Morgunblaðið - 13.08.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. ÁGÚST 1991
SIEMENS
Frystikistur og frystiskápar
Siemens frystitækin eru eins og aðrar
vörur frá þessu öndvegisfyrirtæki:
traust, endingargóð og falleg.
Lítið inn til okkar og skoðið úrvalið.
SMITH&NORLAND
NÓATÚNI 4 • SÍMI 28300
Hvaba kröfur
gerir þú til
nýrrar
þvottavélar ?
Væntanlega þær, að hún þvoi, skoli og vindi vel, en sé jafnframt sparneytin
á orku, vatn og sápu. Ab hún sé au&veld í notkun, nljóðlát og falleg.
Síðast en ekki síst, ab hún endist vel án sífelldra bilana, og að varahluta- og
viðgerbaþjónusta seljandans sé góð.
Séu þetta kröfurnar, líttu þá nánar á ASKO hjá Fönix. ASKO stenst þær allar
og meira til, javí það fást ekki vandabari né sparneytnari vélar. Og
þjonusta Fönix er fyrsta flokks, traust og lipur.
</>
Verbið svíkur engan, því nú um sinn bjóbum vib ASKO
þvottavélarnar, bæbí framhlabnar og topphlabnar, á sérstöku
kynningarverði:
ASKO 10003 framhl. 1000 sn.vinding KR. 71.500 (67.920 stgr.)
ASKO 11003 framhl. 900/1300 snún. KR. 79.900 (75.900 stgr.)
ASKO 12003 framhl. 900/1300 snún. KR. 86.900 (82.550 stgr.)
ASKO 20003 framhl. 600-1500 snún. KR. 105.200 (99.940 stgr.)
ASK016003 topphl. 900/1300 snún. KR. 78.900 (74.950 stgr.)
Góbir greibsluskilmálar: 5% stabgreibsluafsláttur (sjá ab ofan) og 5% ab auki séu keypt
2 stór tæki samtímis (magnafsláttur). VISA, EURO og SAMKORT rabgreibslur til allt ab
12 mán. ,án útborgunar.
ÞVOTTAVÉLAR 6 GERÐIR TAUÞURRKARAR 8 CERÐIR
UPPÞVOTTAVELAR 5 GERÐIR
V.
i^anix
HÁTÚNI 6A SÍMI (91)24420

Væringj askál-
ínn opinn
00
eftir Onnu
Kristjánsdóttur
Sunnudaginn 11. ágúst var opn-
aður í Árbæjarsafni sá skáli sem
fyrstur mun hafa verið reistur hér
á landi til útivistar. Þetta er Væringj-
askálinn sem reistur var í Lækja-
botnum sumarið 1920 og vígður 5.
september það ár. Væringjaskálinn
á sér merkilega sögu sem og þeir
sem hann reistu og verður í tilefni
endurgerðar skálans og opnunar
freistað að bregða ljósi á þessa sögu.
Um leið verður skyggnst inn í æsku-
lýðsstarf framan af þessari öld.
Hverjir voru Væringjar?
Væringja stofnaði sr. Friðrik Frið-
riksson á sumardaginn fyrsta árið
1913 sem þá bar upp á 23. apríl. í
upphafi mun ekki hafa verið ætlunin
að félagið yrði starfrækt sem skáta-
félag, enda var tekinn upp búningur
fornmanna, eða búningur sem ætlað
var að Væringjar til forna hefðu
notað. Þessi búningur var blár kyrt-
ill og rauð skikkja. Þess er þó getið
í skrifum sr. Friðriks að líkamlegu
íþróttimar séu ýmsar t.d. skotfimi,
skátaæfingar, leikfimi, sund og
glímur. En einnig má lesa úr skrifum
sr. Friðriks talsverðan samhljóm
með markmiðum hinnar nýju skáta-
hreyfíngar Baden Powells sem þá
var aðeins sex ára. Hreyfmgin hafði
þó þegar náð til íslands með stofnun
Skátafélags Reykjavíkur 1912.
Haustið 1913 tók Axel Valdimar
Tulinius við forystu Væringja, er sr.
Friðrik hvarf að landi brott. Fyrir
áhrif hans urðu Væringjar skátafé-
lag það sama ár og tóku upp alþjóð-
legan skátabúning. Tengsl þeirra við
KFUM vöruðu þó um langt skeið
og birtust m.a. í því að þeir báru
lengi græna skátaskyrtu þar sem
aðrir skátar báru gula. Tulinius var
mikill forystumaður í æskulýðsstarfi
og varð m.a. fyrsti forseti íþrótta-
sambands íslands við stofnun þess
árið 1912. Hann var og síðar valinn
Áð sögn Guðjóns Petersens, fram-
kvæmdastjóra Almannavarna ríkis-
ins, er verið að stíga stórt skref í
heildarsamræmingu almannavarna-
starfs með skipulagi yfir neyðarbún-
að. Á næstunni mun stofnunin gefa
út bók um þennan búnað og verður
hún send til almannavarnanefnda,
sjúkrahúsa, lögreglu, slökkviliðs og
björgunarsveita. „Misbrestur hefur
verið á slíku skipulagi hingað til og
ég er sannfærður um að þessi sam-
ræming á eftir að auðvelda þessum
aðilum björgunarstörf í framtíðinni,"
sagði Guðjón.
