Morgunblaðið - 21.03.1989, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. MARZ 1989
ÞINGBRÉF
Varíð land 1974:
Áskorun helftar kjósenda
— Fimmtán ár frá einstökum atburði —
Myndin, sem tekin var 1984, sýnir tólf af forgöngumönnum Varins lands. Efri röð frá vinstri:
Jónatan Þórmundsson prófessor, Ottar Yngvason hæstaréttarlögmaður, Unnar Stefánsson viðskipta-
fræðingur, Valdimar J. Magnússon framkvæmdastjóri, Ragnar Ingimarsson prófessor, Hörður Ein-
arsson hæstaréttarlögmaður, Bjarni Helgason jarðvegsfræðingur og Björn Stefánsson Qármála-
stjóri. Neðri röð frá vinstri: Stefán Skarphéðinsson sýslumaður, Þorvaldur Búason eðlisfræðingur,
Þorstemn Sæmundsson stjörnufræðingur og Þór Vilhjálmsson hæstaréttardómari.
„Við undirrituð skorum á
ríkisstjórn og Alþingi að standa
vörð um öryggi og sjálfstæði
íslenzku þjóðarinnar með þvi
að treysta samstarfíð innan
Atlantshafsbandalagsins, en
leggja á hilluna ótímabær
áform um uppsögn vamar-
samningsins við Bandaríkin og
brottvísun varnarliðsins."
Þannig hljóðaði áskorun
55.522 íslendinga á kosninga-
aldri, sem afhent var Olafí Jó-
hannessyni, þáverandi forsæt-
isráðherra, í alþingishúsinu 21.
marz 1974.
Undir áskorun þessa ritaði
tæpur helmingur Islendinga á
kosningaaldri, en rúmur helm-
ingur, ef miðað er við hefð-
bundna þátttöku í kosningum.
Þessi undirskriftasöfnun á
sér enga hliðstæðu í árangri —
og svo verður líklega um langa
framtið.
í stjómarsáttmála ríkisstjómar
Olafs Jóhannessonar (1971-1974)
var ákvæði, að kröfu Alþýðu-
bandalagsins, þar sem kveðið var
á um endurskoðun vamarsamn-
ingsins við Bandaríkin og brottför
vamarliðsins í áföngum á
kjörtímabilinu.
Sumarið og haustið 1973 vóm
andstæðingar vestræns vamar-
samstarfs hér á landi háværir
mjög. Landhelgisdeilan við Breta
gaf þeim byr í segl, en hún sáði
tímabundinni tortryggni í garð
Vesturveldanna inn í alla stjóm-
málaflokka. „Herstöðvaandstæð-
ingar", svokallaðir, nýttu sér
þessar aðstæður sem þeir mest
máttu.
Á fullveldisdaginn, 1. desember
1973, kom síðan áskorun til
stjómvalda frá 60 einstaklingum,
þess efnis, að fylgja fram ákvæð-
um stjómarsáttmálans um upp-
sögn vamarsamningsins og brott-
för vamarliðsins. Nú átti að láta
kné fylgja kviði. Og sögur gengu
um það, réttar eða rangar, að
ýmsir alþingismenn væm ekki
jafn stöðugir í þessu máli sem
fyrr.
Þegar hér var komið sögu
skipulögðu Þorsteinn Sæmunds-
son, stjamfræðingur, Þorvaldur
Búason, eðlisfræðingur og Ragn-
ar Ingimarsson, prófessor, mót-
leik, sem hlaut nafnið Varið land
, að tillögu Þórs Vilhjálmssonar,
nú hæstaréttardómara.
Alls vóm forvígismenn Varins
iands fjórtán talsins.
II
Þeir, sem stóðu fyrir undir-
skriftasöfnuninni Varið land
1974 settu sér það mark i upp-
hafi að ná að minnsta kosti fimm
þúsund undirskriftum undir þau
tilmæli til Alþingis, sem tíunduð
em í upphafi þessa bréfs. Upp-
skeran var ekki 5.000 heldur
55.500 nöfn einstaklinga á kosn-
ingaaldri, u.þ.b. helmingur kosn-
ingbærs fólks í landinu.
