Morgunblaðið - 12.05.1991, Blaðsíða 6

6 FRETTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. MAI 1991
Nýr vígslubiskup
að ganga frá bók um
sr. Bjöm í Laufási
Frá Sigrúnu Davíðsdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins í Kaupmannahöfn.
UNDANFARNAR vikur hefur sr. Bolli Gústavsson í Laufási dva-
list í fræðimannsíbúð Jónshúss í Kaupmannahöfn og fengist þar
við rannsóknir. Þær tengjast sr. Birni Halldórssyni í Laufási, en
sr. Bolli hefur tekið saman ljóð þessa forvera síns í Laufási og
þau koma brátt út í bók á vegum Almenna bókafélagsins. í síðustu
viku var tilkynnt um skipun sr. Bolla í embætti vígslubiskups í
Hólastifti og af þessu tilefni var hann inntur eftir rannsóknum
sínum og væntanlegum starfa.
„Bókin sem ég hef tekið sam-
an, er heildarsafn ljóða sr. Björns,
sem' var uppi 1823-1882. Mest
af kveðskap hans hefur legið óbirt
í handritum og sendibréfum, en
með aðstoð afkomenda sr. Björns
hef ég safnað saman öllum tiltæk-
um ljóðum hans. í löngum inn-
gangi geri ég ævi hans skil, en
hann var stjórnmálamaður og
stórhuga umbótamaður í landbún-
aði og fleiri greinum, auk þess
að vera prestur. Bókin á sér lang-
an aðdraganda og útgáfan hefur
dregist, en það er óneitanlega
gaman að hún skuli koma einmitt
nú, þegar ég kveð staðinn eftir
25 ára starf þar.
Þegar sr. Björn útskrifaðist úr
Bessastaðaskóla, máttu skóla-
sveinar þaðan vígjast til prests,
án frekara náms. Hann gerði það
þó ekki og fór ekki til framhalds-
náms í Kaupmannahöfn. En eftir
stofnun Prestaskólans 1847 sett-
ist hann í skólann og lauk þaðan
prófi. Með því að huga að mennt-
un sr. Björns, fór ég að huga að
þeim trúarstefnum, sem voru uppi
á þessum tíma. Skynsemisstefnan
var að renna sitt skeið og Pétur
Pétursson biskup hélt fram þeirri
stefnu, sem hefur verið kölluð ný
rétttrúnaðarguðfræði. Helstu
frumkvöðlar hennar voru tveir
danskir kirkjumenn, þeir J. P.
Mynster og eftirmaður hans H.
L. Martensen, sem voru Sjálands-
biskupar á síðustu öld. Mynster
var þekktur á Islandi, því Fjölnis-
menn, Jónas Hallgrímsson og
fleiri, þýddu hugleiðingar hans og
gáfu út. Um þær hefur Jón Helga-
son biskup haft þau orð að þar
væru „gullepli trúarinnar borin
fram á silfurfati hins hreinasta
máls“. Það má segja að þessir
menn hafi reynt að sameina trú
og þekkingu í anda skynsemis-
hyggju Hegels, en líklega skilaði
Hegel sér lítt til íslenskra presta.
Það hefur lítið verið fjallað um
þetta tímabil í íslenskri kirkju-
sögu. Það liggur beint við að
kynna sér þessa tvo Sjálandsbisk-
upa og ég hef safnað gögnum
varðandi þá og langar að tengja
þá þróun Prestaskólans.
Varðandi nýja starfið, þá fylgja
því þáttaskil, ekki síst vegna þess
að ég og konan mín, Matthildur
Jónsdóttir, yfirgefum Laufás, þar
sem við höfum alið upp bömin
okkar sex. Við höfum verið ánægð
í Laufási, sem er vel í sveit settur
og það er ekki sársaukalaust að
hverfa þaðan. Embætti vígslu-
biskups var stofnað 1909, sem
liður í sjálfstæðisbaráttunni, en
fram að þeim tíma höfðu bæði
prestar og biskupar þurft að
sækja vígslu til Danmerkur. Á
þeim tíma kom til tals að sr.
Matthías Jochumsson yrði kjörinn
í embættið, og hefði farið vel á
því, en sennilega hefur hann þótt
of frjálsiyndur og af því varð ekki.
