Morgunblaðið - 12.05.1991, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. MAI 1991
KUMMR ERU
GYUN6RR
Byggt á frásögn eftir Esref Okumus
Ljósnlyndirnar tók Georg Kristiansen.
forsmáðir. Öllum stendur á sama
um þá. Burtu með júðana! Burtu
með Kúrdana! Látum þá ekki trufla
samvisku okkar.
Nú í dymbilviku 1991 hittum við
þetta fólk, ég og ljósmyndarinn. Á
vikutínm ferðuðumst við um héruð
Kúrda í írak. Þá hafði land og þjóð
verið fijálst úr ánauð í þrjár vikur.
Við tölum við fólkið, sváfum í híbýl-
um þess, brutum brauðið með því
og deildum knöppum málsverði
þess.
Á flótta
Nú er þetta fólk á
fiótta. Það hefur
safnazt saman í mjög
fjölmennar flótta-
mannabúðir nálægt
landamærunum við
Tyrkland eða íran.
Margt af því er áreið-
anlega dáið núna af
völdum vosbúðar,
veikinda, kulda og
áverka. Hinir mæna
örvæntingarfullir í
himininn og bíða
hjálpar.
Á leiðinni til Daho-
uk ferðuðumst við um
frjósamt land. í marz-
mánuði er vorið komið
í lönd Kúrda. Fjár-
hirðir standa yfir stór-
um hjörðum allan sól-
arhringinn. Lækirnir
skoppa, hjala og
hoppa ftjálsir úr fjall-
asal niður í djúpan
dal. Smali hóar í bergi. Fannirnar
hopa upp á efstu fjallatinda. ísbreð-
inn bráðnar.vatnið úr honum bland-
ast vatninu í lindum og brunnum
og gefur því sætan keim. Loftið er
svo ferskt, að það er næstum
áfengt, og ávaxtatrén taka fljótt
við sér. Brátt standa þau í fullum
blómskrúða.
Erfitt er að skilja, hvernig nokk-
ur maður getur yfirgefið þetta dá-
samlega paradísarland. Miklu
skiljanlegra er, af hvetju Kúrdar
hafa verið kyrrir á sama stað leng-
ur en flestar aðrar þjóðir í veröld-
inni, um þúsundir ára, og af hveiju
þeir hafa alltaf varizt ásókn og
barizt fyrir lífi þjóðar sinnar og
landi hennar á hverri öld. Saga
Kúrda er aðeins saga um varið land.
Fram að þessu hefur vörnin ekki
bilað.
Nú er hins vegar allt í einu svo
komið, að á öllu hinu iðjagræna
landi milli Zakho og Dahouk stend-
ur ekkert þorp, enginn bær lengur.
Öll merki um þúsunda ára búsetu
hafa verið afmáð. Rétt rúmlega
fimmtugur maður er leiðsögumaður
okkar þarna. Hann bendir í sífellu
út um gluggann á jeppanum og
segir okkur, hvar bæirnir og þorpin
hafa staðið. Hann segir okkur jafn-
harðan frá því, hvenær og hvernig
arabarnir — írakarnir — hafi jafnað
bólstaði Kúrda við jörðu.
— Þarna stóð býli föður míns og
áa hans um aldir. Síðan hann féll
frá, hefur bærinn verið lagður í
rúst sjö sinnum. Fjölskyldan hefur
hróflað upp húsum aftur í hvert
skipti, en alltaf koma arabarnir aft-
ur, brenna og bijóta og slétta yfir.
OFSOTTIR,
LANDRÆKIR
OG
GLEYMDIR
Sprengjuárásir
Síðustu vikurnar hefur Saddam
sent sprengjuflugvélar sínar yfir
bústaði Kúrda á hverri nóttu. Nótt
eftir nótt eftir nótt er sprengjum
kastað niður á borgir Kúrda, þorp
og bóndabæi. Sprengjurnar falla
yfir íbúðarhverfin í borgunum,
kveikja í þorpunum og mölva þökin
á bóndabæjunum, um leið og þær
springa og drepa fólkið eða lim-
lesta. Sofandi fólk vaknar til að
deyja. Aðrir lifa við harmkvæli og
horfa á sína nánustu kveljast í dauð-
ateygjunum. Ljósmyndarinn gat
ekki sofið eina nóttina. Tólf sinnum
sprungu sprengjur í námunda við
svefnstað hans. Kúrdar hafa ekki
gleymt því, að nótt eina fyrir þrem-
ur árum voru það ekki venjulegar
sprengjut', sem kastað var á þá. Það
voru sprengjur með eiturgasi. Fólk-
ið í smáborginni Halabja dró ekki
að sér lífsanda þessa nótt, heldur
morðgas frá hinum drepandi lands-
föður í Bagdad. Áður hafði Saddam
Ziwar er orðinn
gamall, en augun
eru enn fögur og
augnaráðið stolt.
Ein af mörgum
dyflissum Sadd-
ams Hússeins
nefnist Abugarib,
og er hún ein hin illræmdasta.
Menn óttast mjög um þá, sem þar
eru lokaðir inni. Þar sat Ziwar í sjö
ár vegna andstöðu sinnar við stjórn-
ina í Bagdad.
Þegar hann beinir máli sínu til
okkar, er eins og margra ára birgð-
ir af innbyrgðum hugsunum, tilfinn-
ingum og vonum bijóti sér braut
úr úr huga hans. Loksins fá þær
útrás.
Hann mælir í ljóðum og yrkir
jafnóðum, eins og gömlum Kúrda
sæmir. Hann stendur fyrir framan
okkur og sjónvarpsupptökuvélina.
Hátíðleg og margrímuð fornyrði á
hinni mörg þúsund ára gömlu tungu
streyma fyrirhafnarlaust af vörum
hans. Ég treysti mér ekki til þess
að þýða ræðu hans orðrétt, hvað
þá að ég geti gefið hugmynd um
rímslunginn bragarháttinn, en þetta
er inntakið:
— Berið kveðju mína yfir höfin
sjö og vindana sjö til austurs og
vesturs, til Englands og Frakk-
lands, til Sameinuðu þjóðanna og
Rauða krossins, til allra manna,
sem láta sig örlög annarrá ein-
hveiju skipta.
— Vér Kúrdar höfum gefið Bush
heiðursheiti. Vér köllum hann Haci
Bush. Það þýðir Bush pílagrímur.
Fyrir mánuði virtist hann hvetja oss
til uppreisnar. Vér fórum að orðum
hans og gerðum uppreisn, en hvar
er hann nú?
— Hví lítur enginn til vor í neyð
vorri? Hví hlýðir enginn á kvein-
stafi vora? Hví kemur enginn hing-
að? Vér þörfnumst matar, oss vant-
ar lyf. Framar öðru þurfum vér
stjórnmálalegan stuðning.
— í fyrrinótt kastaði Saddam
fimmtán sprengjum yfir borg vora
(og Ziwar teygir handleggina frá
sér, til þess að sýna, hve sprengj-
urnar hafi verið stórar).
— Nú bíðum vér þess, að hann
fylli næstu sprengjur með eiturgasi.
— Kominn er efsti dagur Kúrda,
dómsdagur vor.
Nokkrum klukkustundum síðar
voru hersveitir Saddams komnar
inn í borgina.
Kúrdar eru gyðingar vorra daga.
Þjóð, sem glataði landi sínu á tveim-
ur dögum. Gleymdir, herleiddir og
Ebrahem, níu mánaða gamall drengur, nartar varfærnislega í brauðbita, sem honum hefur verið gefinn
í sjúkrahúsinu í Zakho.