Morgunblaðið - 23.02.1990, Blaðsíða 10

r i
10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1990
4
„Blessun fyrir fólkið“
Opið bréf til fjármálaráðherra frá Signrði Björnssyni, Ólafsfirði
Hr. Olafur.
Eg reikna fastlega með því að
jafn víðmenntaður maður og þú ert
sagður vera, kannist við hin fleygu
orð Ludwigs Erhards kanslara Vest-
ur-Þýskalands, eftir stríð: „Efna-
hagsstefnan er aðeins góð meðan
hún er mönnum nytsöm og veitir
þeim blessun." Ég veit ekki hvernig
það er með þig en ég hef alltaf dáðst
að þessum Erhard sem reif land sitt
upp úr ólýsanlegum hörmungum
styijaldarinnar og lagði grunn að
einhverju mesta ríkidæmi sem við
þekkjum. Ég er stundum _að hugsa
um það hve mikil þörf við íslending-
ar höfum fyrir forystumenn með
svipuð lífsviðhorf og Erhard hafði.
„Á sama tíma o g undir-
stöðufyrirtækjunum úti
á landi er að blæða út,
sækir þú meira fé í vasa
borgaranna og finnur
upp nýjar aðferðir við
skattheimtuna. Allt í
nafiii fólksins.“
beint á fólkinu sjáifu og harðast á
venjulegum launþegum.
Elsta hitaveita landsins
Skattur á orkufyrirtæki
Þeim fer nú að fækka möguleik-
unum á nýrri skattlagningu í þessu
þjóðfélagi en ég verð þó að segja
þér til hróss að þú hefur sýnt ótrú-
lega hugkvæmni í þeim efnum. Það
þarf bæði glöggan mann og snjallan
að láta sér detta í hug að skatt-
leggja járningar hesta svo dæmi sé
tekið.
Nú hefur þú í undirbúningi _að
leggja skatt á orkufyrirtæki. Ég
býst við því að aðalmarkmið þitt sé
að ná í sjóði Hitaveitu Reykjavíkur.
En fleiri munu verða fyrir þessum
skatti. Þannig mun Hitaveita Ólafs-
fjarðar og raunar hitaveitur fleiri
sveitarfélaga úti á landi þurfa að
greiða orkuskatt ef af verður. Skatt-
urinn kemur til með að hækka verð
orkunnar verulega og lendir þannig
Vissir þú Ólafur að elsta hitaveita
landsins er í Ólafsfirði? Það var um
miðjan fjórða áratuginn að ung-
mennafélagið í þessu litla þorpi fór
að athuga möguleika á sundlaugar-
byggingu og nýtingu á vatni úr heit-
um lindum skammt frá þorpinu.
Sundlaugin var byggð og er enn í
notkun. Framsýnir menn sáu stærri
möguleika. Hitaveita var lögð í öll
hús í þorpinu. Þetta var mikil fram-
kvæmd. Kreppa og höft lágu eins
og mara yfir öllu en hitaveitan var
vörn íbúanna. Innflutt kol voru dýr.
una til framfara í byggðarlaginu. í
þessu harðbýla plássi hefur fólk nú
áhuga á að nýta heita vatnið til að
hita upp gönguleiðir í bænum og
jafnvel götur. ímyndaðu þér stökk-
breytinguna sem yrði. Dögum saman
eru snjóalög þannig í Olafsfírði á
veturna að jafnvel bifreið umhverfis-
ráðherrans kæmist hvergi.
Ný byggðastefiia?
Sigurður Björnsson
Blessun fyrir fólkið
Á því er enginn vafi að hitaveitan
varð til þess að byggð hélt velli í
Ólafsfirði á þeim tímum sem þyngst
var fyrir fæti á árunum fram undir
Viðreisn. Og alla tíð hefur Hitaveita
Ólafsfjarðar átt stóran þátt í vel-
sæld og uppgangi byggðarlagsins.
Þetta fyrirtæki fólksins hefur oftast
skilað nokkrum arði sem jafnan hef-
ur verið notaður til verkefna sem
komið hafa fólkinu sem á fyrirtækið
beint til góða.
