Morgunblaðið - 25.10.1990, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 1990
Enn um mengun
eftir Gunnur Kvaran
Umræður um nýtt álver hafa nú
aukist að miklum mun enda standa
Islendingar nú framrni fyrir því, að
ganga til samninga við erlenda að-
ila um byggingu þess. Ýmsar spum-
ingar vakna þegar um jafn mikil-
væga ákvörðun er að ræða fyrir
íslensku þjóðina. Hvers vegna sækj-
ast útlendingar eftir því að byggja
og reka hér álver? Að sjálfsögðu
vegna væntanlegs gróða, þrátt fyr-
ir mikinn byggingarkostnað. Gróð-
inn hlýtur einkum að felast í
þrennu: lágu orkuverði, lágum
sköttum og vægum kröfum um
mengunarvarnir, en eins og kunn-
ugt er eru mengunarvanir, sem að
verulegu gagni koma, geysilega
kostnaðarsamar og þau fyrirtæki
sem í hlut eiga reyna í lengstu lög
að koma sér undan þvílíkum kostn-
aði, ef tök em á.
Það vekur hjá mér óþægilega til-
finningu og illan gmn þegar Júlíus
Sólnes, umhverfisráðherra, segir í
fréttatilkynningu í Morgunblaðinu
nýlega, að nú verði að hefjast handa
og fara herferð gegn bílamengun-
inni til að vega upp á móti þeirri
mengun sem nýtt álver mundi hafa
í för með sér. Ekkert markvert
hefur verið gert gegn mengun bfla
þótt vitað hafi verið og bent á í
mörg ár að þetta sé vaxandi vanda-
niál.
Er það ekki augljóst að þetta
segir ráðherra af því honum ofbýð-
ur sú mengun sem hlýst af væntan-
legu álveri? í sömu yfirlýsingu seg-
ist hann ætla að beita sér fýrir
skattaívilnunum til handa lands-
mönnum þegar þeir fara að leggja
í kostnað í sambandi við mengunar-
vamir á bifreiðum sínum. Það er
gott og blessað, en skattaívilnanir
getur tekið langan tíma að fá sam-
þykktar og á meðan er allt í bið-
stöðu. Ég held að við verðum að
gera okkur ljóst að ef við ætlum
að vinna gegn mengun í þessu landi
kostar það okkur fé.
DREGIÐ FE AF FRAM-
KVÆMDASJÓÐIALDRAÐRA
Vanskil 130 milljónir króna
eftir Pál Gíslason »Það er ástæða til að
Við höfum nú séð frumvarp að
fjárlögum ríkisins fyrir árið 1991.
Þar kennir margra „grasa“, en
hækkandi skattar og lítið aðhald í
ríkisrekstri almennt einkenna frum-
varpið.
Þrátt fyrir það, er furðulegt
hvemig fé er dregið frá lögbundn-
um framlögum til opinberra sjóða.
Einn af þeim sjóðum, sem fara
illa út úr þessum ráðstöfunum Ólafs
Ragnars fjármálaráðherra og Guð-
mundar Bjamasonar heilbrigðisráð-
herra, er Framkvæmdasjóður aldr-
aðra.
Hlutverk þessa sjóðs, sem stofn-
aður var fyrir um 10 ámm, er að
styrkja og efla framkvæmdir sem
stuðla að bættri öldrunarþjónustu
um land allt. Er þar fyrst og fremst
um byggingu heppilegs húsnæðis
fyrir aldraða að ræða.
Áður var innheimt sérstakt gjald
sem einstaklingar greiddu (nef-
skattur) og var lögbundið gjald, sem
átti að renna til sjóðsins.
Þegar tekin er upp staðgreiðsla
skatta, var þetta gjald reiknað inn
í skattahlutfallið og greitt fyrir
þetta ár úr ríkissjóði tæplega 200
milljónir króna, sem kemur til út-
hlutunar á 40 staði víðs vegar á
landinu. Sjá allir að þar fer alltof
lítið fé á hvem stað. Það er því
Iangur „hali“ á þessum greiðslum,
sem dregur úr framkvæmdum, sém
þegar em í byggingu en ófrágengn-
ar og koma um langan tíma engum
til gagns, en valda óhóflegum fjár-
magnskostnaði á löngum bygging-
artíma.
