Morgunblaðið - 21.03.1989, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. MARZ 1989
37
Finnboga Rúts Valdemars-
sonar minnzt á Alþingi
Guðrún Helgadóttir, forseti
sameinaðs þings, flutti i gær
eftirfarandi minningarorð um
Finnboga Rút Valdemarsson,
fyrrverandi alþingismann:
„Finnbogi Rútur Valdemars-
son, fyrrverandi alþingismaður;
andaðist í sjúkrahúsi hér í
Reykjavík í gærmorgun, sunnu-
daginn 19. marz, á áttugasta og
þriðja aldursári.
Finnbogi Rútur Valdemarsson
var fæddur 24. september 1906
í Fremri-Amardal í Eyrarhreppi
í Norður-ísafjarðarsýslu. Foreldr-
ar hans vom hjónin Valdemar
bóndi þar Jónsson bónda og há-
karlaformanns á Melum í Ames-
hreppi Jónssonar og Elín Hanni-
balsdóttir bónda í Tungu í Naut-
eyrarhreppi Jóhannessonar. Hann
lauk stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum í Reykjavík 1927, las
lög við Háskóla Islands veturinn
1927-1928 og var jafnframt þing-
skrifari, en fór síðan utan og nam
alþjóðarétt í París, Genf, Berlín
og Róm á ámnum 1928-1933.
Þegar heim kom frá námi varð
hann ritstjóri Alþýðublaðsins
1933-1938, var síðan fram-
kvæmdastjóri bókaútgáfu Menn-
ingar- og fræðslusambands al-
þýðu 1938-1944. Hann gaf út
ásamt öðmm vikublaðið Utsýn
1945-1946 og var ritstjóri þess.
Arið 1940 fluttist hann úr
Reykjavík að Marbakka við Foss-
vog og átti þar heimili síðan.
Hann átti sæti í hreppsnefnd Sel-
tjamameshrepps 1946-1947, í
hreppsnefnd hins nýja Kópavogs-
hrepps og jafnframt oddviti henn-
ar 1948-1955 og loks í bæjar-
stjóm Kópavogskaupstaðar
1955-1962, bæjarstjóri 1955-
1957. Hann var landskjörinn al-
þingismaður 1949-1959 og al-
þingismaður Reykjaneskjördæmis
1959-1963, sat á 15 þingum alls.
Bankastjóri Útvegsbanka Islands
var hann 1957-1972.
Finnbogi Rútur Valdemarsson
átti sæti í skipulagsnefnd atvinnu-
mála 1934, í útvarpsráði 1939-
1945, í stjóm byggingarsjóðs
kaupstaða og kauptúna, síðar
Byggingarsjóðs verkamanna,
1957-1970 og í landhelgisnefnd
1957-1974. Hann sat á allsheijar-
þingi Sameinuðu þjóðanna 1956
og 1967 og á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna 1974.
Finnbogi Rútur Valdemarsson
varð ritstjóri Alþýðublaðsins þeg-
ar hann kom heim frá námi. Hann
kom með nýjar hugmyndir um
ritstjóm blaða, blaðið breytti um
svip, stækkaði og hann varð
brautryðjandi nýrra hátta í blaða-
útgáfu. Hann hvarf frá ritstjórn
blaðsins á umbrotatímum í stjórn-
málum og stóð næstu árin með
öðmm að bókaútgáfu með nýju
sniði, útgáfu ódýrra en vandaðra
félagsbóka.
Finnbogi Rútur nam þjóðarétt
og alþjóðastjómmál fyrst í París,
en lengst í Genf. Hann bjó alla
ævi yfír miklum fróðleik og góðri
yfírsýn um þessi mál. Þau vom
meginviðfangsefni hans á Al-
þingi, hann var allan þann tíma
í utanríkismálanefnd og málflutn-
ingur hans á Alþingi var að
stærstum hluta um utanríkismál
Islands og samskipti þess við önn-
ur lönd. Hann var í landhelgis-
nefnd og fjallaði þar um land-
helgis- og fiskveiðilögsögumál á
tímum stórra ákvarðana.
Finnbogi Rútur stofnaði nýbýl-
ið Marbakka við Fossvog,
skammt utan Reykjavíkur, árið
1940. Byggð á þeim slóðum jókst
ört og breyttist í þéttbýli á fáum
ámm, varð sérstakt sveitarfélag
og síðar kaupstaður. Stofnað var
Framfarafélag Kópavogs og unn-
ið að hagsmunum byggðarinnar
undir merkjum þess. Finnbogi
Rútur stóð þar lengi fremstur í
flokki, átti sem slíkur og sem
oddviti og bæjarstjóri fmmkvæði
að skipulagi byggðarinnar þar og
nauðsynlegum framkvæmdum.