Hingað til hafa vígslubiskup-
amir tveir setið áfram í sínum
prestaköllum, en nú hafa embætt-
Sr. Bolli Gústavsson
in verið tengd Hólum og Skál-
holti og þjóna hinum fornu bisk-
upsdæmum, Hóla- og Skálholts-
stifti. Sú nýskipan á sér nokkurn
aðdraganda og hafa verið skiptar
skoðanir um hana á meðal presta.
Það hafði mikil áhrif á framgang
málsins að fyrir fimm árum flutt-
ist sr. Sigurður Guðmundsson
vígslubiskup að Hólum, eftir að
hann fékk þar prestsembætti.
Hann hafði þá þjónað Grenjaðar-
stað í fjömtíu ár. Vígslubiskup á
að þjóna prestakalli sínu, með
aðstoð nágrannaprestanna. í
embættinu felst presta- og
kirkjuvígsla að boði biskups, að
styrkja presta í starfi og efla bisk-
upsstaðinn, sem kirkjulega mið-
stöð. Á Hólum er margvísleg
starfsemi, svo sem skóli og skóg-
ræktarmiðstöð og við hyggjum
gott til samstarfs við skólastjó-
rann Jón Bjarnason og aðra á
staðnum. Dómkirkjan á Hólum,
sem er eitt af elstu steinhúsum á
landinu, vígð 1763, hefur verið
gerð upp eins og best verður á
kosið. Mér sýnist þetta geta orðið
heillandi starf, ekki síst af því að
það er enn ómótað og bæði starf-
ið og staðurinn leggjast vel í mig.“
Kjararannsóknanefnd:
Kaupmáttur nær
óbreyttur á síðasta ári
KAUPMÁTTUR launa starfsfólks innan Alþýðusambands íslands
hélst svo til óbreyttur á fyrstu þremur ársfjórðungum síðasta árs
en jókst nokkuð á síðasta ársfjórðungi ársins 1990. Kaupmáttur
heildarlauna minnkaði um rúm 2% frá fjórða ársfjórðungi 1989 til
sama tíma síðasta árs en meðalvinnutími landverkafólks innan ASI
styttist um hálfa klukkustund á viku að meðaltali á sama tímabili.
Þetta kemur fram í niðurstöðum Kjararannsókanrnefndar fyrir fyrri
hluta samningstimabils þjóðarsáttarsamninganna.
I niðurstöðum nefndarinnar kem-
ur fram að greitt tímakaup land-
verkafólks hækkaði að meðaltali
um 6% frá fjórða ársfjórðungi 1989
til íjórða ársfjórðungs 1990. Á
sama tíma hækkaði framfærsluv-
ísitala um 8%. Telur nefndin að 2%
minnkun kaupmáttar megi rekja til
áhrifa af minnkun kaupmáttar á
síðustu mánuðum ársins 1989.
Greitt tímakaup hækkaði um
5,5% og meðaltímakaup um 7,4% á
milli þriðja og fjórða ársfjórðungs
síðasta árs og telur Kjararann-
sóknanefnd að það eigi sér tvær
skýringar. Annars vegar valdi hátt
hlutfall sumarafleysingafólks þvl
að meðallaun á þriðja ársfjórðungi
eru í lægri kantinum. Hins vegar
voru greiddar tvenns konar ein-
greiðslur á íjórða ársfjórðungi, des-
emberuppbót og sérstök launaupp-
bót, sem valda því að meðallaun í
lok ársins liggja í hærri kantinum.
Á árinu 1990 styttist vinnútími
um 0,4 stundir miðað við árið áður
en það hefur ekki gerst síðan árið
1988.
