Morgunblaðið - 12.05.1991, Blaðsíða 12

i»r

„Ég er hvorki ijáraflaraaður né
eyðsluseggur. Ætli ég sé ekki í liði
með þeim sem hvorki hafa átt mik-
ið fé né‘ of lítið og hugsa sjaldan
um peninga. Til gamans get ég
nefnt að í nokkra mánuði hef ég
mánaðarlega keypt lítinn skammt
af ríkisskuldabréfum, gerði það til
að hjálpa Ólafi Ragnari, en það
dugði ekki til.“
Þið talið um að skera niður ríkis-
útgjöld, ríkisstjórnin núverandi
hlýtur að hafa verið búin að und-
irbúa og gera tillögur um hvar verði
skorið niður, og hvaða ríkisfyrir-
tæki verða seld?
„Það verður að segjast eins og
er að þessi ríkisstjórn byggist meira
á trausti en skjalfestum orðum,
meira á ást og kærleika en löngum
kaupmála. Grunnurinn undir ríkis-
stjórnina er traustur og allir aðilar
ákveðnir að láta þetta stjórnarsam-
starf lukkast. Báðir flokkar hafa
svipaðá skoðun á ríkisfjármálum,
báðir skilning á því að stilla sköttum
í hóf og draga úr útgjöldum til að
ná jafnvægi í ríkisbúskapinn. En
það var engin ítarleg stefnuskrá
gerð hvorki varðandi ríkisfjármál
né önnur svið. Á þeim málum verð-
ur tekið í einstökum atriðum nú í
vor og sumar.
Þ
egar við tölum um niðurskurð,
þá er fyrst og fremst átt við að
koma sem flestum verkefnum út á
markaðinn. Niðurskurður er nei-
kvætt orð, það felur í sér að það
eigi að slátra einhveiju eða láta
eitthvað hverfa. Réttara væri að
kalla þetta tilflutning, því við erum
að tala um að bjóða út þá starfsemi
sem við viljum að færist frá ríkinu
til annarra. Þetta getur þýtt að
Það er til dæmis vel
hugsanlegt að áhugasam-
ur hópur taki að sér
rekstur skúla, svu Iram-
arlega sem kröium um
árangur ug gæðl ei fylgt
eftir.
Ég er á múti þessu
músarhulusjúuarmiði sem
gengur út á það að
menn segiast ætla að
hætta að fara til
útlanda.
JEtli úg sú ekki í liði
með heim sem hvarki
hafa átt mikið fú nú nf
um peninga.
kostnaðurinn við að veita þjón-
ustuna verði í sumum tilvikum
fremur greiddur af notendum en
af skattgreiðendum.“
Það er vissulega hægt að selja
mörg ríkisfyrirtæki,“ segir Frið-
rik,„einkum ríkisrekin atvinnufyrír-
tæki sem keppa við önnur einkafyr-
irtæki. Það hefur verið nefnt að
selja banka, prentsmiðju, sements-
verksmiðju, síldarverksmiðju,
áburðarverksmiðju, og jafnvel
mætti hugsa sér að einkavæða
þætti úr Áfengis- og tóbaksverslun-
inni.
Ríkið mundi eftir sem áður taka
inn tekjur af tollum og sjá til þess
að þær væru þær sömu og verið
hefur. En nýmæli væri að menn
gætu á grundvelli strangra reglna
bæði flutt inn og verslað með
áfengi. Ég held að þetta gæti jafn-
vel bætt umgengni við áfengi. Það
á að umgangast vín með tilhlýði-
legri virðingu, en íslenska ríkið hef-
ur hingað til lagt upp úr því að
selja sem mest, rétt eins og þegar
bændur gefa á garðann."
— Ef til dæmis ríkisbanki verður
seldur, hvernig verður það fram-
kvæmt?
„Salan fer væntanlega fram hjá
þeim fyrirtækjum sem þegar hafa
haslað sér völl á þessum vettvangi
og eru með sérfræðinga í sölu hluta-
bréfa.“
— Er ekki hætta á að auður
safnist á fárra manna hendur þegar
fyrirtæki vérða seld?
„Nei, það þarf ekki að gerast.
Það er hægt að setja reglur um það
hveijum eigi að selja pg hve mikið
kemur í hvers hlut. Ég hef hverf-
andi áhyggjur af því. Fjöldi hlut-
hafa hefur vaxið mjög mikið á und-
anförnum árum. Stór hluti sparnað-
STÚDENTAFAGNAÐUR
Nemendasambands Menntaskólans í Reykjavík
verður haldinn föstudaginn 31. maí á Hótel íslandi og hefst kl. 19.00.
Nýstúdentar og allir afmælisárgangar eru velkomnir og hvattir til
þess aðfjöimenna.
Miðasala verður í anddyri Hótels íslands miðvikud. 29. maí og
fimmtud. 30. maí kl. 16-19 báða dagana.
Samkvæmisklæðnaður StjÓmíll
ScanRope
Trollvírar
fyrir humar- og rækjuveiði
Þessir vírar eru íyrirliggjandi:
6 x 7 í 14 mm, 400 faðmar, kr. 86.478- án vsk.
