Morgunblaðið - 13.08.1991, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. ÁGÚST 1991
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. ÁGÚST 1991

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías lohannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
ÁgústlngiJónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 100 kr. eintakið.
Innflutningnr á
mj ólkurvörum
Síðustu vikur hefur orðið
nokkurt fjaðrafok vegna
hugsanlegs innflutnings á nokkr-
um tegundum af mjólkurvörum,
ef jákvæð niðurstaða fæst í fram-
haldi EES-viðræðna. Deilurnar
hafa snúizt meira um málsmeð-
ferð en efni málsins, eins og oft
vill verða í umræðum hér. Nauð-
synlegt er að árétta nokkur atriði
í þessu sambandi.
í fyrsta lagi er auðvitað ljóst,
að samningar um þátttöku okkur
í evrópsku efnahagssvæði verða
ekki látnir stranda á því, hvort
heimilaður verði einhver inn-
flutningur á mjólkurvörum.
Ástæðan er sú, að hagsmunir
þjóðarinnar af slíkri þátttöku
geta verið svo miklir á öðrum
sviðum, að óhugsandi er, að þeir
hagsmunir, sem tengjast
mjólkuriðnaðinum geti yfirgnæft
þá. Með þessu er ekki sagt, að
aðild að evrópsku efnahagssvæði
sé lífsnauðsynleg fyrir okkur ís-
lendinga. Svo er ekki. Við getum
komizt af án þess en hagkvæmni
þess fyrir okkur er ótvíræð, að
ekki sé talað um þau almennu
sjónarmið. að við hljótum að eiga
samleið með Evrópuþjóðunum í
framtíðinni.
í öðru lagi má spyija hvaða
hætta væri á ferðum, þótt inn-
flutningur á einhveijum tegund-
um mjólkurvöru yrði leyfður. Það
er löngu tímabært að ræða þann
möguleika að flytja inn búvörur
í einhveijum takmörkuðum mæli
til þess að veita innlendri land-
búnaðarframleiðslu nauðsynlegt
aðhald. Atvinnugreinin sjálf er í
mikilli umsköpun. Sauðfé hefur
fækkað mjög, þótt nauðsynlegt
sé að fækka því enn frekar. Það
hafa engir meiri háttar brestir
komið í þjóðarbúskap okkar af
þessum sökum.
Mjólkuriðnaðurinn hefur vakið
sérstaka athygli fyrir frábærar
framleiðsluvörur, þar sem hver
nýjungin hefur rekið aðra á und-
anförnum árum. Islendingar
ferðast nú orðið mikið og vita
mæta vel, að íslenzkar mjólkur-
vörur eru fyllilega samkeppnis-
færar við erlendar mjólkurvörur.
Líkurnar á því að erlendar mjólk-
urvörur gætu náð einhverri fót-
festu hér eru hverfandi. Auðvitað
er spurning, hvort erlenda mjólk-
urvaran yrði mun ódýrari en sú
íslenzka. Þá er möguleiki á að
jafna það að einhveiju leyti með
jöfnunargjöldum. En jafnframt
verðum við að horfast í augu við
ákveðnar staðreyndir: íslenzkir
neytendur eiga rétt á því að fá
þessar vörur eins og aðrar vörur
á sem hagkvæmustu verði. Það
er ekki endalaust og áratugum
saman hægt að gera þá kröfu
til neytenda hér, að þeir borgi
margfalt hærra verð fyrir mat-
vörur en nágrannaþjóðir okkar
gera. Þess vegna er ekki ólík-
legt, að einhver innflutningur á
mjólkurvörum gæti orðið til þess
að auka hagkvæmni í framleiðslu
og dreifingu þeirra, sem mundi
skila sér í lægra vöruverði til
neytenda.
í þriðja lagi er tímabært, að
bændur, samtök þeirra og
vinnslustöðvar landbúnaðarins
horfist í augu við þann veru-
leika, að breytingarnar í hinum
vestræna heimi eru ótrúlega ör-
ar. Þær breytingar hljóta fyrr
eða síðar að ná til landbúnaðar
eins og annarra atvinnugreina.