Nú þegar hefur þjálfun björgun-
arliðs og stjórnenda verið samræmd
en í hinu nýja skipulagi er meðal
annars kveðið á um samræmdan
merkingarbúnað þegar hópslys ber
að höndum. Má þar nefna merkingar
fyrir stjórnendur á vettvangi, grein-
ingarsveitir lækna, fyrstuhjálpar-
flokka, lendingarstjóra þyrlna, svæði
fyrir látna og slasaða auk ýmis kon-
ar stoðbúnaðar. „Við leggjum mikla
áherslu á björgun úr rústum á þétt-
býlissvæðum og því skiptir miklu
máli að öll smáatriði sem varða
fyrsti íslenski skátahöfðinginn. Vær-
ingjum var hann í senn styrk stoð
oghvatamaður.
í myndarlegu riti sem Væringjar
gáfu út á 25 ára afmæli sínu árið
1938 er greint frá starfí félagsins
frá upphafi. Þar kemur glöggt fram
að Væringjar stunduðu íþróttir og
kepptu í ýmsum íþróttagreinum með
góðum árangri. I júní 1920 voru
Væringjar t.d. nærri því að sigra á
knattspymumóti í þriðja aldurs-
flokki. Eftir það mót varð að sam-
komulagi milli Væringja og Vals að
Væringjar hættu knattspyrnustarf-
seminni en Valur tók við þar sem
þeir hættu.
Skátastarf í Reykjavík
Starf Skátafélags Reykjavíkur
lagðist af fáum árum eftir stofnun
þess. Væringjar voru því eina skáta-
félagið í Reykjavík um allangt skeið.
Hinn 7. júlí 1922 var Kvenskátafélag
Reykjavíkur stofnað og síðan Skáta-
félagið Ernir árið 1924. Ernir og
Væringjar sameinuðust 18. sept-
ember 1938 í Skátafélag Reykjavík-
ur. Hinn 22. febrúar 1969 voru þessi
félög lögð niður en nokkur sameigin-
leg félög drengja og stúlkna tóku
við undir forystu Skátasambands
Reykjavíkur sem þá hafði starfað
um nokkurra ára skeið.
Saga Væringja ber vitni um ijol-
þætt brautryðjendastarf á sviði al-
mennrar útivistar og íþrótta en þó
fyrst og fremst skátunar, þótt það
orð hafí ekki orðið til fyrr en löngu
síðar. Framsýni forystumanna þeirra
birtist t.d. í skrifum Ársæls Gunn-
arssonar sveitarforingja í skátablað-
inu Liljunni sem kom út árið 1916
þar sem Ársæll segir: „Ef við höfum
nokkra trú á félagsskap okkar og
meinum nokkuð með veru okkar í
félögunum, því þá ekki að gera með
okkur samband, svo að félögin eigi
því hægra með að ná takmarki sínu.“
Þegar þetta var skrifað voru íslensk-
ir skátar um 80 talsins og framsýni
Ársæls því mikil. Það varð og einnig
hans hlutskipti að hreyfa máls á
merkingar séu í lagi. Það er síðan
almannavarnanefnda í hveiju sveit-
arfélagi að sjá til þess að útvega
viðkomandi búnað, gjarnan í sam-
starfí við björgunarsveitir á hveijum
stað, en heilbrigðisþjónustunnar
hvað varðar þann búnað sem á að
vera til hjá læknum og á sjúkrahús-
um,“ sagði Guðjón.
Almannavarnanefndir eru 61 tals-
ins og sinna þær öllum 220 sveitarfé-
lögum landsins. Að sögn Arnar Eg-
ilssonar, fulltrúa hjá Almannavörn-
um, er stofnunin þegar farin að leita
tilboða vegna kaupa á ýmsum bún-
aði og taka við pöntunum frá ein-
stökum nefndum. Hann sagði að
búnaður sá sem yrði fyrir valinu
þyrfti í flestum tilvikum að sameina
það að vera ódýr, léttur, meðfærileg-
ur og þola hnjask.
Á ráðstefnunni kom fram að ís-
lendingar veija mun minni fjárhæð-
um til almannavarna en nágranna-
þjóðirnar. Sé miðað við íslenska
mynt veija íslendingar að meðaltali
98 kr. á hvert mann til almanna-
varna, Norðmenn 234, Danir 884
og Svíar 1448 krónum.
any
sambandi skáta snemma árs árið
1924 en þá með þeim árangri að
Bandalag íslenskra skáta var stofn-
að og Axel V. Tulinius varð fyrsti
skátahöfðingi íslands. Ársæll Gunn-
arsson tók þá við forystu Væringja
og eftir andlát hans Davíð Scheving
Thorsteinsson læknir sem reyndar
var einnig formaður kvenskátaráðs-
ins um margra ára skeið.