Hann stóð fyrir því á Alþingi að
Kópavogur hlyti kaupstaðarrétt-
indi. í þakkarskyni fyrir mikil og
árangursrík störf vom þau hjónin
Finnbogi Rútur Valdemarsson og
Hulda Jakobsdóttir, sem tók við
bæjarstjórastarfi af honum 1957
og fram til 1962, kjörin fýrstu
heiðursborgarar Kópavogskaup-
staðar 8. október 1976. Þar unnu
þau brautryðjandastarf sem lengi
mun minnst.
„Ég vil biðja háttvirta alþingis-
menn að minnast Finnboga Rúts
Valdemarssonar með því að rísa
úr sætum."
Vinnuvernd í verzlun:
Vinnuvika getur
farið upp í 70 til
80 klukkustundir
Guðmundur H. Garðarsson (S/Rvk) mælti í gær fyrir tillögu til
þingsályktunar um vinnuvernd í verzlun, sem hann flytur ásamt
Daníríði Skarphéðinsdóttur (Kvl/Vl), Halldóri Blöndal (S/Ne) og
Kristínu Einarsdóttur (Kvl/Rvk). Tillagan felur ríkisstjórninni, verði
hún samþykkt, að hefja undirbúning að setningu laga um vinnuvernd
i verzlun.
Það kom fram i máli þingmanns-
ins að vinnuálag á verzlunarfólki
hefur aukizt gífurlega á síðustu
ámm. Opnunartími verzlana hefur
lengst og í stórmörkuðum getur
vinnuvika farið í 70 til 80 klukku-
stundir.
Þrátt fyrir ítarlegar viðræður
samningsaðila í verzlun hefur enn
ekki tekizt, sagði Guðmundur, að
ná viðunandi samkomutagi um til-
högun vinnutíma. Þess vegna er
ekki óeðlilegt að Alþingi komi til
sögunnar og tryggi verzlunarfóiki
ákveðna vinnuvernd.
Þingmaðurinn lagði áherzlu á
það að með þessari tillögu væri
ekki stefnt að því að þrengja hag
verzlunarfyrirtækja, heldur að
tryggja verzlunarfólki eðlilega
vinnuvemd.
Auk Guðmundar mæltu Danfríð-
ur Skarphéðinsdóttir (Kvl/Vl) og
Hreggviður Jónsson (B/Rn) með
samþykkt tillögunnar. Aðrir tóku
ekki til máls. Tillögunni var vísað
til félagsmálanefndar sameinaðs
þings.
AIMflCI
Stuttar þingfréttir
Sameining
Landsvirkj-
unar og RARIK?
Ríkið hætti
vínveitingum
í gær var mælt fyrir nokkrum
tillögum til þingsályktunar í sam-
einuðu þingi : 1) um sameiningu
Landsvirkjunar og Rafmagns-
veitna ríkisins og jöfiiun raf-
orkuverðs, 2) um afiiám vínveit-
inga á vegum ríkisins, -3) um
dagvistun fatlaðra barna, 4) um
menningarráðgjafa í landshlut-
um.
JÖFNUN
RAFORKUVERÐS
Jón Helgason (F/Sl) mælti í gær
fyrir tillögu til þingsályktunar, sem
felur ríkisstjóminni, ef samþykkt
verður, að vinna að sameiningu
Landsvirkjunar og Rafmagnsveitna
ríkisins, sem og að koma á jöfnun
smásöluverðs á raforku í landinu.
Birgir ísl. Gunnarsson (S/Rvk)
benti m.a. á að Landsvirkjun seldi
raforku í heildsölu samkvæmt sömu
gjaldskrá á öllum sölustöðum, 21
talsins. Flutningskostnaður ork-
unnar til notenda væri hinsvegar
mjög mismikill. RARIK fram-
kvæmdi og vissa verðjöfnun með
því að leggja sama prósentuálag á
verð Landsvirkjunnar, óháð vega-
lengd og þar með raunverulegum
flutningskostnaði. Ríkið hefði og
árið 1988 veitt RARIK 80 m.kr.
beinan styrk til rafvæðingar í stijál-
býli. Þá greiði rikið raforku til hús-
hitununar vemlega niður. RARIK
og Orkubú Vestfjarða hafi fengið
58 m.kr. afslátt á orkuverði 1988.