Elín Anna ísaksdóttir píanóleikari, Jón Ragnar Örnólfsson sellóleik-
ari og Arinbjörn Árnason píanóleikari
Þrennir einleikstónleikar
Tónlistarskólinn í Reykjavík
heldur þrenna einleikaraprófs-
tónleika í íslensku óperunni eftir
Lokasprettur í átaki Rauða krossins, „Sól úr sorta“:
Fjársöfnun í hveiju húsi
ALÞJÓÐLEGU átaki Rauða krossins til hjálpar stríðshrjáðum lýkur
í dag, sunnudag. Rauði kross íslands hefur skipulagt fjársöfnun um
allt land og er hún lokasprettur í átakinu sem hér á landi hefur
gengið undir heitinu „Sól úr sorta.“
Alþjóða Rauða kross-hreyfingin
hefur skipulagt kynningu og íjár-
söfnun í 130 löndum og er þetta I
fyrsta sinn sem svo margar þjóðir
taka þátt í sameiginlegu verkefni
Rauða krossins. Á íslandi hefur
átakið verið fjölþætt. Málþing um
mannréttindi og mannúðarlög var
haldið í Háskólabíó 4. maí sl. og
fulltrúar RKÍ hafa haldið fræðslu -
og kynningarfundi um málefnið víða
um land. Ljósmyndasýning á vegum
Rauða krossins stendur yfír í Kringl-
unni í Reykjavík og sl. miðvikudags-
kvöld voru haldnir útitónleikar í
miðbæ Reykjavíkur. Auk þess hafa
aðilar á vegum RKI skrifað margar
blaðagreinar um málefnið. Lok-
spretturinn hefst hins vegar í dag,
sunnudag og munu sjálfboðaliðar á
vegum RKI ganga í hvert hús í
iandinu og taka við fijálsum fjár-
framlögum. Helmingi söfnunarfjár-
ins verður varið til aðstoðar Kúrda
á flótta frá írak og hinn helmingur-
inn rennur til uppbyggingar gervi-
limaverkstæðis í Kabúl í Afganistan.
Takmarkið er 100 kr. á mann
„Þeir sjálfboðaliðar á vegum RKÍ
sem ganga í hús og taka á móti
framlögum bera aljir merki átaksins
„Sól úr sorta" og ennfremur hafa
þeir númeraðar kvittanir sem þeir
gefa út fyrir hvert framlag," sagði
Hannes Hauksson framkvæmda-
stjóri Rauða kross íslands í samtali
við Morgunblaðið.
Hannes sagðist gera ráð fyrir að
um 1.300 manns' þyrfti til að hægt
yrði að ganga í öll hús á landinu.
„Við höfum þegar marga sjálfboða-
liða en ef einhver hefur áhuga á að
bætast í hópinn getur hann haft
samband við skrifstofur okkar,“
sagði hann. Hann sagði að ennfrem-
ur hefðu ýmsir aðilar, þar á meðal
stjórnmálaflokkar ákveðið að taka
þátt í átakinu.
Alls starfa 47 Rauða krossdeildir
á landinu og hafa þær skipulagt
söfnunina. Hannes sagðist vonast til
að hægt yrði að safna 25 milljón
krónum, sem samsvara því að hvert
mannsbarn leggi til um 100 krónur.
„Ef sjálfboðaliðar koma að mann-
lausu húsi, munu þeir setja gíróseðil
inn um bréfalúguna, og ennfremur
blað til útfyllingar fýrir þá sem vilja
greiða framlag sitt með greiðsiu-
korti. Um kvöldið verður símasöfnun
í tengslum við beina útsendingu
Ríkissjónvarpsins, sem verður með
dagskrá um alheimsátakið til styrkt-
ar Kúrdum. Þar koma fram heims-
frægir listamenn auk þess sem flétt-
að verður inn upplýsingum um mál-
efni Kúrda,“ sagði Hannes.
Ég mun ganga í hús
Ólafur Guðbrandsson hjúkrunar-
fræðingur hefur verið sendifulltrúi
Rauða krosss íslands í samvinnu við
Alþjóðaráð Rauða krossins og hefur
frá árinu 1984 unnið á sjúkrahúsum
þess víða um heim. Eftir að hafa
sótt námskeið á vegum RKÍ var
hann skráður á svokallaða Veraidar-
vakt, en þeir sem þar eru skráðir
eru kallaðir til starfa á stríðshijáðum
svæðum, oft með litlum fyrirvara.
„Ég vinn á gjörgæsludeild Landspít-
alans og þegar ég hef verið kallaður
til af Rauða krossinum hef ég ávallt
mætt fullum skilningi samstarfs-
manna og yfirmanna minna, og hef
fengið leyfi frá störfum til að sinna
verkefnum á vegum Rauða kross-
ins,“ sagði Ólafur í samtali við Morg-
unblaðið.
