Morgunblaðið - 12.05.1991, Blaðsíða 41

reei íam .sr huoaœjkmu8 qiqajíiviuohom Ok -
TOTORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. MAf 1991 4x
_________________________:------------:-------------------------------------------------------—
heimtað, að borgin yrði endurnefnd
með nafni hans til minningar um
einhverja gei'visáttargerð, sem
hann hafði neytt ættarhöfðingja
Kúrda til að skrifa undir þar í borg.
Kúrdar höfðu ekki sinnt þessari
nafnbreytingu nema á opinberum
pappírum. Nú hefur borgin verið.
lögð í eyði, og nú eru Kúrdar sam-
mála um, að hún megi heita Sadd-
amsborg.
Þessa viku sem við dvöldumst í
íraska Kúrdistan skildum við fyrst
til fulls, hve hótun um árás með
eiturgasi hlýtur að orka geigvæn-
lega á fólk.
Hinn allra minnsti grunur eða
kvittur um gasárás fer sem logi um
akur. Læknar eiga í vandræðum
með að sannfæra fólk um, að nýjar
og nýjar sögur um gasárásir hafi
reynzt ósannar. Til þess að draga
úr skelfingunni, sem grípur almenn-
ing í hvert skipti eftir loftárás, hafa
læknar gripið til þess tvíbenta ráðs
að fela sumt slasað fólk, sært og
skaddað, líkist áverkar þess á ein-
hvern hátt þeim kaunum, sem húð
og hold á gaseitruðu fólki er slegið.
Þegar upp kemst um slíka felu-
leiki, verður það vitaskuld til þess,
að nýjar og magnaðri sögusagnir
fara af stað.
Við sáum konu, sem læknar
höfðu skotið undan, svo að hún
væri ekki í augsýn annarra í sjúkra-
húsi. Þeim mistókst að fela hana.
Hún hafði lent í venjulegri þyrlu-
árás á bersvæði. Sprengjuflísar
höfðu rist andlit hennar óteljandi
smásárum. Fólki gat virzt þetta
merki um eitrun.
Orðrómurinn um
það barst þegar um
allt sjúkrahúsið og
út úr því. Allt
komst í uppnám
fyrir utan húsið,
því fólkið var skelf-
ingu lostið.
I Dahouk fórum
við einnig í sjúkra-
hús. Það hafði áður
orðið að heita
Saddams-sjúkra-
húsið, en nú köll-
uðu Kúrdar það
Frelsis-sjúkra-
húsið. Sá má hafa
járnhjarta og stál-
taugar, sem ekki
viknar við að ganga um barnadeild-
ina.
Þar eru börn með afskræmd and-
lit, fmgralaus börn, handalaus börn
og handleggjalaus böm. Þar eru
börn, sem engjast og snerkjast af
kvölum, af því að þau eru með
sprengjubrot í innyflunum. Þar
staulast blind börn um ganga. Þar
eru sviðin börn, sem logandi nap-
alm-benzínhlaupi hefur verið spýtt
á.
Shermin litla er tíu ára gömul
telpa. Hún er bljúg og brosir feimn-
islega þegar ég ávarpa hana. Hún
hefur misst aðra höndina, og annað
augað er innfallið. Næstu tvö rúm
við hana eru tóm.
— Þarna lágu þau Dilshad, átta
ára, og Hozan, fimm ára, segir
læknirinn.
— Bæði nýdáin.
í Frelsis-sjúkrahúsinu lágu slas-
aðir um 250 fullorðnir og um 60
börn. Ekki höfðu nema um tuttugu
hinna fullorðnu særzt í bardögum.
Allir aðrir höfðu skaddazt í
sprengjuárásum írösku arabanna.
Þegar þetta er skrifað, hefur
Frelsis-sjúkrahúsið verið jafnað
gersamlega við jörðu. Við höfum
talað við fólk, sem slapp þaðan
naumlega.
í landamærabænum Zakho er
sjúkrahús, þar sem hlúð er að veiku
fólki og þvi, sem ekki er talið lífs-
hættulega slasað. Þar eru til dæmis
börn, sem hafa verið í svelti vegna
matarleysis og missis foreldra, og
börn, sem hafa drukkið pestarvatn.
Þá er sagt, að þau hafi „gat á
maganum", af því að fæðan rennur
beina leið í gegnum magran kropp-
inn.
