fyrir einokunarhagsmunum
framleiðenda á kostnað neytenda í
landinu. Þá geta sjálfstæðismenn
líka velt því fyrir sér með hvaða
hætti flokkurinn þeirra hefur staðið
við ítrekaðar stefnumarkanir á
landsfundum flokksins um að stuðia
í auknum mæli að ftjálsari verð-
mjmdun á landbúnaðarvörum. Sjálf-
stæðismenn geta velt því fyrir sér
hvemig á því stendur að málsvarar
ftjálsrar samkeppni skuli mæra hana
í orði en hafna henni á borði þegar
hagsmunir einokunarsinna land-
búnaðarkerfisins eiga í hlut.
Kartöflustríð og viðbrögð
kerfísins
Fyrir nokkrum ámm háðu neyt-
endur {landinu baráttu gegn úreltu
sölukerfi á kartöflum og neituðu að
kaupa skemmdar kartöflur á fullu
verði eins og einokunarstofnun þess
tíma, Grænmetisverslun landbúnað-
arins bauð, upp á. Neytendur stóðu
saman og það tókst að afnema ein-
okunina um stund. Kerfið er þó samt
við sig og leynt og ljóst var unnið
að því að koma nýju einokunarkerfi
á við sölu á kartöflum. í grein sem
ég skrifaði þann 6.10. 1986 benti
ég á að það væri verið að eyðileggja
frelsið með álagningu svokallaðs
jöfnunargjalds á kartöflur. Þau
vamaðarorð sem þar vom sögð hafa
nú reynst vera rétt. Því miður. Kerf-
ið hefur verið að þoka sölumálum á
þessari vöm til samræmis við það
sem áður var.
Menn skulu hafa það í huga að
mörgum fínnst það eðlilegt að tak-
marka frelsið. Þannig fínnst for-
manni Stéttarsambands bænda það
Neytendafræðslu þarf að efla
eftir Raggý Bj.
Guðjónsdóttur
Vegna hins margflókna neyslu-
samfélags sem við búum í þyrfti
hver einstaklingur að vera vel upp-
lýstur um neytendamál. í ljósi hinn-
ar hröðu þróunar sem orðið hefur
á neysluvenjum er orðið tímabært
að neytendafræðsla verði efld með-
al almennings með því móti að gera
neytendur meðvitaðri og upplýstari
hvað þessi mál varðar.
Hvar á neytendafræðsla
að fara fram?
Neytendafræðslan gæti farið
ffam innan menntakerfisins og
einnig þyrftu ljölmiðlar meira að
láta til sín taka á þessum vett-
vangi. Til þess að fræðsla af þessu
tagi innan menntakerfísins geti
komið neytendum að verulegu
gagni, þyrfti hún að vera fyrir hendi
á öllum skólastigum, og þá ekki
síst í kennaranámi. Þar sem til-
gangur menntunar er að gera ein-
stakiinga hæfari og virkari þjóð-
féiagsþegna á neytendafræðsla fullt
erindi til nemenda, þar sem neyt-
endamál eru snar þáttur í daglegu
lífi fólks.
Margir kunna eflaust að spyija
hvemig koma má neytendafræðslu
inn í skólakerfið. Um það eru ugg-
laust skiptar skoðanir. Því er brýn
nauðsyn á að skólayfírvöld hugleiði
þessi mál og leggi drög að mark-
vissri fræðslu. Hér kemur til álita
hvort skipuleggja megi sérstaka
námsgrein eða skipta henni niður
á þær námsgreinar sem fyrir eru
og tengjast einna helst neytenda-
málum. Spumingin er sú hvaða
aðferð hæfi hveiju skólastigi. Á
grunnskóiastigi ætti eflaust betur
við að tengja neytendafræðslu fleiri
en einni námsgrein. Aftur á móti
gæti náðst betri árangur á fram-
haldsskólastigi ef hún yrði kennd
sem sérstök grein, þar sem hin ólíku
svið neytendamála yrðu tekin fyrir
og gætu þannig skapað nemandan-
um heildarmynd i neytendamálum.
UmQöllun Qölmiðla
Fjölmiðlar hafa lagt í æ ríkara
mæli sitt af mörkum við umfjöllun
neytendamála. í því sambandi er
vert að nefna þá fjölmiðla sem hafa
gert neytendamálum hvað hæst
undir höfði, en það em DV með
sérstakri neytendasíðu og Stöð 2
sem var um tíma með neytenda-
þátt. Einnig gefa Neytendasamtök-
in reglulega út Neytendablaðið.
Engu að síður gætu fyrmefndir fjöl-
miðlar svo og aðrir tekið markviss-
ar á neytendamálum og flallað um
Raggý Bj. Guðjónsdóttir
þau mál sem efst era á baugi hveiju
sinni.
Að lokum vil ég taka fram á
aðalfundi neytendasamtakanna 15.
október 1988, skoruðu Neytenda-
samtökin á menntamálaráðherra að
efla neytendafræðslu, þar sem hún
hefur verið homreka í skólakerfínu.
það er von mín að menntamálráð-
herra verði við þeirri áskoran.
Höfundur erístjórn Neytendafé-
lags höfuðborgarsvæðisins.