Ríkissjóður hafi og yfírtekið lán af
RARIK eftir að sérstakt verðjöfn-
unargjald var lagt niður. Beint
framlag ríkissjóðs til RARIK 1986
nam af þessum sökum rúmum 2000
m.kr.
Nokkrar umræður urðu um mál-
ið.
EKKERT ÁFENGIHJÁ
ÞVÍ OPINBERA
Jón Helgason (F/Sl) mælti og
fyrir tillögu til þingsályktunar, þess
efnis, að dregið skuli úr vínveiting-
um með það að markmiði að þær
verði afnumdar að liðnum þremur
árum.
Þingmaðurinn sagði að áfengis-
mál væru alvarlegasta heilbrigðis-
vandamál þjóðarinnar. Alþjóðaheil-
brigðisstoftiunin hafi sett sér það
mark að draga úr áfengisnotkun,
sem næmi fjórðungi núverandi
neyzlu, fyrir árið 2000. Alþingi
gæti lagt sitt af mörkum í þessu
efni með því að samþykkja tillögu
af þessu tagi, en hefðir í opinberum
veizlum hefðu mikið fordæmisgildi.
Enginn annar þingmaður tók til
máls í umræðunni. Tillögunni var
vísað til allsheijamefndar.
DAGVISTUN FATL-
AÐRABARNA
Valgerður Sverrisdóttir (F/Ne)
mælti fýrir tillögu sem hún flytur
ásamt þingmönnum úr öllum þing-
flokkum þess efnis, að gerð verði
„könnun á þörfum fatlaðra bama
fyrir dagvistun og hvaða úrræði og
úrbóta er þörf í þeim málaflokki.
Sérstaklega skal að því hugað hver
eigi að bera ábyrgð á og kosta
uppbyggingu þjónustunnar og
rekstur hennar".
MENNINGAR-
RÁÐGJAFAR
Valgerður Sverrisdóttir (F/Ne)
mælti og fyrir tillögu, sem hún flyt-
ur ásamt þingmönnum úr öllum
flokkum þess efnis, að kjörinn verði
nefnd fulltrúa úr öllum þingflokkum
til að undirbúa og koma á fót starfí
menningarfulltrúa í öllum lands-
hlutum.
Fjárveitinganeftid óánægð:
Osamræmi í upplýsingnm ráð
herra um aukafl árveitingar
Gögnin ógreinileg og villandi, segir Pálmi Jónsson
Fjárveitinganefiid hefiir gert
athugasemd við þær upplýsingar
sem henni hafa borist frá Qár-
málaráðuneytinu um aukafíár-
veitingar á síðasta ári. Telur
nefiidin að tölur þær sem gefiiar
hafa verið upp stangist hvor á
aðra og því óskað eftir að fá
skýrslu um aukafjárveitingarnar
sem sett yrði upp með eðlilegum
hætti. Ólafur Þ. Þórðarson, sem
sæti á í nefiidinni, hefur opin-
berlega skýrt frá því að hann telji
að aukafjárveitingar séu stjórnar-
skrárbrot. Hefur það verið rætt
innan nefiidarinnar að biðja Laga-
stofnun Háskóla íslands um að
úrskurða í þvf máli en engin
ákvörðun verið tekin enn þá.
Pálmi Jónsson, sem sæti á í fjár-
veitinganefnd, sagði við Morgun-
blaðið, að fjárveitingarnefnd hefði
8. febrúar sl. fengið afhent minnis-
blað um aukafjárveitngar frá 1. sept-
ember til 31. desember á síðasta
ári, þ.e. frá því Ólafur Ragnar
Grímsson tók við fjármálaráðherra-
embættinu. Samkvæmt þessum lista
hefðu aukafjárveitingar á tímabilinu
verið 1450 m.kr. en með íjárlaga-
frumvarpinu var listi yfír aukaijár-
veitingar Jóns Baldvins Hannibals-
sonar sem Ijármálaráðherra fram að
1. september og voru þær sagðar
511 m.kr. Þessi listi væri einnig tek-
in saman í minnisblaði frá 6. febrúar
sl. og er þá upphæðin sögð 595 m.kr.
í fréttatilkynningu sem Qármálaráð-
herra sendi til fjölmiðla 2. febrúar
segir loks að aukafjárveitingar á
árinu hafí verið samtals 2.680 m.kr.