Iman Abdel Karim er fjögurra
mánaða gamalt meybarn. Telpan
er svo hræðilega tærð og saman-
skroppin, að læknarnir hafa ekki
minnstu lífsvon um hana. Hið ný-
bytjaða líf fjarar smám saman út.
Ebrahem er níu mánaða gamall
drengur. Varfærnislega maular
hann brauðbitana, sem læknar
stinga í munn hans. Hann er talinn
eiga lífsvon.
Fjölskyldan
Kasem Cindi segir frá í hálfgerð-
um biþlíusögustíl:
— í sex daga og sex nætur geng-
um vér átta saman. Vér gengum
krókaleiðir og krákustiga um fjöll
og firnindi. Vér sáum stríðsvagna
hinna illu lýðveldisvarða og vöruð-
umst þá. Vér sáum hinar grimmu
árásarþyrlur, og vér földum oss.
Köldum iljum gengum vér yfir
snævi þakta hálsa og heiðar. Kvíðn-
um huga skriðum vér yfir hin morð-
elskandi jarðsprengjubelti. Brauð
vort úr ofninum heima skárum vér
í næfurþunnar og litlar flögur.
Börnin fengu fyrst að eta, en full-
vaxnir nærðust á einni flögu milli
sólarlags og sólarupprásar.
Hér er verið að lýsa atburðum í
lífi fjölskyldu seinustu vikuna í
marz árið 1991. Þyrlur og jarð-
sprengjur eru ný fyrirbæri í sögu
mannkyns, en að öðru leyti gæti
þessi saga hafa gerzt fyrir mörgum
öldum, og frásagnarhátturinn er
svo formlegur, að hann minnir á
Biblíuna, Hómerskviður og íslenzk-
ar fornsögur. Sagan endurtekur sig
endalaust.
Það var Kasem Cindi, sem sagði
frá. Hann og Zinet eiginkona hans
fóru á flótta undan morðvörgum
Saddams ásamt sex ungum börnum
sínum alla leið úr nágrenni Mósúl-
borgar og í landamærabæinn Zak-
ho. Þau ákváðu að flýja til þess að
bjarga lífi fjölskyldunnar, þegar
úrvalssveitir Saddams Hússeins
hófu hatrammar loftárásir og stór-
skotahríð á Mósúl og sveitirnar
umhverfis. Ferðinni var heitið til
uppvaxinnar dóttur þeirra hjóna,
sem hafði gift sig manni í Zakho.
Nokkrum dögum eftir að þau
fengu skjól með öll börnin hjá dótt-
ur sinni og tengdasyni neyddust þau
til þess að flýja aftur og nú lengra
í burtu. Nú reið á að komast burtu
úr þessu bölvaða landi.
Ef til vill hafa þau synt yfir Tígr-
is, til þess að komast sem fyrst til
Tyrklands. Ef til vill hafa þau farið
fjallvegi og komizt á nokkrum dög-
um að tyrknesku landamærunum.
Ef til vill hafa þau stigið á
tundurþráð úr „sprengju, sem bíður
hlakkandi og óþreyjufull niðri í jörð-
inni eftir því að fá að drepa“, svo
að orðfæri Kasems Cincis sé við-
haft. Ef til vill liggja börnin helfros-
in innan um hundruð annarra
barna, sem hafa króknað á leiðinni
yfir fjallið.
Vonandi eru þau nú þegar komin
að landamærunum og „heita á
hurðir Sameinuðu þjóðanna“, eins
og Kúrdar orða það. Hið síðasta
ráð, sem sannur Kúrdi í nauðum
má grípa til, er að berja biðjandi
að dyrum hjá öðrum, að heita á
hurðir annarra. Það vill enginn
þurfa að gera, og sagt er, að sum-
ir kjósi sér fremur dauða en leita
á náðir annarra. Hafi einhver á
annað borð gripið til þess örþrifa-
ráðs, má húsráðandi hins vegar með
engu móti synja honum bónar, jafn-
vel þótt hann sé lífshættulegur erki-
fjandi heimamanna og allrar ættar
þeirra. Hjá Kúrdum heitir það að
beija hjálparþurfí á annarra dyr „að
beija á samvizku annars einstakl-
ings“. Það á ekki að gera.
Já, ef til vill standa Dilxwas,
Reber, Welat og þijú systkini þeirra
nú við Tyrkjans dyr og beija á sam-
vizku allra þjóða heims.