Er með nokkru móti hægt að veija
þessum peningum betur? Og enn eru
hugmyndir uppi um að nýta hitaveit-
Ólafsfjörður er eitt af þeim sveit-
arfélögum sem hefur bærilega fjár-
hagsstöðu um þessar mundir. Hita-
veita Ólafsfjarðar á þátt í því. En
stöðugur aflasamdráttur er okkur
erfiður. Á sama tíma og undirstöðu-
fyrirtækjunum úti á landi er að
blæða út, sækir þú meira fé í vasa
borgaranna og finnur upp nýjar að-
ferðir við skattheimtuna. Allt í nafni
fólksins. Þetta er líklega hin nýja
byggðastefna. Að fjötra allt fast og
draga kjarkinn úr fólkinu. í stað
þess að horfa fram á við og hlúa
að nýjungum og styðja þróun talar
þú um samfélagsverkefnin sem
þurfa sitt fé og björgunaraðgerðirn-
ar sem þú stendur fyrir. Bráðum
þarf svo að bjarga orkufyrirtækjun-
um sem skrimt hafa til þessa og þá
er hringnum lokað.
Var einhver að tala um Ceaus-
escu?
Undirstaða nýrrar sóknar
Atvinnuleysi og áframhald-
andi gámaútflutningur
Þrátt fyrir þær hörmungar sem
yfir atvinnulífið hafa gengið eigum
eftir Gísla Geirsson
Stórt framfaraspor var stigið hér
á landi árið 1987, er lög voru sett
um starfsemi fiskmarkaða, og þeim
heimiluð uppboð á fiski. Það gekk
ekki átakalaust fyrir sig, en hafðist
þó á endanum þrátt fyrir efasemdir
margra. En hver var tilgangurinn?
Jú, hann var sá að reyna að auka
hagkvæmni í vinnslu, þ.e.a.s. að
hægt væri að kaupa þann fisk sem
hentaði í vinnslu hverju sinni, og að
borga útgerð og sjómönnum það
verð sem sanngjamt væri hveiju
sinni, eftir aðstæðum markaða og
gengis. Á fyrsta uppboðinu, sem
haldið var í Hafnarfirði, fór fískurinn
á 20% hærra verði en landssam-
bandsverð var þá, og allir voru án-
ægðir, bæði kaupendur og seljendur,
viðkomandi stöðum og færa sjó-
mönnum og útgerð sanngjarnt físk-
verð.
Mikill áhugi er fyrir því að tryggja
aukið fiskmagn í gegnum þá þijá
fiskmarkaði sem nú eru starfræktir,
og það verði helst gert með því
móti að breyta um fyrirkomulag á
útflutningi á físki í gámum og sigl-
ingum fískiskipa.
Getur það ekki talist réttmæt
krafa til yfirvalda að koma málum
svo fyrir að langmestum hluta fisks
sé landað á opnum mörkuðum hér
heima fremur en að fiskurinn sé
fluttur út óunninn í tugþúsunda
tonna á markað erlendis?
Með því móti yrði tryggt að físk-
verkendur hefðu fullan möguleika á
að bjóða í fiskinn til aukinnar at-
vinnu og verðmætasköpunar hér
heima. Þegar samdráttur er í afla
hlýtur það að vera réttmæt almenn
krafa, að gera sem mest verðmæti
úr hveiju kg af fiski. Eitt skulum
við hafa í huga, en það er að fiski-
stofnarnir eru sameign þjóðarinnar
en ekki fárra útvalda. Það setur
óhug að mér að heyra það að um 4
þúsund manns gangi nú atvinnulaus-
ir á íslandi, og á sama tíma sé
gegndarlaus útflutningur á óunnum
fiski, til hagsbóta fyrir keppinauta
okkar erlendis. Að lokum skulum
við hafa í huga að hér á landi er
mikið til af duglegu og hæfu fólki
sem vill vinna við verðmætasköpun
í fiski. Öflug fiskvinnsla er einnig
afar þýðingarmikil fyrir hinar ýmsu
þjónustugreinar.