Pálmi sagði að nú lægi það fýrir
að útgjöld ríkissjóðs árið 1988 hefðu
verið 8 milljörðum og 56 milljónum
króna hærri en fjárlög gerðu ráð
fyrir þó að hluta þessara umfram-
greiðslna mætti rekja til verðlags-
breytinga og launahækkana. Það
væri þó eðlilegt, að hans mati, að
gerð yrði grein fyrir þeim, til fjárveit-
ingamefndar, engu að síður. Þau
gögn sem hefðú verið sett fram
væru ógreinileg og villandi og sömu
sögu væri að segja um greinargerð
fjármálaráðherra um afkomu ríkis-
sjóð 1988 sem hann hefði kynnt fjöl-
miðlum. Þar segði réttilega að halli
á ríkissjóði hefði verið 7,2 milljarðar
en þær skýringar verið gefnar að
heildarútgjöld ríkissjóðs hefðu farið
rúmlega 4 milljarða fram úr fjárlög-
um á meðan tekjur hefðu verið 3
milljörðum lægri en gert var ráð fyr-
ir. „Þetta er rangt,“ sagði Pálmi.
„Tekjur ríkissjóðs á síðasta ári voru
rúmlega 800 m.kr. hærri en fjárlög
gerðu ráð fyrir en hins vegar lægri
en ráðherrann vonaðist eftir.“ Gjöld-
in hefðu hins vegar verið meira en
8 milljörðum meiri en gert hefði ver-
ið ráð fyrir í fjárlögum.
Það væri meira en lítið vafasöm
skýring á halla ríkissjóðs að um
tekjubrest hefði verið að ræða þótt
veltuskattar hefðu eitthvað dregist
saman. Á síðasta ári voru telq'ur
ríkisins 25,4% af landsframleiðslu
sem er sambærilegt hlutfall og verið
hefði allan áratuginn og nærri 2%
hærra en árið 1987. Þetta sýndi að
tekjur ríkisins hefðu a.m.k. verið
sambærilegt hlutfall af þessari hag-
stærð og verið hefði undanfarin ár.
„Á hinn bóginn urðu útgjöld ríkis-
sjóðs 28,2% af landsframleiðslu sem
er mun meira en nokkurt annað ár
á þessum áratug og 3,3% hærra en
árið á undan. Halli ríkissjóðs á
síðasta ári stafar því fyrst og fremst
af því að útgjöldin fóru úr böndun-
um. Á sama tíma voru tekjur ríkis-
sjóðs með svipuðum hætti og oft
áður.“ Pálmi sagði að rétt væri þó
að geta þess, að landsframleiðsla
hefði dregist saman um 3% eða úr
118 í 115 miðað við 100 árið 1980.
Þessi samdráttur væri ekki það mik-
ill að hann dygði til að hagga þessum
samanburði að marki. „Umsögn og
greinargerðir fjármálaráðherra um
þessi mál hafa verið villandi og að
því er varðar aukafjárveitingarnar
götóttar," sagði Pálmi.
Ólafur Þ. Þórðarson, sem einnig
á sæti í fjárveitinganefnd, telur að
aukafj árveitingar standist ekki
gagnvart stjómarskránni. „Ég og
Geir H. Haarde höfum flutt frum-
varp um takmörk á möguleika fjár-
málaráðherra til að veita aukafjár-
veitingar úr ríkissjóði," sagði Pálmi
er hann var spurður álits á þessu „Ég
tel að það sé mjög nauðsynlegt að
kveða skýrt á um hvemig á þessum
málum megi halda. Oft hafa aukafl-
árveitingar farið úr böndunum og
verið óeðlilegar. Fmmvarpið þýðir
hins vegar að við lítum ekki á þær
sem stjómarskrárbrot, enda langvar-
andir hefð fyrir því, að aukafjárveit-
ingar séu veittar og heimildar leitað
á Alþingi eftir á. Eg hef hins vegar
ekkert nema gott um það að segja
að leitað sé álits Lagastofnunar Há-
skóla íslands á stjómarskrárákvæð-
um og öðmm sem um þetta gilda.“
Samkvæmt minnisblaðinu frá 8.
febrúar em stærstu málaflokkamir
sem hlutu aukaflárveitingar, eftir að
Ólafur Ragnar Grímsson, tók við
embætti, niðurgreiðslur (350 m.kr.),
útflutningsbætúr (327 m.kr.), og
hallarekstur sjúkrahúsa (171 m.kr.).
Ástæður sem tilgreindar em fyrir
aukafjárveitingunum em m.a. ófyrir-
séð útgjöld ársins (758,96 m.kr.) og
ríkisstjómarákvarðanir (566,97
m.kr.)