Morgunblaðið - 13.08.1991, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. ÁGÚST 1991
4Q
Minning:
GrímurE. Thoraren
sen frá Sigtúnum
Mig langar að minnast tengda-
föður míns, Gríms E. Thorarensen,
með nokkrum orðum en hann lést
á Landspítalanum 3. ágúst eftir
stutta en erfiða sjúkdómslegu.
Ég hitti Grím fyrst fyrir rúmum
13 árum. í fyrstu var ég hálfsmeyk
við hann, því að hann talaði tæpi-
tungulaust og sparaði aldrei stóru
lýsingarorðin. Ég kynntist honum
svo smátt og smátt og fann að
undir hrjúfri skelinni sló gott hjarta.
Afi Grímur var mikill ættarhöfð-
ingi yfir stórum hópi barna, tengda-
barna, bamabama og barnabarna-
barna. Hann bar hag fjölskyldunnar
mjög fyrir brjósti, fylgdist vel með
öllum og hjálpaði ef hann gat. Hann
var mikill höfðingi heim að sækja.
Amma Dísa og hann hafa alltaf
verið mjög samhent í því að taka
vel á móti gestum og öllum, bæði
stórum og smáum, var tekið sem
heiðursgestum. Sérstaklega hafa
barnabörnin verið velkomin til
þeirra og alltaf tími og vilji til að
sinna þeim. Afi var mjög viljugur
að fara með börnin í bíltúr, spila
við þau eða bara rabba við þau í
rólegheitum. Þau eiga öll eftir að
sakna afa síns mikið.
Grímur var mikill fjölskyldumað-
ur og naut sín sérlega vel þegar
öll hans stóra fjölskylda var saman
komin. Hann var lífið og sálin í
grillveislum, þorrablótum og sum-
arferðum sem hafa verið árlegir
viðburðir undanfarin sumur og allir
eiga góðar minningar um. Grímur
hafði gaman af því að segja sögur.
Fréttir sem kannski hefðu þótt lítil-
fjöriegar ef einhver annar hefði
sagt þær urðu stórskemmtilegar
þar sem hann kunni þá list að
krydda frásögnina mátulega mikið.
Ég vil þakka Grími allar sam-
verustundirnar og bið Guð að blessa
minningu hans.
Við höfum öll misst mikið, þó
hefur Dísa mín misst mest og ég
bið góðan Guð að styrkja hana í
hennar miklu sorg.
Ása
í dag er kvaddur afi minn, Grím-
ur E. Thorarensen frá Sigtúnum,
eftir stutt en ströng veikindi. Hann
var fæddur á Selfossi 7. júní 1920
og var því 71 árs er hann lést. Afa
Grími tengjast margar góðar minn-
ingar, sem lifa áfram í hjörtum
okkar afkomenda hans um ókomna
tíð þótt hann sé nú farinn.
Þrátt fyrir hijúft yfirbragð hafði
afi einstaklega stórt og gott hjarta.
Hann hafði líka sérstakan hæfíleika
til þess að laða að sér börn, enda
sýndi hann ávallt sínar bestu hliðar
þegar börn voru ann^rs vegar. Þess
nutum við barnabörn hans í ríkum
mæli. Það var eins og hann byggi
alltaf yfír því smáa eða stóra sem
þurfti til að gleðja litlar sálir, hvern-
ig sem á stóð.
Ég minnist þess hvernig beðið
var með spenningi í hvert skipti sem
von var á afa í heimsókn. Sú spenna
náði hámarki þegar lágvært blístur
heyrðist berast úr fjarska. Þegar
afí síðan birtist í dyrunum var glað-
legt blístrið orðið að fullkomnu tón-
verki, í það minnsta í eyrum okkar
bamanna. Við vissum sem var að
afí kom alltaf færandi hendi. Þar
voru gjarnan á ferðinni stórir bréf-
pokar fullir af góðgæti. Svo stórir
að mömmu og pabba þótti vafa-
laust oft nóg um. Aldrei heyrðust
þó neinar athugasemdir frá þeim,
enda hefðu þau þar verið á hálum
ís, þeirra skammtur var engu minni.