Skattgreiðendur á íslandi borga
nú milljarða til þess að halda
uppi núverandi framleiðslukerfi
landbúnaðarins. Með sama hætti
og kröfur eru gerðar til sjávarút-
vegsins um mikla hagræðingu í
rekstri er hægt að gera þær kröf-
ur til landbúnaðarins. Við erum
komin að vissum þáttaskilum.
Skattgreiðendur hafa ekki leng-
ur efni á því að halda uppi
óbreyttu velferðarkerfi. Þeir hafa
heldur ekki efni á því að halda
uppi óbreyttu landbúnaðarkerfi.
Hér verður enginn dómur
lagður á þau ágreiningsefni, sem
upp hafa komið innan ríkisstjórn-
arinnar og milli einstakra ráð-
herra og ráðuneyta um meðferð
þessa máls. En það er kominn
tími til, að umræðúr geti farið
fram um málefni landbúnaðarins
á íslandi, án þess að þeir, sem
boða einhveijar breytingar á því
sviði, séu taldir fjandmenn at-
vinnugreinarinnar eða sveitanna
eða landsbyggðarinnar í heild
sinni.
Það verður ekkert hrun á ís-
landi, þótt einhver innflutningur
yrði leyfður á mjólkurvörum í
kjölfar EES-aðildar. Slíkur inn-
flutningur gæti meira að segja
orðið landbúnaðinum til fram-
dráttar. Hann yrði áreiðanlega
til þess að undirstrika gæði hinn-
ar íslenzku framleiðsluvöru og
jafnframt væri ekki í sama mæli
og áður hægt að gagnrýna land-
búnaðinn fyrir einokunarstarf-
semi. Þess vegna er tímabært,
að forystumenn landbúnaðarins
endurnýi stefnumörkun atvinnu-
greinarinnar og taki umræðum
af þessu tagi með opnari huga
en hingað til. Þá mundu óábyrg-
ir stjórnmálamenn líka hætta
upphlaupum af þeirri gerð, sem
við höfum orðið vitni að undanf-
arið og eru til þess falin að hefta
framfarir og umbætur í íslenzku
þjóðfélagi, sem svo sannarlega
veitir ekki af allsheijar umbóta-
öldu fram yfir aldamótin.
Létt og laggott
eftirJón Baldvin
Hannibalsson
I. Hefðbundnar
landbúnaðarafurðir eru utan
EES-samninga
I viðræðum um evrópskt efna-
hagssvæði náðist samkomulag um
það strax á undirbúningsstigi að
ekki skyldi stefnt að samræm-
ingu landbúnaðarstefnu milli EB
og EFTA ríkja. Þess vegna yrði
ekki komið á fríverslun með land-
búnaðarafurðir. EB lagði hins vegar
á það áherslu að greiða þyrfti fyrir
viðskiptum með landbúnaðarafurðir
innan EES vegna mikilla útflutn-
ingshagsmuna einstakra aðild-
arríkja þess.
1. EB sótti mál sitt gagnvart
EFTA á þremur vígstöðvum. í
fyrsta lagi var farið fram á algjöra
samræmingu reglugerða um
heilbrigðiseftirlit með dýrum og
jurtum og afnáms viðskiptahindr-
ana á heilbrigðisforsendum. EFTA
ríkin voru treg til í fyrstu, en nú
er svo komið að þau hafa öll sam-
þykkt nær allar reglugerðir og til-
skipanir EB á þessu sviði, nema
Island sem stendur eitt EFTA
ríkja algerlega fyrir utan þetta
samræmingarátak.
2. í öðru lagi hefur EB sótt á
EFTA ríkin um að gengið verði til
samninga um gagnkvæmar tilslak-
anir í viðskiptum með hefð-
bundnar landbúnaðarafurðir og
vildi EB að niðurstöður þeirra við-
ræðna yrðu hluti af EES samningn-
um. Málin þróuðust þó á þann veg
að hvert EFTA ríki fyrir sig gekk
frá tvíhliða samningi um hefð-
bundnar landbúnaðarvörur, öll
nema Island, sem eitt stóð fyrir
utan þá samningsgerð.