Á síðasta þingi var samþykkt að
leggja aftur á sérstakt gjald, kr.
3.160, sem ætti að renna í Fram-
kvæmdasjóð aldraðra, án þess þó
að draga fyrri hlut þess úr stað-
greiðsluhlutfalli skatta.
Það em um 98 þúsund manns,
sem greiddu þetta gjald í ágúst
1990 eða um 370 milljónir króna.
Vom menn því bjartsýnir á að auk-
ið fé myndi koma til þessara mála
og framkvæmdum skila verulega
betur áfram.
Það má því segja að það hafí
verið reiðarslag, þegar fjárlaga-
frumvarpið birtist og í ljós kom að
Óiafur Ragnar hafði lækkað þetta
benda landsmönnum á
þessa staðreynd, sem
nú blasir við. Sérstakur
lögbundinn skattstofn
sem á að renna til fram-
kvæmda í þágu aldr-
aðra, en er svo tekinn
til annarra óskyldra
mála.“
framlag um 35% eða vel um þriðj-
ung, því að framlagið er skorið nið-
ur um 130 milljónir króna.
Þetta er að sjálfsögðu auk þess
hluta af staðgreiðslunni í tekju-
skatti, sem eldra framlagið var þeg-
ar komið inn í og skattgreiðendur
greiða á röngum forsendum.
Það er ástæða til að benda lands-
mönnum á þessa staðreynd, sem
nú blasir við. Sérstakur lögbundinn
skattstofn sem á að renna til fram-
kvæmda í þágu aldraðra, en er svo
tekinn til annarra óskyldra mála.
Framkvæmdafé til þessara mála
minnkar og framkvæmdum seink-
ar.
Páll Gíslason
Hvar eru nú stóru orðin um
umhyggju fyrir velferð aldraðra?
Þingmenn! Ég skora á ykkur að
taka þetta mál til athugunar og
skila Framkvæmdasjóði aldraðra
þessu fé, sem landsmenn hafa lagt
fram lögbundið og margir sjálfsagt
hugsað að það væri gott að geta
lagt góðu málefni lið.
Höfundur er læknir.
Gunnar Kvaran
„ Yið höfum ekkert lært
af þeirri ógnþrungnu
eyðileggingu sem eit-
urspúandi iðnaður hef-
ur skilið eftir sig.“
Ég held að allir Islendingar sem
nokkuð hugleiða þessi alvariegu
mál mundu með glöðu geði borga
þann útbúnað er til þarf á bifreiðar
sínar, yrðu lög sett um mengunar-
vamir farartækja sem vonandi
verður bráðlega. Þá sem malda í.
móinn þarf að upplýsa.
Ég skil ekki eftir hveiju við
bíðum, nema kannski það væri ál-
verið? Við vitum í hjörtum okkar
að mengunin í heiminum í dag er
einhver mesta ógnun við iífríkið sem
sögur fara af og hefur nú þegar
valdið gífurlegri eyðileggingu.
Mengunin eykst stöðugt og okkur
íslendingum stafar sérstaklega
hætta af mengun sjávar af augljós-
um ástæðum.
Öll erum við jarðarbúar hluti af
lífkerfi jarðar og okkur ber að virða
það og reyna með öllum hugsanleg-
um ráðum að vinna gegn eyðilegg-
ingu þess. Með byggingu álvers er
draumurinn um sérstöðu íslands í
framtíðinni meðal þjóða heims sem
land hreinleika og lítillar mengunar
fyrir bí, við verðum jú að hugsa
um hagvöxtinn og lífsafkomuna.
Er ekki hagvöxturinn fyrir öllu
hvort sem hann fæst með því að
eyðileggja lífkerfi jarðar eða ekki?
