Morgunblaðið - 25.10.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 1990
-f
Víglundur Þorsteinsson
„Tel ég að Leifur Magn-
ússon hafi meðvitað eða
ómeðvitað misbeitt
valdi sínu sem formað-
ur Flugráðs.“
desember sl. var eigið fé Flugleiða
2.834 milljónir króna og hefur það
aukist síðan í u.þ.b. 3,3 milljarða
króna. Samkvæmt ársreikningum
var fé þetta og miklu meira til bund-
ið í fastafjártnunurn. 1.434 milljónir
voru bundnar í fasteignum og 4
milljarðar króna voru bundnir í flug-
vélum. Hefur sú fjárbinding vaxið
stórlega á þessu ári með enn frek-
ari flugvélakaupum. Því má ætla að
heildarfjármagn sem bundið er í
fastaijármunum Flugleiða í dag sé
meira en 19 milljarðar króna og fer
vaxandi vegna enn frekari flugvéla-
kaupa.
Eins og áður segir eru ákvæði
reglugerðarinnar um mat á stofn-
kostnaði mjög óskýr. Engu að síður
má ljóst vera að eigið fé sem bundið
er í hótelrekstri, bílaleigu og eigna-
hlutum í ferðaskrifstofum kemur
ekki til góða við mat á eiginfjárþörf
samkvæmt reglugerðinni. Eg hef
einnig sagt opinberlega að ef sami
mælikvarði hefði verið lagður á eig-
infjárþörf Flugleiða hf. og ísflugs
hf. væri eiginfjárþörf Flugleiða hf.
á annan tug milljarða króna. Á þetta
er ekki bent til að halda því fram
að Flugleiðir þurfi slíka aukningu
eigin fjár, heldur til að sýna hve
vanþróaðar skilgreiningar reglu-
gerðarinnar á þörfinni fyrir eigið fé
til að mæta stofnkostnaði eru. Engu
að síður tel ég að ef Flugleiðir hf.
þyrftu að uppfylla ákvæði reglugerð-
arinnar út frá sanngjömn mati á
stofnkostnaði og fastaljármunum,
þyrfti veruleg hlutaijáraukning að
koma til.
Um flugvélar
Í grein sinni á laugardag ijallar
Leifur Magnússon um fyrirhugaðan
flugvélakost ísflugs hf. og talar af
lítilsvirðingu um 22 ára gamla flug-
vél sem ísflug hf. átti kost á að taka
á leigu. Minni Leifs er stutt í þessum
efnum, því eftir því sem ég veit best
hafa Flugleiðir langa og góða
reynslu af því að fljúga svo gömlum
og jafnvel eldri vélum á sínum áætl-
unarleiðum. Jafnframt flytur Leifur
í grein sinni aðdróttanir um að flug-
vél þessi hafi verið svo vanbúin að
hún uppfyllti ekki öryggiskröfur. í
fyrsta lagi háfði Leifur Magnússon
gögn undir höndum — eða átti að
hafa - um að flugvélina skyldi af-
henda ísflugi beint úr svokallaðri
C-skoðun sem framkvæmd er á flug-
vélum við hveijar 3.000 flugstundir.
Þannig var fyllstu kröfum þar um
mætt og stóð þetta_ skýrum stöfum
í því tilboði sem ísflug hafði frá
Guiness Peat Aviation. í öðru lagi
víkur Leifur að því að flugvélin hafi
verið vanbúin siglingatækjum. Rétt
er að í flugvélina vantaði svokölluð
omegatæki og langbylgjusendi. Það
kom þó skýrt fram í viðræðum
starfsmanna ísflugs við Loftferða-
eftirlitið að þessi tæki myndi ísflug
hf. setja í vélina áður en flug hæf-
ist. Hafði félagið þegar tryggt sér
kauprétt á þeim. Varðandi þetta
atriði í umijöllun Leifs um flugvéla-
kost ísflugs skjöplast honum enn
eina ferðina í formennsku sinni í
Flugráði. Hér skiptir hann enn einu
sinni um „jakka“ og bregður sér í
Flugleiðajakkann í stað þess að
gæta hlutlægni sem formaður Flug-
ráðs.
Eg ætla að geyma mér það til
sérstakrar greinar að fjalla um arð-
hleðslu flugvélategunda, en það er
einmitt mjög fróðlegt með tilliti til
stofnkostnaðar og eldsneytisnotkun-
ar að velta fyrir sér rekstrarhag-
kvæmni ýmissa flugvélategunda
vegna flugs til Amsterdam og Ham-
borgar. Þykir mér full ástæða til að
ijalla sérstaklega um flugvélar af
gerðini Boeing 737/200, 300 og
400. Það bíður betri tíma.
Að lokum vil ég aðeins ítreka þá
skoðun mína að stöðu sinnar vegna
sem framkvæmdastjóri flugrekstrar-
sviðs Flugleiða er Leifur Magnússon
vanhæfur til að gegna formennsku
í Flugráði og meðan það ástand
varir er þess ekki að vænta að Flug-
ráð eða íslensk fiugmálayfirvöld fái
notið þess trausts sem þeim ber.