„Ég hef meðal annars unnið á
sjúkrahúsi í Kabúl, höfuðborg Afg-
anistan," segir hann, „en landið er
þakið jarðsprengjum sem valda því
að flöldi manns missir útlimi. Það
er nánast daglegur viðburður að ein-
hver komi inn á sjúkrahús Alþjóðar-
áðs Rauða krossins eftir að hafa
stigið á jarðsprengju og misst við
það útlim. I þessum hópi er fjöldi
barna og það er mjög átakanlegt
að horfa uppá þau svona limlest.
Svo til allar fjölskyldur í Afganistan
eiga um sárt að binda vegna þessa,“
segir Ólafur.
Óiafur segir að í Kabúl sé nú starf-
rækt lítið gervilimaverkstæði á veg-
um Alþjóðaráðs Rauða krossins.
„Til stendur að stækka verkstæðið
og bæta aðstöðu svo hægt sé að
koma á móts við þörfina fyrir gervi-
limi. Ég mun taka þátt f átakinu og
ganga í hús og ég vonast til að ís-
lendingar leggi sitt af mörkum í fjár-
söfnuninni. Margt smátt gerir eitt
stórt og skipulag Rauða krossins er
þess eðlis að peningarnir skila sér
til þeirra verkefna sem safnað er
fyrir."
helgi. Tónleikarnir eru síðari
hluti einleikaraprófa Elínar
Onnu ísaksdóttur píanóleikara,
Jóns Ragnars Ornólfssonar selló-
leikara og Arinbjarnar Árnason-
ar pianóleikara, frá skólanum.
Tónleikarnir hefjast kl. 20.30 alla
dagana og er aðgangur ókeypis.
Mánudaginn 13. maí leikur Elín
Anna ísaksdóttir píanóleikari,
Prelúdíu og fúgu nr. VIII í es-moll
eftir J.S. Bach, Pathetique sónötuna
eftir Beethoven, Tilbrigði um stef
Chopin’s eftir F. Mompou og
Scherzo nr. 2 í b-moll op. 31 eftir
Chopin.
Þriðjudaginn 14. maí leikur Jón
Ragnar Ornólfsson sellóleikari,
ásamt Steinunni Birnu Ragnars-
dóttur píanóleikara, 7 tilbrigði í
Es-dúr um stef úr Töfraflautu Moz-
arts eftir Beethoven, Svítu nr. 2 í
d-moll eftir J.S. Bach, Rondo op.
94 eftir Dvorak og Sónötu fýrir
selló og píanó í d-moll op. 40 eftir
Sjostakovitsj.
Miðvikudaginú 15. maí leikur
Arinbjörn Arnason píanóleikari,
Tokkötu í D-dúr eftir J.S. Bach,
Sónötu í C-dúr op. 53 (Waldstein)
eftir Beethoven, Sónötu nr. 3 í a-
moll op. 28 eftir Prokofíeff og
Prelúdíu, kóral og fúgu eftir Cesar
Franck.
Gummi í Nesi tekinn upp
ef hann reynist heillegur
KAFARAR á vegum Vélbáta-
ábyrgðafélagsins hafa Jeitað
flaksins af Gumma í Nesi ÍS 95,
vélbátsins sem sökk á skammri
stundu við mynni Dýrafjarðar sl.
sunnudagskvöld. Að sögn Hin-
riks Matthíassonar hjá Vélbáta-
ábyrgðafélaginu verður leitinni
haldið áfram og reynist flakið
heillegt verður reynt að ná því
upp.
„Ef báturinn liggur óskemmdur
á 20 föðmum látum við taka hann
upp, aðallega til þess að komast
að því hvernig hann fór niður.
Mennirnir sem voru um borð geta
ekki gefið neinar skýringar á því
sem gerðist," sagði Hinrik.
Gummi í Nesi var skráður hjá
tryggingafélaginu seint á árinu
1990. Báturinn var metinn á 6,5
milljónir kr. „Það er auðvitað allt
ónýtt í bátnum, nema kannski
skrokkurinn. Annað er ónýtt - raf-
magn, tæki og vél. Við ætlum að
gera tilraun til að ná honum upp
ef kafararnir finna hann og hann
er ekki á meira dýpi en 20 föðmum
og botninn er heillegur,“ sagði Hin-
rik.
Hann sagði að megintilgangur-
inn væri að kanna ástæður þess að
báturinn sökk. „Við erum hræddir
um að slíkum tilfellum fjölgi ef
menn geta ekki sett fram skýring-
ar,“ sagði Hinrik.