Laugardagskvöldið fyrir páska,
30. marz, kvöddum við þessa fjöl-
skyldu, samnefnara hinnar eilífu
íjölskyldu á flótta í sambúðarsögu
mannanna. Fólkið kvaddi okkur að
Kúrdasið með tveimur rembings-
kossum á hvora kinn.
Daginn eftir kvöddu þau landið
sitt og yfirgáfu það.
__* _
í fjögur dægur hafði Hamdi-fjöl-
skyldan deilt þröngum kosti —
brauði — með okkur. Þar með vor-
um við orðnir ævilangir vinir. Við
kvöddumst að morgni dags. Eftir
að hafa snætt okkar litla morgun-
skatt saman, hvarf fjölskyldan inn
í baðstofu. Skömmu síðar komu
allir út á hlað í sparifötunum. Við
tóku síðustu ljósmyndirnar af fjöl-
skyldunni og okkur sjálfum.
Börnin voru kát og glöð. Þau
vissu ekki, að lýðveldisvörður Sadd-
ams stóð á verði handan Spi-fells,
aðeins hálfan annan kílómetra frá
bænum.
Faðir þeirra hafði tekið nokkrar
gasgrímur að herfangi í bardaga
við arabana í Iraksher. Börnin settu
þær á sig. Þau ímynduðu sér, að
þær veittu þeim vörn gegn flestu
illu, þar á meðal eitursprengjum.
Þau vissu ekki, að í grímurnar vant-
aði síurnar, sem taka í sig eitrið
úr loftinu, þegar það sogast í gegn-
um þær við andardrátt.
Yngstu börnin, Cindi, Bawer og
Dilawer, skildu, að
þetta var í síðasta
skipti sem við
borðuðum árbít
saman. Þau hrú-
guðust í kjöltu ljós-
myndarans eins og
hann væri faðir
þeirra, og spurðu
hvort honum þætti
gott að setja sykur
út í tevatnið. Þau
fylltu teglasið
hans, um leið og
hann tæmdi það.
Sinan er (eða
var?) tólf ára
drengur. Hann
vildi fá síðustu
lexíuna sína í
ensku með okkur og náði í ensku-
kennslubók, prentaða í Bagdad árið
1968.
„Þríhyrningur dauðans“
Síðar hinn sama dag hittum við
Ziwer.
Þetta er í föstumánuði. Gamlir
Kúrdar reykja fæstir tóbak á þeim
tíma; telja það innifalið í öðru föstu-
banni. Samt biður Ziwer mig um
vindling.
— Meðan Guð heldur hlífiskildi
yfir Saddam ætla ég ekki að gera
honum það til geðs að fasta honum
til heiðurs, segir Ziwer gamli.
Um sjöleytið laugardagskvöldið
30. marz kveðjum við þennan tób-
akskarl. Tveimur tímum síðar gera
hermenn Saddams árás.
Við þurfum að komast yfir jarð-
sprengjusvæði. Ekki er gerlegt að
komast yfir það á bíl. Einn bezti
jarðsprengjuleitarinn í skæruliða-
flokki Kúrda á staðnum kemur með
okkur og leiðbeinir okkur yfir mörk-
ina, sem geymir banvænar vítisvélar
rétt undir yfírborðinu. íraskir her-
menn hafa greinilega tekið eftir
okkur, því að allt í einu kveða við
sprengingar, og sprengjublossar
glampa allt í kring. Beint framund-
an er Sýrland, en Tyrkland til hægri
handar. Skelfingin er um það bil
að ná tökum á okkur, því að okkur
langar mest til þess að hlaupa und-
an dauðahættunni seinasta spölinn
að landamærunum. En auðvitað
megum við alls ekki fara að hlaupa.
Svæðið er kallað „þríhyrningur
dauðans", af því að jarðsprengjurn-
ar liggja svo þétt saman á því öllu.
Skömmu eftir að við vorum
komnir heilu og höldnu yfir um,
fórust nokkur hundruð manns á
þessum sama stað, þegar hópar
Kúrda á flótta undan hermönnum
Saddams reyndu að flýja þarna yfir
án leiðsagnar.
Guðrún Björnsdóttir framkvæmdastjóri Nátthaga og Halla Sigurðar-
dóttir bóndi í Hvítárholti.
Nátthagi í Hvítárholti. Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Nátthagi - nýtt
gistiheimili
Syðra-Langholti.