Að lokinni heimsókn bauð afí svo
gjarnan upp á bíltúr. Oftar en ekki
lá þá leiðin í einhveija af ísbúðum
borgarinnar. Þessir „ísbíltúrar" með
afa höfðu svo mikið aðdráttarafl
að þegar bíllinn hans sást í inn-
keyrslunni hjá okkur fylltist húsið
iðulega af vinum okkar. Enda vissu
þeir að í bíltúr með afa Grími voru
allir velkomnir. Raunar var það
þannig að margir vina okkar barna-
barnanna eignuðu sér hlut í afa og
kölluðu hann „afa Grím“.
Helsta ástæða þess hve mikinn
áhuga við börnin höfðum á afa var
sá mikli áhugi sem hann sýndi okk-
ur. Hann talaði við okkur eins og
jafningja, hafði frá mörgu skemmti-
legu og spennandi að segja, hló
dátt með okkur, hlátri sem smitaði
alla sem til heyrðu. Okkar áhuga-
mál voru hans áhugamál. Léttur í
bragði geystist hann með okkur til
silungsveiða vítt og breitt og kenndi
okkur réttu handtökin, enda mikill
og snjall veiðimaður sjálfur.
Ekki var síður viðburður að koma
í heimsókn til ömmu og afa í Kópa-
voginn. Þar voru hjá ömmu Dísu
vísar kræsingar, gjarnan pönnu-
kökur og sælgæti í skál. Leið oft-
ast ekki á Iöngu uns afi dró fram
spilastokkinn og gaf í Marías. Afí
var reyndur spilari en sá þó alltaf
til þess að leikurinn væri jafn og
lagði áherslu á að kenna mér um
leið listina að spila. Var oft mjög
erfitt að fá mig til að yfírgefa spila-
mennskuna og fara heim þrátt fyr-
ir að við hefðum setið að í marga
klukkutíma.
Afa þótti alla tíð sælla að gefa
en að þiggja. Það kom glöggt fram
í samskiptum hans við okkur yngri
kynslóðina. Afí miðlaði okkur af
reynslu sinni og gaf okkur öllum
mikið með gæðum sínum og léttu
lundarfari. Það verður erfitt að fylla
það tómarúm sem myndast hefur
við missi hans.
Ekki voru veraldlegar gjafir
ömmu og afa síður rausnarlegar.
Þrátt fyrir stóran hóp barnabama,
maka þeirra og barna, gleymdu þau
aldrei neinum, hvort sem tilefnið
var lítið eða stórt.
Það er með söknuði og eftirsjá
sem afí er kvaddur í dag. Mikill er
missir yngstu barnabarnanna og
barnabamabarnanna sem ekki fá
tækifæri til að kynnast og alast upp
með einstökkum afa og langafa.
Að lokum langar mig að þakka
afa Grími fyrir allt það sem hann
var mér og okkur öllum og óska
honum guðs blessunar í nýjum
heimkynnum.
Elsku amma Dísa, megi góður
guð blessa þig og styrkja.
Ásgeir Þórðarson
Selfoss var mitt annað æskuheim-
ili. Þar bjuggu Grímur og Dísa með
alla krakkana, Gunna í Ingólfí og
Ólafur, Bagga og strákarnir, Dúa,
Danni, Grétar og Gulli ásamt fjölda
frænda og ástvina. Selfoss sogaði
allt til sín. Þangað var farið í bílt-
úra, á leið í sumarbústaðinn og í
sveitina. Fyrir ungan strák var Sel-
foss ein stór paradís.
Grímur var óaðskiljanlegur hluti
Selfoss. Elsta barn Egils í Sigtúnum,
innkaupastjóri kaupfélagsins og
kaupfélagsstjóri, kunningi allra í
héraðinu, bridsspilari og veiðimaður;
fóstbróðir mjólkurbússtjórans,
reglubróðir sláturhússtjórans, ná-
frændi bankastjórans og bróðir for-
stjóra Meitilsins í Þorlákshöfn, sem
byijaði nánast sem útibú frá kaup-
félaginu. Allt fyrirtæki og stofnanir
sem pabbi hans hafði sett á laggirn-
ar.
Grímur var rammíslenskari flest-
um mönnum, sem ég hef þekkt.