Mikil vinna var lögð í allan
undirbúning. Undirskriftarlistar
vóm númeraðir og ekki látnir af
hendi nema á persónulega ábyrgð
þeirra sem höfðu þá undir hönd-
um. Staðið var að undirskrifta-
söfnuninni með verklagi, sem spe-
glaði sérstaka vandvirkni.
Öll þessi nákvæmni kom sér
vel síðar, því mikið gjömingaveð-
ur var gert að söfnuninni og að-
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
standendum hennar, einkum eftir
að niðurstöður úr þessu sögu-
fræga „þjóðaratkvæði" lágu fyrir.
Eftirhreytur þessa gjöminga-
veðurs stóðu lengi og ennþá eimir
eftir af því, m.a. í umfjöllun stöku
fjölmiðla.
III
Átakið Varið land, sem virkj-
aði helft þjóðarinnar með svo eft-
irminnilegum hætti, braut and-
stæðinga vestræns vamarsam-
starfs hér á landi svo rækilega á
bak aftur, að þeir hafa ekki borið
sitt barr síðan. Að þessu leyti
gætir átaksins enn í dag, fímmtán
ámm síðar. Og gerir trúlega lengi
enn.
Forvígismenn Varins lands
urðu fyrir margs konar áreitni
„herskárra" andstæðinga, einkum
fyrstu misserin eftir söfnunina.
Oft var ómaklega og ódrengilega
að þeim höggvið. En það er göm-
ul saga og ný að þeir sem upp
úr rísa í framtaki, sem ber árang-
ur, fá oftar á sig öldur umhverfís-
ins en hinir sem hvorki hreyfa
legg né lið. Það gnauða fleiri vind-
ar um fjallstind en þúfuskoming.
En sá þögli meirihluti þjóðar-
innar, sem skrifaði undir texta
Varins lands, gerði og gerir sér
enn grein fyrir mikilvægi málsins.
í hans hug býr þakklæti til forvíg-
ismanna Varins lands, þótt hann
berji ekki bumbur í tíma og ótíma.
rv
Morgunblaðið tók Ólaf heitinn
Jóhannesson, sem var forsætis-
ráðherra 1974, tali 21. marz
1984, tíu ámm eftir að hann tók
við umræddri áskomn 55.500 ís-
lendinga. í því viðtali segir m.a.:
„Eg sé persónulega ekki aðra
skárri leið til að tiyggja öryggi
íslands sem bezt en þessa sem
við höfum valið, að vera í NATO
og hafa vamarliðið, en alltaf þarf
að huga að öllum samningum og
breyta kannski einhveijum ein-
stökum atriðum, einnig vamar-
samningum."
Og staðreynd er að Atlants-
hafsbandalagið hefur tiyggt frið
í okkar heimshluta í ijöratíu ár.
Styrkur þess hefur knúið fram
afvopnunarviðræður milli austurs
og vesturs. Og það er betra að
semja í styrkleika en veikleika.
Requiem
eftir Mozart
Ténlist
Jón Ásgeirsson
Sálumessa eftir Mozart var strax
að meistaranum látnum hin mesta
ráðgáta og það var ekki fyrr en að ■
upphaflegt handrit verksins sem
Walsegg greifi fékk, kom í leitim-
ar, eftir að það hafði verið týnt í
nærri hálfa öld, að marktækar
rannsóknir vom gerðar á því hvað
var eftir Mozart og hvem hlut
Sussmayer átti í að ljúka við verk-
ið. Þegar handrit þetta komst í eigu
Keisarabókasafnsins í Vínarborg
árið 1839, þar sem einnig var að
fínna ófullgert fmmhandrit Moz-
arts, var mögulegt að skera úr um
þátt Siissmayers, sem fram að þess-
Ættfræðiþjónustan ráðgerir
að halda nokkur ættfræðinám-
skeið á næstunni, bæði fyrir byij-
endur og lengra komna.