3x19 í 14 mm, 400 faðmar, kr. 103.835- án vsk.
3x 19 í 16 mm, 400 faðmar, kr. 131.544- án vsk.
Takmarkað magn á þessu hagstæða verði.
Hafið samband við sölumenn.
mmmm
Grandagarði 2, Reykjavík, sími 28855
Söluumboð í borlákshöfn: Skipaþjónusta Suðurlands sími 98-33930 og 98-33541.
ar ei' í hlutabréfum almennings og
mér finnst mjög mikilvægt að sem
allra flestir verði eigendur í atvinnu-
fyrirtækjum og hlutafélögum lands-
manna.“
— Talað hefur verið um að tak-
marka hlutaijármagn við um 5%,
hvað fínnst þér um það?
„Ég vil ekkert segja um það á
þessari stundu, en eftir því sem
dreifing hlutafjár er meiri þeim mun
betra. Vandamálið er hins vegar,
að félög geta átt í félögum, og þrátt
fyrir 5% reglu getur verið erfitt að
ráða við það.“
ikilvægara er að koma rekstrar-
verkefnum yfir á hendur einstaki-
inga að mati ráðherra, en að selja
fyrirtækin. „Það þving'ar ríkið til
að skilgi'eina markmið með viðkom-
andi rekstri. Við slíkar markmiðs-
lýsingar neyðist ríkið til að spyrja
sjálft sig: Til hvers erum við að
þessu, af hveiju gerum við þetta
svona? Stofnanir í eigu ríkisins hafa
tilhneigingu til að öðlast eilíft líf.
Stofnun, sem í upphafi á að gegna
einhveiju hlutverki, nær einhveijum
árangri, en í tímans rás er hún oft
farin að gera allt aðra hluti en ráð
var gert fyrir í upphafí. Hér á við
sú speki, að þótt mikilvægt sé að
gera hlutina rétt, er þó enn mikil-
vægara að gera réttu hlutina.
Kostnaðarvitund almennings er
í mörgum tilvikum lítil og á það
einkum við í stórum og útgjalda-
frekum málaflokkum eins og heil-
brigðismálum og menntamálum.
Það veit í raun enginn hvað hlut-
irnir kosta á þessum sviðum og því
er eftirspurnin óþijótandi. Frá
rekstrarlegu sjónarmiði er talið
heppilegra að einkaaðilar fremur
en opinberir aðilar annist ýmis verk-
efni, jafnvel þótt opinberir aðilar
greiði kostnaðinn að fullu. Það er
hugsanlegt að ríkið bjóðiút ákveðna
starfsemi en standi undir kostnaðin-
um og hafi eftirlit með verkinu. Það
er til dæmis vel hugsanlegt að
áhugasamur hópur taki að sér
rekstur skóla, svo framarlega sem
kröfum um árangur og gæði er
fylgt eftir.
— Verður opinberum starfs-
mönnum fækkað?
„Það er ljóst að það haúgir sam-
an að draga úr ríkisútgjöldum og
fækka starfsmönnum. Það er
áhugamál mitt að draga úr ríkisút-
gjöldunum og umfangi rikisum-
svifa. Það verður best gert með því
að koma starfseminni sem mest út
á hinn almenna markað. Við það
fækkar að sjálfsögðu ríkisstarfs-
mönnum, en ekki endilega störf-
um.“
Friðrik er spurður hvort utan-
landsferðir embættismanna hafi
verið ræddar og hann segir það
ætlunina að draga sem mest úr
þeim, en vekur athygli á því að
utanlandsferðir eru misdýrar og
misþýðingarmiklar. „í sumum til-
vikum er full nauðsyn á því að senda
fólk til útlanda og fá fólk hingað.
Við lærum af umheiminum og meg-
um ekki einangra okkur. Bruðl á
þó ekki að eiga sér stað. Því hefur
verið haldið fram að það sé tilhneig-
ing í kerfinu til að halda launum
niðri, en bæta muninn upp með
sporslum og dagpeningum og það
það er ekki af hinu góða. Annars
eru utanlandsferðir aðeins lítill hluti
af öllum pakkanum."
— Það er alltaf sagt, en stað-
reyndin er sú að þetta fer afskap-
lega í taugarnar á almenningi.
Friðrik kinkar kolli: „Það er rétt.
Matthías Bjarnason flytur yfírleitt
ekki ræðu í þingflokknum öðru vísi
en að minnast á kostnað við utan-
landsferðir.
Það er nú hins vegar eðlilegt að
utanríkisráðherra sé á ferðinni, og
að ráðherrar sæki tvisvar á ári ráð-
herrafundi á Norðurlöndum. Ég
held það sé rangt að álíta að ráð-
herrar sjálfír fari í óþarfa ferðir á
vegum ríkisins. Ég er á móti þessu
músarholusjónarmiði sem gengur
út á það að menn segjast ætla að
hætta að fara til útlanda. Ég tel
að við getum lært heilmikið í útlönd-
um, jafnvel margt sem leitt gæti
til sparnaðar.