Fasmikill, hreinn og beinn, glaðvær
og hjartagóður. Fyrir nær fimmtíu
árum giftist hann móðursystur minni
og hefur aldrei brugðið skugga þar
á. Mamma sagði oft, að ekki væru
mörg vandamálin í henni veröld, ef
allir væru jafn góðir íjöiskyldufeður
og Grímur. Annars var þetta ramm-
pólitískt hjónaband. Áfi minn í
Tryggvaskála var nefnilega einn
mesti sjálfstæðismaðurinn á Suðurl-
andi, en Egill í Sigtúnum auðvitað
einn mesti framsóknarmaður hér-
aðsins. Þegar vatnsveitan var lögð
um Selfoss neitaði gamli maðurinn
alfarið að leggja vatnsveitu í
Tryggvaskála, vegna þess að hann
hafði heyrt að Egill ætlaði að taka
vatnið í Sigtún. Sigurður Óli og aðr-
ir félagar hans í flokknum fóru þá
með hann á fund Jóns Þorlákssonar
landsverkfræðings og formanns
Sjálfstæðisflokksins, sem fullyrti að
vatnsveitur væru ekki framsóknar-
fyrirbrigði. Þá fyrst kom vatnsveita
í Tryggvaskála. Nokkrum árum
seinna gifti svo afí dóttur sína elsta
syni Egils, Grími.
Grímur stofnaði Alþýðuflokksfé-
lag Selfoss með Guðmundi heitnum
skósmið á Selfossi og fleirri höfðingj-
um. Gekk þetta allt mjög vel í byrj-
un og Grímur leit á sig sem sanna
verkalýðshetju. Þá datt mönnum í
hug að fara í verkfall, auðvitað gegn
kaupfélaginu, sem átti staðinn og
mannfólkið nánast líka. Var mikil
stemmning á fundinum enda verka-
lýðsfélögin og Alþýðuflokkurinn eitt.
Þá litu menn á Grím, son kaupfélags-
stjórans, sem öllu réði. Grímur dró
augað í pung og sagðist þurfa að
víkja sér frá. Eftir það var hann
heiðursfélagi í Alþýðuflokknum.
Grímur var einn bónbesti maður
sem ég hef kynnst. Þegar pabbi dó
buðust Grímur og Dísa til þess að
taka stráklinginn austur, meðan
mamma var að jafna sig. Systir mín
vann hjá honum. Þegar mamma
missti vinnuna við lát frænda síns,
var Grímur óðara kominn með vinnu.
Þegar vantaði pening fyrir námi er-
lendis, var Grímur óðara mættur
með fé.
Um áratugi var atvinnuuppbygg-
ingu á Suðurlandi stjórnað frá Sig-
túnum. Kaupfélag Ámesinga var
stofnað og tryggði framleiðslu,
verslun og þjónustu í héraðinu.
Mjólkúrbú Flóamanna var stofnað
og tryggði streymi hvíta lífdrykkj-
arins vestur yfir heiði í ört vaxandi
byggðalög við Faxaflóann. Slátur-
félag Suðurlands var sett niður á
Selfossi og átti sinn þátt í því að
bægja hungurvofunni frá, sem ógn-
Minning
Magnús Guðmunds-
son frá Hvítárbakka
Fæddur 8. janúar 1925
Dáinn 2. ágúst 1991
Það er nokkuð liðið á eitt hið besta
og fegursta sumar, sem menn al-
mennt minnast. Þróttmikill gróður-
inn leynir sér hvergi en gerír um-
hverfið allt unaðslegra. Og fagurt
skein sólin, þegar ég fyiir nokkru
átti tal við kæran vin, Magnús Guð-
mundsson frá Hvítárbakka. Það var
hásumar. Við ræddum ýmislegt, fór-
um úr einu í annað. Við fyrsta tæki-
færi hugðist hann fara í sumarhús,
sem hann hafði eignast ekki alls
fjarri æskuslóðum. Hvergi væri dýr-
mætara að dvelja en í umhverfi, þar
sem njóta mætti friðar og hvíldar frá
síbylju skarkala og ógnandi ókyrrð.
Öriítið ræddum við heilsu Magnúsar,
en hann hafði kennt sér lasleika.