FYRIR nokkru kölluðu þær Halla Sigurðardóttir bóndi í Hvítár-
holti og Guðrún Björnsdóttir í Hruna á fréttaritara til að vekja
athygli á nýju gistiheimili sem byggt var í fyrra á einkar fögrum
stað á bökkum Hvítár í landi Hvítárholts.
Það eru ,þrír aðilar sem létu
byggja þetta hús, tveir frá Dan-
mörku auk Höllu bónda í Hvítár-
holti, en eigandi er sjálfseignarfé-
lag Nátthagasjóðsins.
Hér er um að ræða 150 fer-
metra timburhús, en 18 ungmenni
komu í fyrravor og unnu að bygg-
ingu þess en yfirsmiðir voru frá
Flúðum. Gistiiými er fyrir 22 í 6
herbergjum auk svefnpokapláss.
Þá er í húsinu vel búið eldhús, stór
stofa og snyrtingar. Tilganginn
með byggingu þessa húss sögðu
Guðrún og Halla vera að leigja það
út til hópa sem vildu koma og
dvelja þarna í fögru umhverfi á
rólegum stað um lengri eða
skemmri tíma, en þörf væri á hús-
um af þessari stærð í þeim til-
gangi. Segja mætti að markmiðið
með byggingu hússins sé að reka
þarna þjálfunar- og menningar-
miðstöð fyrir börn og fullorðna,
en húsið er til útleigu allt árið.
Fjölmargir útivistar- og íþrótta-
hópar hefðu sýnt þessum stað
áhuga, t.d. komu í fyrrasumar ein-
ir fjórir hópar frá Danmörku til
dvalar á staðnum og jafn margir
væru bókaðir nú í sumar.
Nátthagi er aðeins 4 km vestan
við Flúðir en sem kunnugt er er
rekin þar fjölbreytt þjónusta fyrir
ferðamenn sem og aðra, svo sem
hótel, verslanir, sundlaug, banki,
flugbraut og 9 holu golfvöllur er
skammt frá Nátthaga. Þá er hesta-
leiga starfrækt í Hvítárholti ef ein-
hver vildi bregða sér á hestbak og
einnig er tekið á móti ferðahópum
á hestum. Minna má á að stutt er
að aka til hinna margfrægu ferða-
mannastaða í uppsveitum Árnes-
sýslu. Guðrún Bjömsdóttir í Hruna
er framkvæmdastjóri fyrir Nátt-
haga og allar bókanir fara fram
hjá henni. - Sig.Sigm.
_r
*
Sauðárkrókur:
Skagafjarðardeild Rauða
krossins fimmtíu ára
Sr. Gísli Gunnarsson formaður Rauða kross
deildar á Sauðárkróki í ræðustól.
Morgunblaðið/Björn Bjömsson
Sauðárkróki.
AÐALFUNDUR
Rauða kross
deildar Skaga-
fjarðar var ný-
lega haldinn i
Safnaðarheimil-
inu á Sauðár-
króki.
Að aðalfundi
loknum var hald-
inn hátíðarfundur
þar sem minnst
var þess að ná-
kvæmlega vora
liðin 50 ár frá því
að fyrsti aðalfund-
ur deildarinnar var haldinn.
í upphafi hátíðarfundarins flutti
sr. Gísli Gunnarsson formaður ræðu
þar sem hann rakti í stórum drátt-
um sögu alheimssamtaka Rauða
krossins og hvernig þessi samtök
náðu fótfestu hér á íslandi.
Þessu næst tók til máls Rannveig
Þorvaldsdóttir og flutti samantekt
úr sögu Skagafjarðardeildarinnar
frá fyrstu tíð og fram til þessa
dags, en efni þetta vann Rannveig
upp úr fundargerðarbókum félags-
ins.
Þá flutti Hólmfríður Gísladóttir
starfsmaður Rauða kross íslands
kveðjur til deildarinnar, en Hólm-
fríður var sérstakur gestur fundar-
ins.
Aðeins tveir úr fyrstu stjórn
deildarinnar eru ennþá á lífi, en það
eru frú María Magnúsdóttir fyrrver-
andi ljósmóðir á Sauðárkróki, nú
búsett í Hafnarfirði, og Torfi
Bjarnason fyrrverandi læknir á
Sauðárkróki, nú búsettur í
Reykjavík.
Núverandi stjórn Skagafjarðar-
deildar Rauða kross íslands skipa:
Sr. Gísli Gunnarsson, Guðbrandur
Frímannsson, Rannveig Þorvalds-
dóttir og Gestur Þorsteinsson.
- BB