Haldin verða 7 vikna gmnnnám-
skeið f Reykjavík og helgamám-
skeið í bæjarfélögum á landsbyggð-
inni. Einnig er boðið upp á fram-
haldsnámskeið í Reykjavík. Leið-
um tíma hafði átt erfítt með að
sannfæra aðila um það hvað væri
eftir hann en ekki eftir Mozart.
Beethoven, eins og margir aðrir,
trúði því ekki að Siissmayer hefði
annað lagt til verksins en sem nam
frágangi hljómsveitarradda og
sagði meðal annars: „Ef Sussmayer
hefur samið eitthvað af verkinu,
þá er Sussmayer Mozart."
Það rétta er, að fyrsti þátturinn
er að öllu leyti eftir Mozart en í sjö
þáttum þess er gmnngerðin eftir
Mozart og Siissmayer mun aðallega
hafa þurft að fullgera hljómsveitar-
raddimar. Einn fallegasti þáttur
verksins, Laerymosa (nr. 7) var það
síðasta sem Mozart samdi en aðeins
átta fyrstu taktana. Framhaldið er
beinandi er Jón Valur Jensson.
Skráning þátttakenda er hafín.
Á námskeiðunum verður veitt
fræðsla um ættfræðiheimildir og
vinnubrögð, hentugustu leitarað-
ferðir og uppsetningu ættartölu og
niðjatals. Jafnframt gefst þátttak-
endum aðstaða til að æfa sig í verki
og rekja ættir sfnar, svo langt sem
verk Sussmayers og auk þess em
Sanctus, Benedictus og Agnus Dei
hans tónsmíðar að öllu leyti. í niður-
laginu notar Sussmayer hluta af
upphafínu (Requiem ætemam) og
lýkur verkinu með því að endurtaka
tvöfóldu fúguna (Kyrie), sem byggð
er á klassísku barokkstefí.
þess er kostur, í gömlum fmm-
heimildum jafnt sem síðari tíma
verkum.
Auk námskeiðahalds tekur Ætt-
fræðiþjónustan að sér rannsóknir á
ættum fólks og annast sölu á ætt-
fræðiritum og hjálpargögnum við
ættrakningu.
(F réttatil kynning')
Hvað sem má segja um gerð
verksins er það á köflum ægifagurt
og víst er að hlustendur teija sig
eiga erindi við þessa meistarasmíð
því húsfyllir var á þeim þrennum
tónleikum sem söngsveitin Fílharm-
onía stóð fyrir um síðustu helgi og
fóm fram í Kristskirkju. Stjómandi
kórs og hljómsveitar var orgelleik-
ari Kristskirkju, Úlrik Ólason, en
með þessum tónleikum hefur hann
reist söngsveitina Fflharmoníu við,
eftir nokkra lægð sem kórinn var
í og margir töldu að gæti leitt til
þess að hann yrði formlega lagður
niður. Söngur kórsins var í heild
mjög góður (á laugardagstónleikun-
um) og einsöngvaramir vel sam-
stilltir, eins og vera ber í „en-
semble" og söng. Samsöngsþætti
einsöngvaranna sungu Signý Sæ-
mundsdóttir, sópran, Þuríður Bald-
Ættfiræðinámskeið í Reykjavík og víðar
ursdóttir, alt, Jón Þorsteinsson, ten-
ór, og Guðjón Grétar Óskarsson,
bassi.
Hljómsveitin lék vel undir forystu
Szymons Kuran, konsertmeistara,
þó sérstaklega megi geta innkomu
fagottsins í upphafí verksins, sem
var sérlega fallega leikin en þar
átti hlut að Bjöm Ámason, fagott-
leikari. Einleikur Odds Bjömssonar,
básúnuleikara, í Tuba mimm var
einnig mjög hljómfagur. Samspil
kórs, einsöngvara og hljómsveitar
var í góðu jafnvægi og óhætt er
að fullyrða, að Úlrik Ólason hefur
unnið hér markverðan sigur sem
stjómandi. Sem frumraun vora
þessir tónleikar sérlega vel heppn-
aðir, ekki síst fyrir kórinn sem stóð
sig með prýði, er gefur fyrirheit um
að með Ulrik Ólasyni sé kominn
fram efnilegur kórstjóri.