Hann lét vel af sér og samtalið var
uppörvandi. Hafí ég haft í frammi
tilburði til að hughreysta vin minn
efa ég, að það hafí tekist. Hitt veit
ég, að orð hans og tónn voru mér
slík hughreysting, að ég varð þess
fullviss, að sitthvað það, sem rætt
var og ráðgert, fengi að rætast. Mér
leið vel að samtalinu loknu og leyfði
huganum að reika um dýrmætar
minningar áratuganna.
Það nálgast að vera fimmtíu ár
frá því að við bræður, Kristinn og
ég, kynntumst Magnúsi, en við vor-
um allir við nám í Verslunarskóla
Íslands. Á þeim árum stjórnaði faðir
minn Karlakórnum kátum félögum.
Þar sungu þeir báðir Kristinn og
Magnús. Af þessu leiddi, að Magnús
kynntist fjölskyldu minni, varð heim-
ilisvinur, foreldrum mínum og okkur
bræðrum til mikillar gleði. Á árunum
1943 til 1945 kom Magnús á heim-
ili okkar alloft yfir skóiatímann,
stundum vikulega. Var þá mikið
sungið en móðir mín lék undir á
píanó. Þá birti í litlu stofunni á Bar-
ónsstíg. Til gamans má minnast að
eitt sinn komu þeir fram á hátíðar-
fundi, en þar lék Kristinn á selló en
Magnús annaðist undirleikinn á
píanó. Sú vinátta, sem þarna þróað-
ist, hefur styrkst með árunum og
tekið á sig mynd tryggðar og trúnað-
ar.
Magnús fór til starfa erlendis um
hríð en nokkru eftir að hann kom
heim aftur hóf hann, ásamt öðrum,
rekstur fyrirtækisins Isól hf. og hef-
ur hann starfað þar síðan.
Fljótlega eftir heimkomuna ræddi
ég við Magnús og hvatti hann til að
koma á ný til Iiðs við Fóstbræður,
en þegar kátir félagar hættu að
starfa haustið 1944 gengu flestir
kórmanna í raðir Fóstbræðra, þeirra
á meðal Kristinn og Magnús. Magn-
ús tók málaleitan minni vel og af
áhuga. Hefur hann reynst einn af
mikilvægustu burðarásum félagsins
um langt árabil, afar músikalskur
með trausta og fagra söngrödd.
Hann hefur ósjaldan verið einsöngv-
ari með kórnum. Nákvæmni, vand-
virkni og prúðmennska hafa ávallt
verið áberandi í fari Magnúsar og
kemur það skýrt fram í söng hans
og viðmóti. Auk söngsins var mjög
til hans leitað varðandi vandmeðfarin
félagsleg málefni.
Það riljast upp, þegar Magnús
hringdi til mín eitt sinn, ræddi glunt-
asöng og stakk upp á því, með ítar-
legum útskýringum og léttum áhersl-
um, eins og honum var lagið, að við
létum okkur hafa það að syngja
Glunta inn á hljómplötu og fengjum
góðvin okkar, Carl Billich, til aðstoð-
ar. Þetta kom mér nokkuð á óvart
enda í fljótu bragði séð ekki líkt
M'agnúsi. Kom þó í ljós, að honum
var full alvara. Ailt á sínar skýring-
ar. Við sungum Gluntana við und-
irleik Carls og platan kom út árið
1974. Frábært samstarf við þessa
góðu vini og gæslumann okkar, Þor-
stein Helgason, var mér dýrmæt
reynsla, sem ég er afar þakklátur
fyrir.
Enn reikar hugurinn um minning-
arnar. Ég minnist áhuga Magnúsar
á bókum og safns hans, sem hann
dekraði við. Ferðalögin með Fóst-
bræðrum rifjast upp. Færi maður á
stjá, gengi á fjöll til að hlusta eftir
morgunkyrrðinni, fylgjast með fóta-
ferð fuglanna, sjá birtuna verða til
og upplifa lífíð vakna til nýs dags,
voru fremur fáir á ferli. En þá gat
maður vænst þess að hitta Magnús.
Þar gat hann sem best verið með
hugsanir sínar, trú og tilfinningar,
dáð, dýrð og tign óspilltrar náttúr-
unnar, hvort heldur hún var ógnandi
og hrikalega fögur eða heillandi ljúf
og vinaleg. Þá hafa orð ekki merk-
ingu. Þá er engu við að bæta.