Gísli Geirsson
Þessi mál verða að komast í betri
farveg hið bráðasta.
við enn von um betri daga. Nokkur
fyrirtæki eru enn traust og þau eru
björgunarbátarnir. Þetta eru sjávar-
útvegsfyrirtækin sem staðið hafa af
sér storminn og í þessum hópi eru
nokkur orkufyrirtæki. Orkufyrir-
tækin eru flest í eigu sveiíarfélaga
og ekkert þessara sveitarfélaga er
aflögufært til ríkissjóðs. Ekki einu
sinni Reykjavík sem verður eins og
hingað til að nota hitaveitu sína til
að bæta hag íbúanna í borginni. Þér
ætti að vera keppikefli Ölafur að
fyrirtækin skili sem mestum arði.
Sérstaklega fyrirtækin í eigu sveit-
arfélaganna. Fólk hefur notað marg-
skattlagða peninga sína til að byggja
þessi fyrirtæki úpp. Arðinum af
þessum fyrirtækjum er ráðstafað af
fólkinu sjálfu til verkefna heima í
byggðalögunum. Hvernig getur það
orðið fólkinu til blessunar að þú
hafir milligöngu um að ráðstafa
þessum arði?
Vertu sæll.
Höfundur cr físktæknir.
Höfundur er bæjarfídltrúi í
Ólafsfírði.
að ekki sé minnst á sjómenn. Strax
eftir fyrstu uppboðin kom í ljós
hvílíkt framfaraspor hafði verið stig-
ið fyrir íslenskan sjávarútveg, bæði
hvað varðar meðferð afla um borð
í fiskiskipum' og einnig í vinnslu-
stöðvum. Gámasölur erlendis með
fisk voru þá komnar í tísku, en
menn voru sannfærðir um að þeim
myndi linna með tilkomu ísienskra
fiskmarkaða og því verði sem þeir
buðu upp á. En annað hefur komið
í ljós, gámasölur erlendis með ísfisk
eru hinar sömu og áður ef ekki
meiri, þó að oft fáist vel sambæri-
legt verð fyrir fisk á fiskmörkuðum
hérlendis. Til fróðleiks um gott gengi
í sölu á físki í Hafnarfirði og
Reykjavík í janúar 1990 má upplýsa
eftirfarandi: Fiskmarkaðurinn hf.
Hafnarfirði: Selt í janúar 1990 937
tonn af fiski fyrir alls 68 millj.,
meðalverð 72,66 kr./kg. Þar af er:
a) Þorskur (slægður) 327 tonn, með-
alverð 82,36 kr./kg, b) þorskur (ós-
lægður) 63 tonn, meðalverð 69,14
kr./kg. c) Ýsa sl. 102 tonn, meðal-
verð 112,90 kr./kg. d) Ýsa ósl. 42
tonn, meðalverð 91,72 kr./kg. I febr-
úar hefur salan verið góð og er
meðalverð t.d. á þorski sl. um 85
kr./kg frá 1.2.-15.2. Faxamarkaður-
inn hf. Reykjavík: selt í janúar 1990,
1.165 tonn af fiski fyrir alls 77,4
millj., meðalverð 66,45 kr./kg. Þar
af er: a) Þorskur (slægður) 152 tonn,
meðalverð 77,36 kr./kg, b) þorskur
(óslægður) 414 tonn, meðalverð
62,72 kr./kg, c) ýsa (slægð) 60 tonn,
meðalverð 103,45 kr./kg, d) ufsi 291
tonn, meðalverð 50,17 kr./kg.
í febrúar hefur þetta verð nokk-
urn veginn haldist. Af þessu má
glögglega sjá hversu mikilvægt er
að hafa þetta sölufyrirkomulag á
físki, bæði til að tryggja atvinnu á
ARORA in
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Þríæringur ungra listamanna á
Norðurlöndum, sem Menningarmið-
stöðin í Svíavirki er ábyrg fyrir,
gistir þessar vikurnar og fram til
11. mars kjallarasali Norræna húss-
Sýningin hefur sömu aldursmörk
og svipaðar framkvæmdir í Evrópu
eða 36 ár, þannig að allir myndlista-
mennirnir, sem taka þátt í henni,
eru yngri en því nemur. Langflestir
sýnendur eru þannig fæddir á sjöttá
áratugnum en örfáir í upphafi þess
sjöunda.
