Morgunblaðið - 18.12.1990, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1.8. DESEMBER 1990
Var einhver
í vorlandinu?
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Steinunn Sigurðardóttir:
Síðasta orðið - Safn til eftir-
mæla eftir hluta ívarsen-ætt-
bálks og tengdafólk á 20. öld
Útgefið, safnað, flokkað og rit-
stýrt af fræðimanninum Lýtingi
Jónssyni frá Veisu í Onguldal.
Útg. Iðuun 1990.
Margir eru á því að minningar-
orðaskrifaárátta okkar sé einsdæmi
í heiminum og væri þá varla það
eina sem gerir okkur frábrugðin
öðrum. Sú þörf að skrifa eftir látinn
vin þar sem dregnar eru fram fögru
hliðarnar eingöngu en umfram allt
rifjaðar upp minningar af samskipt-
um hins látna og skrifarans — að
því er virðist þeim síðarnefnda
líklega til meiri hugarhægðar. Ef
ókostir hafa verið afskaplega áber-
andi í persónuleika þess sem farinn
er til -blíðuheims skal það gert
sjarmavafið svo að gallarnir verða
á stundum ekki síður undursamleg-
ir en hið bjarta og unaðslega sem
kostir kallast. Þá finnst ýmsum
óviðfelldið þegar börn skrifa um
foreldri ,og ömmubarnagreinarnar
geta stundum verið miklu meira en
grátklökkar.
Nú hefur Steinunn Sigurðardótt-
ir brugðið sér í gervi Lýtings Jóns-
sonar, kostulegs grúskara og sér-
vitrings og leggur af honum nef-
tóbakslyktina og gamalþef í for-
málskaflanum. Eftir kynni sín af
Friðþjófi ívarsen, deildarstjóra í
landbúnaðarráðuneytinu, verður
Lýtingur gripinn ástríðu að birta
allar hans dýrlega kveðnu greinar
— einkum eftirmælin sem eiga varla
sinn líka að dómi Lýtings. Með því
að vinna þetta verk hefur Lýtingur
náð tilgangi með fábreytilegu lífi
sínu því það er aðkallandi fyrir
komandi kynslóðir að hafa á bók
hin frábæru eftirmæli Friðþjófs.
Von bráðar kemst hann að þeirri
niðurstöðu að þetta dugi ekki til,
hann ákveður að safna einnig sam-
an eftirmælum um þá sem helst
tengdust Friðþjófi og gera það
meðal annars með því að birta eftir-
mæli sem þessi frændgarður hefur
verið að dunda sér við að skrifa
eftir hina og þessa.
Ekki getur Lýtingur lengi á sér
setið; hann verður einnig að koma
á framfæri eftirmælum sem hann
hefur skrifað um þetta fólk og verð-
ur það þegar upp er staðið æði fyrir-
ferðarmikið. Þar veður hann elginn
og fer úr einu í annað og allt eru
þetta því greinar sem segja meira
um Lýting & Co en þann sem
kvaddur skyldi með lofi og þökk.
Það verður Lýtingi stórmikið
áfall þegar finnast svo eftirmæli
Friðþjófs um Friðþjóf sjálfan enda
er þar dregin upp syndug mynd af
þessum vammlausa sómamanni —
og af Friðþjófi sjálfum. En Lýtingur
og fræðimannsheiður hans eru í
veði, allt skal þetta á þrykk út
ganga þó ekki sé það honum sárs-
aukalaust að verða að horfast í
augu við hryllinginn. Hvorki meira
né minna hafði Friðþjófur barnað
Geirþrúði(seinna gift Ólsen) og
gekkst ekki við syninum Friðfinni
sem andaðist ungur, náttúrlega
langt fyrir aldur fram. Alla tíð
kvaldist Friðþjófur ívarsen vegna
þessa og sennilega snöggtum meira
en Geirþrúður sem virðist bara
lukkulega gift Leifi B. Ólsen.
Áður en Lýtingur hefur lokið
verkinu “hnígur hann niður_ og er
þar með dauður en Ómar B. Ómars-
son cand. mag. kemur þá fram á
sjónarsviðið, hefur kyndilinn á loft
og lýkur verkinu og það með bravör,
Steinunn Sigurðardóttir
meira að segja tekst honum að út-
vega sem endapúnkt bréf úr
blíðheimum frá Geirþrúði þar sem
hún segir af sér og sínum högum.
Hugmyndin að bókinni er hnýsi-
leg en krefst mikils til að áhuga
sé haldið. Eftirmælagreinar um og
eftir ýmsa úr ívarsensættbálknum
eru allar í nákvæmlega sömu tón-
tegundinni og sé það ádeila þynnist
hún óneitanlega þegar á líður.
Kannski er málið þannig vaxið þeg-
ar öll kurl koma til grafar að verk-
ið er alls ekki unnið af Lýtingi, eftir-
mæli Fiðþjófs um Friðþjóf alls ekki
af Friðþjófi; kannski hefur hrappur-
inn Ómar B. Ómarsson cand. mag
sem síðastur kom að verkinu skrif-
að þetta allt saman. Það hlýtur eig-
inlega að vera.