í örsvipan syrtir að. Ský skyggir
sólu. Dýrðlegt sumarið hverfur úr
huganum. Myndir minninganna
skerpasst og verða áleitnari. Andrá
augnabliksins, sem skilur líf frá
dauða, hefur breytt voninni í sáran
söknuð og gleðinni í nístandi sorg.
Minn kæri vinur, Magnús, lézt aðfar-
anótt föstudagsins 2. ágúst, langt
um aldur fram, aðeins 66 ára gamall.
Magnús var fæddur 8. janúar
1925. Foreldrar hans voru sæmdar-
hjónin Guðmundur Jónsson og Ragn-
heiður Magnúsdóttir, sem lengst af
bjuggu á Hvítárbakka. Þau eru bæði
látin. Magnús var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Bryndís Jakobsdóttir.
Þau eignuðust tvö böm, Jakob Frí-
mann og Borghildi. Bryndís og
Magnús slitu samvistir. Seinni kona
Magnúsar var Rúna Guðmundsdótt-
ir. Hún lézt fyrir réttum þrem árum.
Sorgin hlífir ekki. Hun gleymir eng-
um. Einn bróður átti Magnús, Jon,
bónda á Hvítárbakka.
Þó lífið væri Magnúsi ekki með
öllu áfallalaust frekar en öðrum
höndlaði hann hamingjuna ríkulega.
Hann var í senn sterkur, agaður
mjög, viðkvæmur og tilfinningaríkur
og því auðsærður, þó hann leitaðist
við að leyna slíkum tilfinningum.
Hann var raunsær og heilsteyptur
og hafnaði fölskum veruleika.
Magnús átti ávallt fagurt og
myndarlegt heimili, naut þess og var
höfðingi heim að sækja. Þar var tek-
ið á móti vinum og gestum af reisn
og myndarskap. Slíkar fjölmargar,
ógleymanlegar ánægjustundir viljum
við hjónin nú þakka. Þá þakka ég
Magnúsi vinsemd og hlýhug í garð
foreldra minna og æskuheimilis. Við
vottum Borghildi, Jakobi Frímanni
og heimilum þeirra djúpa samúð og
biðjum þeim styrks og Guðs blessun-
ar í þeirra sára söknuði. Ennfremur
bróður hans, Jóni, svo og öðrum
vensluðum og vinum, sem af hlýrri
umhyggju og kærleika lögðu sig
fram um að létta honum erfíðustu
stundirnar.
Minningarnar um Magnús eru
heimili mínu einstakar. Fyrir þær
þökkum við hjónin.
Ásgeir Hallsson
Þú ert eins og náttúran vildi, að þú værir.
Vöxt þinn hindraði aldrei neinn.
Allir vegir voru þér færir
viljinn sterkur og hreinn.
Þrunginn krafti, sem kjamann nærir, .
klifrar þú djarfur og einn,
léttur í spori, líkamsfagur.
Lund þín og bragur er heiðskír dapr,
ftjálsbomi fjallasveinn.
Og áfram kveður Davíð Stefáns-
son frá Fagraskógi:
Þegar þú gistir glóðheita sali,
gekkst undir borgarans þak,
sýnist öllum salkynnin hækka,
sorgirnar fækka, veröldin stækka
við svip þinn og tungutak.
Þessi mannlýsing Davíðs Stefáns-
sonar segir margt um vin minn
Magnús Guðmundson frá Hvítár-
bakka, sem við hjónin kveðjum með
söknuði í dag.
Ég ætla ekki að rekja ættir eða
æviferil Magnúsar, ég veit að aðrir
verða til þess. Við Magnús kynnt-
umst í hópi Fjórtán Fóstbræðra fyrir
tæpum þremur áratugum, en þar var
hann félagi frá upphafí. Mér varð
trax ljóst hversu afburða tónlistar-
maður hann var. Ekki aðeins söng
hann vel heldur var meðferð hans,
bæði á lagi og ljóði slík, að allir hlutu
að hrífast með. Seinna urðu svo
ýmis atvik í lífshlaupi okkar beggja
til þess að kynnin urðu nánari og
við Ingibjörg eignuðumst einlæga
vináttu þessa góða manns. Þá sann-
aðist að ekki aðeins hafði Magnús
til að bera ytri gjörvuleika, heldur