Höfum við ekki alheimslega
ábyrgð? Getum við leyft okkur að
koma á iðnaði í þessu landi sem
hefur mikla mengun í för með sér
Áfomnmi mótmælt
eftirReyni
Harðarson
Árið 1986 setti ríkisstjómin á fót
nýtt húsnæðislánakerfi sem gerði
ungu fólki kleift að koma sér upp
þaki yfir höfuðið án þess að sligast
af óheyrilegri greiðslubyrði hins
almenna lánakerfís. Húsnæðis-
stofnun tók til athugunar allar
umsóknir og mat hvort lánsum-
sækjandi væri borgunarmaður fyrir
þessu láni með 3,5% vexti og fullar
verðbætur. Það var jafnframt ítrek-
að rækilega fyrir fólki að fara var-
lega í sakirnar og gera sér grein
fyrir greiðslubyrðinni.
Þúsundir manna sáu að þarna
gafst loksins tækifæri til húsnæðis-
Skrifstofa studningsmanna
GVÐMUNDAR
HALLVARÐSSONAR,
fonnanns Sjómannafélags Reykjavíkur,
er í Síðumúla 22
Opið virka daga frá kl.17-22
og um helgar frá kl. 13-19
Símar 38560 og 38561

I
V
y i
/)
Próflíjör Sjálfstæðisílokksins í Reykjavík
26. og27. okt. nk. vegna Alþingiskosninga
kaupa þótt það þýddi að fjölskyldur
þeirra yrðu skuldugar næstu fjóra
áratugina. Stór hluti þessa fólks
fékk fullt lán (rúmlega 4 milljónir
á núvirði) og þarf því að borga
ríflega 140.000 kr. á hveiju ári í
vexti fyrir utan verðbætur og af-
borganir. Þótt það sé stór biti er
það þó sú kvöð er fylgdi láninu og
fólk gekkst vitandi vits undir.
Sú fyrirhyggja í peningamálum
sem krafist var af lántakendum
virðist ekki hafa verið fyrir hendi
hjá lánveitandanum því nú grætur
hann sárlega undan því að dæmið
gangi ekki upp sín megin ef þetta
á að halda áfram. Það má satt vera
og býðst honum nú að snúa sér að
nýju kerfi eða að breyta forsendum
á lánum í framtíðinni.
En þar sem lánveitandinn er hið
stóra og máttuga ríki en Iántakend-
ur aðeins nafnlaus peðafjöldi í þjóð-
félaginu þá hafa heyrst þær hug-
myndir innan ríkisstjórnarinnar að
best sé að breyta forsendunum
(vöxtunum) fyrir lánunum aftur-
virkt. Þó það láti vel í eyrum þeirra
sem vilja fleiri krónur í ríkiskassann
þá gleymist hin hliðin á málinu —
þær fjölskyldur sem tóku lánin mið-
að við að þurfa að greiða af þeim
3,5% vexti á ári.
Nú vilja sumir hækka þessa vexti
á eldri lánum í 5%. Það er vaxta-
hækkun upp á tæp 50% og þýðir
að hver fjölskylda með fullt lán
þarf að greiða 60.000 krónur á ári
umfram það sem hún féllst á þó
sú tala lækki þegar gengur á lánið
eftir nokkra áratugi. Á öllum láns-
tímanum má gera ráð fyrir að slík
afturvirk hækkun á vöxtum geri
lántakendur 1,2 milljónum króna
fátækari! Þrátt fyrir þetta er helst
að skilja á afstöðu sumra að þetta
komi lántakendum varla við, þeir
geti ekki ætlast til þess að fá lánin
á þeim kjörum sem þeir sömdu um
ef ríkisstjórninni þykir það ekki
nógu hagstætt.
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra hefur nú hafið bar-
áttu gegn þessu óréttlæti en á orð-
um hennar má þó skilja að henni
finnist ótækt að beita því núna,
hvað sem síðar verður. Ég man
eftir því að hafa rætt við Árna
Gunnarsson þingmann Alþýðu-
flokksins fyrir u.þ.b. ári um mögu-
leikann á slíkri afturvirkri vaxta-
hækkun. Þá sagði hann að slíkt
kæmi ekki til greina, hvað þá til
framkvæmda. Slíkt væri með öllu
siðlaust.
