Morgunblaðið - 18.12.1990, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 1990
9
HÁÞRÝSTIHREINSIDÆLUR
JÓLAGJÖF HEIMILISINS
Meö þessum handhægu tækjum eru fáanlegir ýmsir
aukahlutir sem margfalda möguleikana í notkun.
Ódýr alvörudæla sem hentar mjög vel til heimilisnota.
Stg.verð með vsk.
kr.26.500.-
Skeifan 3h - Sími 82670
HELSTU UTSÖLUSTAÐIR:
ELLINGSEN
Ánanaustum Reykjavík
SÁPUGERÐIN FRIGG
Lyngási 1 Garðabæ
SOLUFELAG GARÐYRKJUMANNA
Smiðjuvegi 5 Kópavogi
SKAPTI HF
Furuvöilum 13 Akureyri
VIÐERUM
í KIRKJUHVOU
gegnt Dómkirkjunni
Fjölbreytt úrval gjafavöru:
Kertastjakar, krossar, helgimyndir (ikonar)
biblíur, bækur og kirkjumunir.
Einnig mikið af jólavöru á hagstæðu verði.
Kirkjuhvoli, gegnt Dómkirkjunni, Rvík., sími 21090.
SENDUM í PÓSTKRÖFU UM ALLT LAND.
Ryszard Kapuscinski
Óvissan um Sovétríkin
Um allan heim velta menn því nú fyrir
sér, hver verði framvinda mála í Sovétríkj-
unum. Upplausnin þar er orðin svo mikil
að ekki verður til þaka snúið. Ýmsir eru
þeirrar skoðunar að herinn muni fylla upp
í tómarúmið. Aðrir benda á, að tómið sé
orðið svo mikið að herinn geti ekki bjarg-
að neinu stjórnkerfi. Það sé ekki lengur
á valdi hersins að glíma við vandann.
Yfirmaður öryggislögreglunnar KGB talar
eins og almenningur bindi nú vonir við
að hún haldi um stjórnartaumana. í Stak-
steinum í dag er vitnað í bandaríska viku-
ritið Newsweek og viðtal við pólskan
blaðamann um ástandið í Sovétríkjunum.
Hættanfyrir
umheiminn
Pólski blaðamaöurinn
Ryszard Kapuscinski
ávann sér heimsfrægð
fyrir frásagnir sínar af
stjórnarbyltingum og
óöld í ríkjum þriðja
heimsins. Nú er hann að
skrifa bók um Sovétríkin
og hefur ferðast um þau
í eitt ár við efnisöflun.
Hami segir i samtali við
blaðamann Newsweek,
að hann líti á Sovétríkin
sem þriðja lieims land.
Þau séu vanþróuð og
geti ekki þróast af eigin
rammlcik. Þar sé þjóð-
skipulagið að rotna.
Þegar Kapuscinski er
spurður, hvaða hættu
þessi þróun hafi fyrir
önnur ríki, segir hann,
að fyrst verði að miimast
þess að í Sovétríkjunum
sé mikið magn kjam-
orkuvopna. I öðm sæti
sé hungrið, en gegn hætt-
uirni vegna þess hafi Evr-
ópa þegar snúist. „Þegar
ég ferðaðist um Sovétrík-
in,“ segir haim „sá ég
endalausa komakra og
raðir af uppskemvélum,
sem stóðu ónotaðar. Vél-
amar vom ekki i notkun
af því að það vantaði
eldsneyti. Hungur blasir
við núna. Oftar en einu
sinni var þannig komið
fyrir mér, að ég var
matarlaus, eða ég gat
ekki fundið amiað en
brauð. Síðan 1914 hefur
þetta þjóðfélag hvað eftir
annað kynnst hungurvof-
uimi og milljónir matuia
hafa fallið fyrir lienui.
Hún veldur því ofsa-
hræðslu, kvíða og von-
leysi.“
Þá er spurt, hvort
ástæða sé til að óttast
straum flóttamanna frá
Sovétrikjunum. Pólski
blaðamaðurinn svarar:
„Hættan er fyrir hendi.
Þegar rætt er við for-
ystumenn þjóðfylkinga í
Eystrasaltslöndunum,
Ukraínu, Hvíta-Rúss-
landi, Rússlandi og Mið-
Asíulýðveldunum leggja
þeir áherslu á tvennt sem
inótar hugmyndir þeirra.
I fyrsta lagi halda þeh’,
að losi þeir sig undan
sovéskum yfirráðum
inuni dollarar dembast
yfir þá með vestrænni
aðstoð.í öðru lagi viija
þeir geta gefið út vega-
bréf sjálfir, náð í vega-
bréf og farið á brott.
Haldi þróunin áfram með
saina hætti og hingað til
mun Evrópa þurfa að
glíma við mikinn flótta-
mannastraum þaðan og
allt sem honum fylgir."