Fyrsti útivistarskálinn rís
Sumarið 1919 hófu Væringjar leit
að hentugum stað undir fyrirhugaða
skálabyggingu. Fyrir valinu urðu
Lækjarbotnar þar sem áður hafði__
verið býli sem var áningastaður ferð-
amanna austur yfir fjall. Þegar bíl-
vegur kom var bærinn fluttur og
skírður Lögberg. Lögberg muna
margir en það er nú löngu horfíð.
Væringjaskálinn var reistur sumarið
1920 og vígður hinn 5. september.
Var fáni þá dreginn að húni í fyrsta
sinn á fánastönginni við skálann.
Væringjaskálinn er eins og áður
segir og að því best er vitað fyrsti
útivistarskáli sem reistur var hér á
landi. Hann var í fyrstu með fomís-
lensku byggingarlagi með torfveggj-
um og timburgöflum. Skátarnir
unnu sjálfir að efnisflutningum sem
fóru fram í bílum, á hestvögnum,
handvögnum, reiðhjólum og í hönd-
unum. Þeir unnu einnig að hleðslu
veggja en trésmíðina önnuðust lærð-
ir trésmiðir og stjórnaði Karl Þor-
valdsson verkinu. Uppkominn mun
skálinn hafa kostað nær 7.000 kr.
Torfveggir skálans voru síðar fjar-
lægðir og bárujárnsklæddir timbur-
veggir settir þeirra í stað. Fyrir opn-
um Væringjaskálans í Árbæjarsafni
hefur hann verið færður aftur í upp-
runalegan búning.
Það er bæði fróðlegt og gaman á
tímum aukinnar umhirðu og um-
hverfisvemdar að lesa skálareglurn-
ar sem þeir Tulinius og Ársæll Gunn-
arsson undirrituðu við opnun skál-
ans. Þessar reglur geta gestir Ár-
bæjarsafns kynnt sér er þeir heim-
sækja skálann. Þar er einnig að sjá
myndir tengda sögu hans.
Lengi framan af var skálinn eink-
um notaður til sumarferða enda var
útbúnaður þeirra sem hann stunduðu
býsna ólíkur því sem nú þykir sjálf-
sagt að tilheyri hveijum ferða-
manni. En með tímanum jukust vetr-
arferðir og skíðaiðkun skáta og
Væringjaskálinn lék stórt hlutverk
í auknum vetrarferðum. Sjálfir hafa
Væringjar sagt að skálinn hafi á ■
deyfðartímum haldið lífínu í félaginu
og víst er að þeir skátar sem komu
til starfa sem ungir drengir þegar
skálinn var risinn voru einmitt þeir
sem síðar voru í fararbroddi fyrir
öflugu starfi Væringja og skáta í
heil um margra ára skeið. Valin-
kunna menn má nefna eiris _og Jón
Oddgeir Jónsson og Sigurð Ágústs-
sbn en það er til marks um styrk
starfsins að ekki verður við komið
að nefna nema brot forystumanna.
Árið 1928 kom til liðs við Vær-
ingja fullorðinn maður, Guðmundur
Magnússon klæðskeri. í hugum
margra tengist nafn hans Væringja-
skálanum öðrum fremur þar sem
Guðmundur var skálavörður um 20
ára skeið. Þúsundir ungra skáta áttu
fyrstu útleguna sína í þessum skála
og muna ugglaust vel eftir Guð-
mundi. Svo kær var skálinn og stað-
urinn honum að eftir andlát hans
var aska hans grafin í jörðu á af-
mörkuðum reit á flötinni þar sem
skálinn stóð.
Heiti skálans og endurbygging
Hér er skálinn hvarvetna nefndur
Væringjaskálinn en margir skátar
hafa kallað hann gamla Lækjarbotn-
askálann. Tilgáta mín er sú að þeg-
ar skátaskálar hófu að rísa á Hellis-
heiði eftir 1940 með Þrymheim í
broddi fylkingar hafi menn farið að
kenna Væringaskálann við staðsetn-
Almannavarnir ríkisins;
Uppbygging almanna-
vamabúnaðar skipulögð
NORRÆN ráðstefna um búnað almannavarna var haldin hér á landi
fyrir skömmu og sóttu hana fulltrúar frá Danmörku, Svíþjóð og
Noregi, auk íslands. Á ráðstefnunni kynntu Almannavarnir ríkisins
nýtt skipulag í uppbyggingu búnaðar fyrir þá aðila sem taka þátt
í almannavörnum. í samantekt um útgjöld Norðurlandaþjóða til al-
mannavarna kom fram að hlutfallslega veija íslendingar minnstu
fé til þessara mála.