Framkvæmdin er nefnd eftir
morgungyðju Rómveija „Áróru, en
hjá Grikkjum nefndist hliðstæðan
Eos, einnig þýðir heitið dögun,
morgunroði, dagsbrún, — ljósfyrir-
bæri í rafhvolfi jarðar í grennd við
segulskautin.
Þetta er í þriðja skiptið sem fram-
kvæmdinni er hleypt af stokkunum
og var hún upprunalega sett upp í
húsnæði Norrænu menningarmið-
stöðvarinnar í Svíavirki 27. ágúst
til 1. október og í Atheneum-safn-
inu í Helsingfors frá 28. ágúst til
24. september.
Sýningunni var því gert hátt
undir höfði í upphafí og var mun
umfangsineiri en sú útgáfa, sem
gistir Norræna húsið um þessar
mundir. Ekki veit ég hvort sýning-
unni hafi verið deilt niður á hin
Norðurlöndin eða hún einungis
minnkuð og send á flakk hingað
og kannski víðar, en hvort heldur
sem er, tel ég að um misskilda fram-
kvæmd sé að ræða.
Þannig gefur sá hluti hennar,
sem hingað hefur' ratað, hvergi
nærri nógu góða hugmynd um
upprunalegu sýninguna, auk þess
sem sumir sýnendanna eiga einung-
is eitt verk, þannig að nær útilokað
er fyrir ókunnuga að gera sér hug-
mynd um list þeirra.
Að vísu bætir hin veglega sýning-
arskrá að nokkru upp þessa rýmun,
en þá kemst maður í sumum tilvik-
um að því, að betri verkin virðast
vera þar! Auk þess komast þessi
verk einhvernveginn ekki nægilega
sterkt til skila á staðnum, og hefðu
hér t.d. Kjarvalsstaðir verið mun
betri lausn í vandaðri uppsetningu
sýningarinnar.
Satt að segja veit ég ekki, hvaða
tilgangi það þjónar að senda hingað
slíkt brot upprunalegu sýningarinn-
ar og einkum vegna þess, að upp-
haflegur áhrifamáttur hennar og
slagkraftur virðist ekki hafa verið
svo mikill og afgerandi, að hún
þoli slíka rýrnun.
Þá er „installation“, verk Ingrid
Book, ekki einu sinni með á sýning-
unni, enda mun það þurfa sérstakt
rými.
Hluti afmál-
verki Cecilie
Edelfalk frá
Svíþjóð.
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Mér virðist þannig hinu unga
listafólki ekki vera gert sérlega
hátt undir höfði með þessari fram-
kvæmd og hefði verið nær að senda
t.d. hálfa sýninguna hingað, en
hafa öll verk viðkomandi með.
Eins og sýningin kemur fyrir í
sölum Norræna hússins, nær hún
ekki að hefja sig til flugs né grípa
skoðendur nægilega sterkum tökum
því að maður hefur allan tímann á
tilfinningunni, að eitthvað skorti.
Auðvitað vekja einstök verk sýn-
enda athygli manns fremur öðrum,
en væri rétt að vísa til nafna og
fjalla um einstaka sýnendur, þegar
aðrir eru eins og minni máttar sak-
ir fæð mynda og hverfa þá .alveg
úr myndinni? Nei, það held ég ekki.
Þá er að geta þess, að ýmis verk,
sem eru mynduð í sýningarskrá eru
ekki með á sýningunni og kárnar
þá gamanið, því að hún er annars
mjög vel úr garði gerð og í henni
býsna mikill fróðleikur um þanka-
gang skrifenda, þar sem maður er
iðulega alls ekki með á nótunum, —
vægt til orða tekið. Hinn rúmi und-
irbúningstími afsakar engan veginn
slík vinnubrögð, því skráin á að
sjálfsögðu að kynna verkin á sýn-
ingunni en ekki verk sem hafa ver-
ið á fyrri sýningum viðkomandi og
þá er farið út fyrir rammann.
Við liggur að ýmislegt sem ritað
er í skrána sé manni frekar um-