Þegar á líður bókina tekst höf-
undi ekki að halda utan um efnivið
sinn. Kímnin sem er sums staðar
óborganleg í upphafi verður
krampakennd, einlægni og skáldleg
tilþrif hverfa fyrir mælgi. Hvort
höfundur hefur áhuga á sínu fólki
fer að verða vafamál en þó er fátt
látið ósagt, hvað sem orðum á kápu
líður. En „Síðasta orðið“ á síðustu
blaðsíðunni og jafnvel kaflar úr
bréfi Geirþrúðar að "handan bæta
nokkuð upp þetta verk sem getur
verið að sé samboðið Lýtingi eða
Ómari cand. mag. En mér fannst
það ekki samboðið Steinunni.
Andinn frá
Tj arnargötunni
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Pétur Eggerz: Myndir úr lífi
Péturs Eggerz fyrrverandi
sendiherra. Gaman og alvara.
216 bls. Skuggsjá, 1990.
Pétur Eggerz ólst upp við Tjarn-
argötuna. Þar bjuggu þá embættis-
menn og fyrirfólk. Drengurinn naut
því góðs • atlætis á þeirrar tíðar
mælikvarða. En bærinn var lítill.
Börnin gátu farið allra sinna ferða
og skoðað mannlífið að því leyti sem
þau höfðu áræði og löngun til. Og
drengurinn uppgötvaði snemma
fjölbreytnina í bæjarlífínu. Kjör
fólksins voru misjöfn. Sumir voru
ríkir, aðrir fátækir. Framkoma og
látæði var líka mismunandi. Dreng-
urinn var innhverfur og hlédrægur
en forvitinn og sagði fátt en hlust-
aði grannt. Og þannig kynntist
hann umhverfínu í öllu sínu litrófí.
Vinnukonurnar í götunni töluðu
frjálslega um einkamálin og höfðu
yfirhöfuð alla sína hentisemi í viður-
vist bamsins. Og barn var hann að
vísu. Eigi að síður sá hann og
heyrði. Og lærði — lærði heilmikið
um hluti sem ekki var flíkað á heim-
ilum fína fólksins. Kannski var það
ekki allt við barna hæfí. Hvað sem
því leið átti reynslan úr götunni
eftir að koma sér vel þegar drengur-
inn óx úr grasi. Því fyrr en varði
var hann orðinn virðulegur diplo-
mat! En manneðlið er þó alltaf samt
við sig hverju sem það klæðist.
Gamansemi Péturs er sérstæð.
Og svona nokkurn veginn græsku-
laus, skulum við segja. Skemmti-
lega lýsir hann t.d. kynnum sínum
af Vilhjálmi Þór. Eitt sinn taldi
hann að Vilhjálmur hefði vísvitandi
gert sér grikk og var lengi að bræða
með sér hvort hann ætti að fyrir-
gefa manninum. Seint og um síðir
komst hann að niðurstöðu. Og nið-
urstaðan varð sú að hann ætti að
Pétur Eggerz
fyrirgefa Vilhjálmi. Eftir því sá
hann ekki. Því skömmu síðar —
Pétur var þá kominn til útlanda —
færði Vilhjálmur honum reyktan
lax! Og þess háttar var naumast
hægt að skilja nema á einn veg!
Maðurinn var að biðja fyrirgefning-
ar fyrir sína parta!
Pétur er höfundur nokkurra
bóka, endurminninga og skáld-
sagna. í þeim hefur hann lýst starfi
sínu og lífí. Og enn er hann að lýsa
starfí sínu og lífí. En skáldskapur-
inn fylgir honum. Skáldsögur Pét-
urs eru með endurminningasniði.
Og endurminningar hans eru með
skáldsögusniði. I raun er bók þessi
tilbrigði við sama stefið.
Sjálfsagt hefur Pétur notið sín í
starfí, verið á réttri hillu sem kallað
er. Eigi að síður sýnist hann hafa
haft meiri áhuga á lífínu sjálfu.
Hann talar frjálst og óformlega um
menn og málefni, einnig þá sem
hann skipti við í embættistíð sinni.
í þeim skilningi er hann búinn að
kasta diplomatafrakkanum og
genginn í flokk óbreyttra. Það er
andinn frá Tjarnargötunni sem lifír
í þessari bók.
JÓLAGJÖFHEIMILANNA!
BORBABANI
í eldhúsið • svefnherbergið • skrifstofuna • sjónvarpsherbergið • vinnustofuna
VEGGFESTING
• Fyrir 14“ sjónvörp
og minni
• Fyrir tölvu
Kr. 4.980,-
VEGGFESTING
• Fyrir örbylgjuofna
Kr. 3.940,-
VEGGFESTING
• Fyrir 20“ sjónvörp
og stærri
Kr. 9.960,-
VEGGFESTING
• Fyrir hljómflutnings-
tæki
Kr. 5.840,-
Fæst í Radíóbiíðinni - Gunnari Ásgeirssyni - Frístund, Kringlunni
Heildsöluumboð: MAS hf, Bolholti 6, sími 91-680035.