Spurt er hvort lýðveld-
in geti orðið sjálfstæð
ríki. Kapuscinski segir
að það sé ails ekki víst.
Eins og málum sé nú
háttað séu Sovétríkin
stór svört hola en þau
gætu breyst í hundrað
litlar svartár holur. Öll
orka þjóðanna beinist að
því að bijótast úr Sov-
étrikjunum. Allir vifji
segja skilið við alla. Þetta.
sé orðin geðveikisleg
árátta en enghm viti
hvað eigi að gera næst.
Ekki sé um neinar upp-
byggilegar tillögur eða
áætlanu- að ræða. Efna-
hagskerfinu hafi verið
háttað þannig í 70 ár, að
öll lýðveldin hafi verið
hvert öðru háð.
Þekkingar-
skortur
Kapuscinski segir, að
lýðræðisleg sjónarmið sé
aðeins að finna meðal
fámennra hópa í fremstu
röð. Ef litið sé framhjá
priitlum hópum í
Moskvu, Leníngrad, Kíev
og nokkrum háskólabæj-
um veki undrun hve
memiingarstig þjóðfé-
lagsins sé lágt. Með
mcimingu sé vísað til
þekkingar á umheimin-
um og félagslífi. Grodda-
háttur, kaldhæðni og
spilling blasi hvarvetna
við. Fólkið viti ekki neitt,
hafi aðeins þekkingu á
nánast umhverfi sinu í
mesta lagi þjóðerni sínu.
Stalínisminn hafi kemit
þessu fólki að spyija ekki
neinna spuminga, þar
sem menn hafi verið
dæmdir í þrælkunarbúö-
ir fyrir að gera það. Þess
vegna sé ekki um neina
sjálfsgagnrýni að ræða.
Fólkið lifi í þeirri trú, að
allt sem það og þjóð-
flokkur þess geri _sé gott
allt annað slæmt. Astand-
ið sé þó ekki svona í
Eystrasaltslöndunum,
því að þau séu liluti af
Evrópu.
Erfitt sé að segja
hvernig samskiptum
hersins og Gorbatsjovs
verði háttað. Haldi eitt-
hvað aftur af hernum og
ákvörðunum um að setja
herlög í landinu öliu sé
það fordæmið frá Pól-
landi, þar hafi komið í
ljós, hve slík valdbeiting
sé áhrifalaus.
Spurnhig: Það er þá
ekki á döfhmi að Gorb-
atsjov verði steypt?
Svar: „Það er ekki
vandamálið sem hami
glímir við. Vandi hans er
sá, að smátt og smátt —
ekki opinberlega og ekki
harkalega — er hann að
missa völd. Hann gæti
komist í álíka stöðu og
páfinn i Vatíkaninu, gef-
ið út frímerki og simit
einhveiju slíku. Hann
gefur út fjölda tilskipana
sem hafðar eru að engu
og ekkert gerist."
Þegar spurt er hvað
Vésturlönd eigi að gera
bendir Kapuscinski á, að
í áratugi hafi meim ótt-
ast þetta stórveldi komm-
únismans og viljað að það
hyrfi úr sögunni. Þegar
að þeim sögulegu tíma-
mótum kunni að vera
komið hafi enginn áhuga
á að það hverfi, þar sem
meim óttist Iirikalegar
afleiðingamar. Innan og
utan Sovétríkjanna ríki
sú skoðun að það eigi að
leyfa þessari þróun að
halda áfram. Memi eigi
að sýna þolinmæði og
horfa á ríkið sökkva
hægt og sígandi.
Kapuscinski telur að í
Sovétríkjunum skapist
svipað ástand og þegar
ríki þriðja lieimsins voru
að hljóta sjálfstæði. Það
myndist ákveðin forréit-
indasvæði, svo sem þar
sem vestræn fyrirtæki
láti að sér kveða eða þar
sem háskólar starfi. Utan
þessara svæði búi sauð-
svartur almúginn við sult
og seyru.
HLUTABRÉFASJ ÓÐUR VÍB H F.
Skattalegt hasræði og
áhættudreifíng
Þann 30. nóvember sl. var stofnað nýtt almennings-
hlutafélag, Hlutabréfasjóður VÍB hf., HVÍB. Tilgangur
HVIB er að gera einstaklingum og öðrum fjárfestum
kleift að dreifa áhættu við kaup á hlutabréfum og
njóta skattafrádráttar um leið.
11. desember hófst almenn sala hlutabréfanna og
liggur útboðsrit frammi í afgreiðslu VÍB í Ármúla 13a
og útibúum Islandsbanka um land allt.
Verið velkomin í VIB.
VlB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR ÍSLANDSBANKA HF.
Ármúla 13a, 108 Reykjavik. Simi 68 15 30. Telefax 68 15 26. Simsvari 68 16 25.