En ég er á móti bruðli.“
K
jaramál ríkisstarfsmanna og ann-
arra launþega er eitt viðkvæmasta
málið og óttast margir að til átaka
kunni að koma í haust. Friðrik seg-
ir að fundað verði með forystu-
mönnum launþegasamtakanna á
næstunni. „Það mikilvægasta sem
ríkið getur gert er að tryggja stöð-
ugleika þannig að hægt sé að gera
skynsamlega kjarasamninga. Við
megum ekki gleyma því að það er
atvinnulífið sem skapar verðmætin
sem allt annað hvílir á. Ríkið nær-
ist á öflugri atvinnustarfsemi og
atvinnulífið þarf á ríkinu að halda.
Gagnkvæmur skilningur og samspil
kemur þjóðinni best.“
— Sjálfstæðismenn töluðu um
að gjörbreyta þyrfti launakerfi op-
inberra starfsmanna. Eruð þið að
tala um afkastahvetjandi kerfi?
„Já, ég vil gjarnan ræða við
starfsmenn ríkisins um breytingar
á samningum, gera þá sveigjan-
legri. Einnig er mjög athugandi að
kanna hvort ábyrgðin á kjarasamn-
ingum fyrir hönd ríkisins eigi frekar
að vera hjá stofnunum sem ráða
fólkið en hjá Ijánnálaráðuneytinu.
Áður en það getur orðið, þarf þó
að tryggja það að viðkomandi stofn-
anir séu fjárhagslega ábyrgar.
Það verða þær varla fyrr en fjár-
lagagerð breytist þannig að viðkom-
andi ráðunejdi og stofnanir beri
fullkomna ábyrgð á og frelsi til að
ráðstafa þeim Ijármunum sem til
þeirra er veitt.“
— Hvað um þær skattalækkanir
sem sjálfstæðismenn töluðu um?
„Eftir að hafa skoðað ríkisfjár-
málin og stöðu þeirra nú, er alveg
ljóst að fyrsta verkefni er að koma .
böndum á útgjöldin áður en menn
geta farið að tala um skattalækkan-
ir. Þótt skattalækkanir séu það
markmið sem við stefnum að á kjör-
tímabilinu, þá á ég ekki von á því
að það geti orðið á næstunni. Við
ætlum hins vegar strax að koma í
veg fyrir skattahækkanir og ná
tökum á útgjöldunum. Þegar það
hefur tekist lækkum við skattana."
— Það verður sem sagt ekki far-
ið út í neinar óþarfa framkvæmdir
á næstunni?
„Svo sannarlega ekki. Við skul-
um ekki gleyma að stjórnmálamenn
eru alltaf með annarra manna pen-;
inga milli handanna og að ábyrgð
þeirra er mikil, því það sem þeir
gera, gera þeir á kostnað annarra.“
Heldurðu að þú náir árangri í starfi
fj ármálaráðherra?
„Ég næ engum árangri nema
ríkisstjórnin öll leggist á eitt með\
mér. Þar verða allir að róa í sömul
átt til að koma í veg fyrir þær efna- |
hagskollsteypur sem íslendingari
þekkja frá fyrri tíð.“
— Mér skilst að sú setning sem<
oftast heyrist í herbúðum sjálfstæð-j
ismanna sé: Það verður ákveðið.;
Verður þetta einhver harðlínu-
stjórn, einhvers konar Thateher-1
ismi? - 1
„Nei, nei. Stjórnarmyndun tók
ótrúlega stuttan tíma. Það byggistj
á því að stefnur flokkanna eru ekki|
ósvipaðar um það hvar ísland eigi!
að standa meðal annarra þjóða, og
hvaða leikaðferðir eigi að nota við
úrlausn efnahagsmála.
Hins vegar gerir þessi stutti tími
það að verkum að menn verða í
byijun að vinna starfið frá degi til
dags. Það er enga Biblíu að hafa
til að fletta upp í. Þetta líkist meira
vinnáttusambandi eða hjónabandi
að því leyti, að við verðum að
treysta á gagnkvæman skilning.
Þar á meðal í því mikilvæga máli
sem stefnumótun til framtíðar er.
Ég hef trú á því, að ef fyrstu mán-
uðirnir ganga vel, þá geti þessi rík-
isstjórn lifað fram á næstu öld.“
— Hveiju kvíðir þú mest sem
fjármálaráðherra, að fást við laun-
þega eða eigendur fyrirtækja?
„Ég kvíði því mest að týna fjöl-
skyldunni! Ég veit að þeir hlutir sem
ég er að gera hérna eru nauðsynleg-
ir og eiga fullan rétt á sér, svo ég
kvíði ekkert fyrir því að fást við
þá. En ég held að starfið sé það
kreljandi að lítill tími verði fyrir
einkalífið.
Ætli síðasti íjármálaráðherra
hafi ekki meint eitthvað með því
þegar hann kvaddi mig með því að
óska mér góðrar heilsu!"