Orð hans vekja vissulega vonir
um að til séu þeir þingmenn sem
sjá óhæfuna í slíkri einhliða ákvörð-
un.
Kaup á húsnæði eru stærsta
ákvörðun sem ungt fólk tekur í fjár-
xnálum. Ef þær þúsundir manna
sem tóku sh'ka ákvörðun, vegna
þeirra kjara sem ríkisstjórnin bauð
þeim, þurfa að sætta sig við að
greiða hundruð þúsunda vegna þess
fyrir okkur og þar með fyrir alheim-
inn? Væri ekki skynsamlegra þegar
til lengri tíma er litið að nota þessa
milljarða sem álverið væntanlega
kostar okkur í lántökum til að
byggja upp aðra atvinnuvegi, at-
vinnuvegi sem hafa litla eða enga
mengun í för með sér? Ég þykist
vita að álverið verði byggt og þar
með sýnir það svart á hvítu, að við
höfum ekkert lært af þeirri ógn-
þrungnu eyðileggingu sem eitur-
spúandi iðnaður hefur skilið eftir
sig.
Við verðum víst að fylgja þróun-
inni og okkur má ekki daga uppi.
Eða er þetta ekki eitt af svörunum
sem ákafír stuðningsmenn álversins
hengja hatt sinn á þegar fámennur
hópur fólks mótmælir kröftuglega?
Mér þótti vænt um að lesa grein
Ingibjargar Guðmundsdóttur hér í
blaðinu nýlega, þar sem hún meðal
annars skorar á landsmenn að krefj-
ast þess að álsamningurinn verði
gerður að kosningamáli. Ef svo
yrði gert, sem er alveg eðlilegt
vegna mikilvægis málsins fyrir
þjóðina, mundi það knýja margan
manninn til umhugsunar. Umhugs-
unar sem fólk að öðrum kosti leiddi
hjá sér. Önnur grein um álmálið
eftir Einar Val Ingimundarson birt-
ist einnig sama dag, miðvikudaginn
26. september, hér í blaðinu. Þessi
grein er bæði ýtarleg og vönduð.
Einar Valur hefur sérþekkingu á
umhverfismálum og það var fróð-
legt en samtímis óhugnanlegt að
lesa um nýjustu vísindauppgötvanir
í sambandi við skaðsemi áls.
Er framtíð þessarar og annarra
þjóða tryggð takist okkur að við-
halda hagvexti eða auka hann? Er
efnislegur gróði hinn eini sanni
mælikvarði á lífsgæði?
Hversu lengi mun þessi dásam-
lega jörð, sem okkur hefur verið
trúað fyrir, geta látið pína sig í
hvíldarlausri og gegrtdarlausri mis-
notkun mannsins á lögmálum henn-
ar?
Höfundur er sellóleikari.
■ NÁMSGAGNASTOFNUN
hefur gefið út tvö verkefnahefti
eftir Vénýju Lúðvíksdóttur. Heftin
eru ætluð til notkunar með réttrit-
unarorðabókinni sem unnin var í
samvinnu Námsgagnastofnunar
og Islenskrar málstöðvar og gefin
var út á sl. ári. Bækumar eru ein-
nota verkefnabækur, ætlaðar 5.-7.
bekk grunnskólans, og verða þær
alls þijár falsins.
Reynir Harðarson
„Kaup á húsnæði eru
stærsta ákvörðun sem
ungt fólk tekur í fjár-
málum.“
að ríkisstjórnin reyndist ekki
traustsins verð, þá er fokið í flest
skjól.
Ég tók húsnæðisstjórnarián
vegna þess að ég ræð við að greiða
3,5% vexti. Ég hefði ekki tekið lán-
ið með 5% vöxtum, og það á eflaust
við um fleiri. Eg mótmæli þessum
áformum og ég mun fylgjast grannt
með hvaða þingmenn og þingflokk-
ar tala máli lántakenda sem ætla
að byggja sína framtíð á lánum sem
þeir tóku í góðri trú á sanngjörn
stjórnvöld.
Höfundur er þýóandi.