Höfundur er framkvœmdastjóri.
Kjarninn frá hisminu
eftir Garðar Pálsson
Velgengni nútímaþjóðfélags
byggist á hraðri og raunsærri
ákvarðanatöku, sem leiðir til far-
sældar fyrir heildina. Sá sem býður
sig fram til forystu þarf að vera
fljótur að skiija kjarnann frá hism-
inu. Stjórnmálamenn þurfa öðrum
fremur að vera búnir þessum hæfi-
ieikum.
Ég kynntist Birni Bjarnasyni er
hann var háseti á varðskipinu Óðni,
þá ungur að árum. Allt atferli hans
og verklag lofaði góðu fyrir fram-
tíðina. Þessi reynslutími hefur og á
eftir að koma Birni vel á lífsleið-
inni, eins og öil störf sem unnin eru
í hringiðu athafnalífsins.
I starfi sínu sem aðstoðarritstjóri
Morgunblaðsins hefír Bjöm verið
virkur í þjóðmálabaráttunni. Hann
er fljótur að koma auga á aðalat-
riði málsins, jafnt í sínum eigin
skrifum sem annarra. Hann er trúr
stefnu og viðgangi Sjálfstæðis-
flokksins.
Nú hefir Björn Bjarnason staðið
upp fyrir Reykvíkinga, stöndum líka
Höfundur er fyrrv. deildarstjóri
skipatæknideildar
Landhelgisgæslunnar.
Garðar Pálsson
upp og tryggjum honum eitt af
þremur efstu sætunum í þessu próf-
kjöri.
Enginn er dóm-
ari í sjálfs sín sök
eftir Víglund
Þorsteinsson
í grein sem birtist síðastliðinn
laugardag í Morgunblaðinu gerir
Leifur Magnússon, formaður Flug-
ráðs, tilraun til að hrekja þá fullyrð-
ingu að hann sé vanhæfur til að
gegna því embætti. Því tei ég þörf
á að fjalla nánar um í hveiju van-
hæfi hans er fólgið.
Leifur Magnússon er og verður
vanhæfur sem formaður Flugráðs í
öllum málum sem Flugráð þarf að
afgreiða og snerta Flugleiðir hf.
Ástæðan er að hann sem fram-
kvæmdastjóri flugrekstrarsviðs
Flugleiða hf. hefur hlutverki að
gegna við hagsmunagæslu fyrir
Flugleiðir. Þetta hef ég kallað skóla-
bókardæmi um vanhæfi stjórnvalds
samkvæmt íslenskum stjórnarfars-
rétti og er það reyndar í samræmi
við allar vanhæfisreglur íslensks
réttar.
Það breytir engu hér um þó Leif-
ur Magnússon hafi verið skipaður
af þrem samgönguráðherrum. Þeir
hefðu þess vegna mátt vera tíu.
Vanhæfi hans liggur í augum uppi.
Flugráð er ótvírætt stjórnvald, því
samkvæmt skipuriti er Flugráð
skipulagslega sett á milli samgöngu-
ráðherra og Flugmálastjórnar og
Flugráð er því raunveruleg stjórn
yfir Flugmálastjóm og Loftferðaeft-
irliti.
Ég hef áður sagt á opinberum
vettvangi um þetta mál að engu
skipti þó Leifur teldi sig gæta hlut-
leysis með því að taka ekki þátt í
atkvæðagreiðslu. Því eins og Leifur
viðurkennir sjálfur í grein sinni í
Morgunblaðinu er það hlutverk
foi-manns að undirbúa fundi Flug-
ráðs, ákveða dagskrá og stýra um-
ræðum og málsmeðferð, sem og
hann gerði þegar fjallað var um út-
hlutun áætlunarleyfa til Flugleiða
hf.
Var um misneytingu að ræða?
Spurningin er þá hvort málsmeð-
ferð Leifs Magnússonar á erindi ís-
flugs hf. og Fiugleiða hf. um áætlun-
arleyfi var óeðlileg, þannig að um
misneytingu hafi verið að ræða. Ég
tel að svo hafi verið. Eins og fram
kemur í grein Leifs fékk umsókn
ísflugs enga efnislega umíjöllun í
Flugráði. I fyrsta lagi hefði verið
eðlilegt að kalla fulltrúa ísflugs á
Flugráðsfund til þess að gera grein
fyrir umsókn sinni og rökstyðja
hana. Svo var ekki gert. í þessu
máli reyndi í fyrsta sinn á kröfur
nýrrar reglugerðar um eigið fé
vegna úthiutunar áætlunarleyfa í
millilandaflugi. Reglugerðin er skýr
að því er varðar kröfur um rekstr-
arfjármuni. Þar segir að flugfélag
skuli hafa eigið fé er dugi til þriggja
mánaða rekstrar, sem reikna skal
sem þriggja mánaða meðaltal af 24
mánaða rekstrarkostnaði. Eins og
margoft hefur komið fram tel ég að
ísflug hafi sýnt fram á að það hafði
staðfest hlutafjárloforð sem dugðu
fyrir þriggja mánaða rekstrarkostn-
aði samkvæmt rekstraráætlun fé-
lagsins á tímabilinu nóvember til
apríl. Jafnframt lá fyrir að stjórn
félagsins hafði heimild _ og hafði
ákveðið að auka hlutafé í ísflugi upp
í 300 milljónir króna. Það hefði því
verið eðlilegt af hálfu Flugráðs að
boða stjóm ísflugs á sinn fund til
að gera grein fyrir hvernig hún
hygðist framkvæma þennan þátt.
Svo var ekki gert.
Hvernig á að meta
stofnkostnað?
í öðru lagi er kveðið á um í reglu-
gerðinni að flugfélag skuli hafa fjár-
muni í formi eiginijár til að standa
undir stofnkostnaði. í reglugerðini
er hinsvegar ekki að fínna neinar
leiðbeiningar um hvernig meta skuli
stofnkostnað. í tilviki ísflugs hf. var
þessi stofnkostnaður áætlaður af
Loftferðaeftirlitinu 50 milljónir
króna. Sú tala var ekki rökstudd
nánarog virtist sem tekin af himnum
ofan. I símtali sem ég átti við Grét-
ar Óskarsson, yfirmann Loftferða-
eftirlitsins, spurðist ég fyrir um
hvemig þessi tala væri fundin. Svar-
aði Grétar því til að hún væri svo-
kallað „educated guess“.
Um mat á stofnkostnaði vakna
margar spumingar. Spyija má til
dæmis hvort stofnkostnaður sé það
sama og fastafjármunir flúgfélags.
Hvað kemur þar fleira til? Hvernig
er þjálfun og uppbygging starfsfóiks
metin til fjár og ýmiss konar minni
kostnaður sem til kann að falla við
uppbyggingu slíkrar starfsemi? I
umsókn ísflugs kom fram að engar
ijárfestingar í þjálfun starfsfólks
voru fyrirhugaðar, því félagið átti
kost á að ráða til sln þjálfað starfs-
fólk Amarflugs hf. sem var að missa
atvinnu sína.
ísflug hugði ekki á
fjárfestingar
Einnig lá fyrir að félagið hugði
ekki á neinar íjárfestingar til starf-
seminnar, heldur yrði starfsemin
byggð á leiguflugvél og leiguhús-
næði. Eins og sjá mátti af rekstrará-
ætlun félagsins voru engar áætlanir
um að binda fé í varanlegum ijár-
festingum. Þar sem þetta kom fram
í rekstraráætlun félagsins og þar
sem verið var að fjalla um úthlutun
á millilandaflugleyfum á grundvelli
nýrrar reglugerðar í'fyrsta sinn, tel
ég að Leifi Magnússyni hafi borið
skylda til sem formanns Flugráðs
að boða fulltrúa ísflugs á Flugráðs-
fund til að ræða þennan þátt sérstak-
lega. Svo var heldur ekki gert.
Af framansögðu tel ég að Leifur
Magnússon hafi meðvitað eða ómeð-
vitað misbeitt valdi sínu sem formað-
ur Flugráðs við meðferð málsins.
Reyndar hafði ég í aðdraganda þessa
máls sérstaklega spurt samgöngu-
ráðherra hvort Leifur Magnússon
myndi stýra fundum Flugráðs þegar
ijallað yrði um umsókn ísflugs og
Flugleiða og tjáði samgönguráð-
herra mér að samkvæmt hans bestu
vitund myndi Leifur ekki geta það
heldur kalla til varamann. Það varð
þó ekki.
Um fjárhagskröfur
reglugerðarinnar
Ég vil nú víkja nánar að kröfum
hinnar nýju reglugerðar um eigið fé
flugfélaga í áætlunarflugi og þeim
mörgu álitaefnum sem upp koma
við mat á ijárþörfínni.
Mat á rekstrarijárþörf er tiltölu-
lega einfalt og er tilgangur ákvæða
þar um sá að auka og treysta far-
þegaöryggi í millilandaflugi. Þar er
að finna kröfur um handbært fé sem
hluta af eigin fé. Reglugerð þessi
var unnin og undirbúin af Flugmála-
stjórn og Flugráði, þar með talið af
Leifi Magnússyni formanni Flug-
ráðs. I henni er eingöngu að finna
ákvæði er lúta að úthlutun nýrra
flugleyfa í áætlunarflugi, en engin
ákvæði um það hvort eða hvernig
starfandi flugfélög skuli uppfylla
ákvæði reglugerðarinnar. Slíkt hefði
verið bæði rétt og skylt í samræmi
við jafnræðisskylduna í íslenskum
rétti. Þar sem hér var um að ræða
úthlutun nýrra flugleyfa tel ég að
sambærilegt mat hefði átt að fram-
kvæma á eiginfjárþörf Flugleiða hf.
og ísflugs hf. Hér vandaðist málið.
Eins og ég hef lýst að ofan er
megintilgangur reglugerðarinnar að
trygg)a að flugféiag eigi handbært
fé til þriggja mánaða rekstrar. Sam-
kvæmt ársreikningi Flugleiða hf. 31.