3. I þriðja lagi sótti EB á um
einhliða tollaívilnanir fyrir 72 til-
teknar s-evrópskar landbúnaðaraf-
urðir. Þar hefur hvert EFTA land
lagt fram sinn lista. Island gaf til
kynna á síðasta stigi samnings að
fengist fijáls aðgangur að EB
mörkuðum fyrir fisk og aðrar sjáv-
arafurðir yrði tollum og gjöldum
aflétt af 65 þeirra (hrísgijón, van-
illa, appelsínur, bananar o.s.frv.)
en árstíðabundinn innflutningur
leyfður í öðrum (tómatar, gúrkur
o.fl.).
Loks ber að geta þess að í samn-
ingnum verður að finna þróunar-
grein (evolutionary clause) sem
kveður á um að samningsaðilar
skuli halda áfram viðræðum með
það fyrir augum að auka viðskipti
með landbúnaðarvörur, að svo
miklu leyti sem það geti orðið land-
búnað beggja aðila til hagsbóta.
Það voru hins vegar fimm EFTA
ríki, sem áttu frumkvæði að því
að útvíkka skrá yfir unnar land-
búnaðarafurðir — iðnaðarvörur
unnar úr landbúnaðarhráefni.
II. Iðnaðarvörur unnar úr
landbúnaðarhráefni
Eins og kunnugt er hefur fijáls
verslun í V-Evrópu einkum miðast
við iðnvarning en landbúnðar- og
sjávarafurðir að mestu verið undan-
skildar. Þátttaka íslands í þessu
fríverslunarsamstarfi ræðst annars
vegar af Stokkhólmssáttmálanum
um stofnun EFTA, sem Island gerð-
ist aðili að 1970 og fríverslunar-
samningi Islands og EB, sem gerð-
ur var 1972 og gekk í gildi 1973.
Fríverslunarsamningar EB og
EFTA ríkja ná aðallega til iðnaðar-
vöru, sem fellur undir tollskrárnúm-
er í flokkum 25-99, og eru þá und-
anskildar ákvæðum samninganna
vörur úr jurta- og dýraríkinu sem
falla undir tollskrárnúmer 1-24.
Það var þó ljóst frá upphafi að
iðnaðarþáttur ýmiss varnings úr
jurta- og dýraríkinu er mjög veru-
legur og voru því sérstakar ráðstaf-
anir gerðar til þess að taka tillit til
þess. Önnur grein fríverslunar-
samninganna kveður því á um að
samningarnir skuli einnig ná til
iðnvarnings, sem unninn er úr
landbúnaðarhráefni. Er sam-
kvæmt því aflétt tollum og magn-
takmörkunum, en eftir sem áður
er þó heimilt að leggja á sérstakan
verðjöfnunarþátt við innflutning.
í réttu hlutfalli við landbúnðararaf-
urðainnihald og verðmismun í upp-
runalandi og innflutningslandi.
Einnig hefur verið heimilt að greiða
niður hráefni til innlendra framleið-
enda svo þeir sitji við sama borð
og innflytjendur. Vörur sem sæta
skuli þessari meðferð eru tilgreind-
ar í bókun II við fríverslunarsamn-
ing Islands og EB.
I stofnsamningi EFTA, Stokk-
hólmssáttmálanum, fellur iðnvarn-
ingur unninn úr landbúnaðarhrá-
efni, sem tilgreindur er sérstaklega
í fyrsta hluta viðauka D, undir
samninginn á sama hátt og iðnaðar-
vörur og innflutningur er því fijáls,
en heimilt er að leggja á hann verð-
jöfnunarþátt. En almennar land-
búnaðarafurðir, í öðrum og þriðja
hluta sama viðauka, falla hins veg-
ar undir sérstakar reglur um land-
búnaðarvörur.
Sem dæmi um iðnvarning sem
unninn er úr landbúnaðarhráefni
og tilgreindur er í EFTA samningn-
um og fríverslunarsamningi íslands
og EB má nefna súkkulaði, sykur-
vörur, deigvörur (makkarónur,
spaghetti), brauð og kökur, súp-
ur og seyði, neysluís, tilreitt jóg-
úrt, ýmiss konar lífræn efni o.fl.
í samningum um evrópskt efna-
hagssvæði eru það helst EFTA ríkin
sem hafa þrýst á um að bæta vörum
inn á lista yfir iðnaðarvörur uhnar
úr landbúnaðarhráefnum. Ástæðan
er ekki síst sú að þau telja að slíkt
kerfi tryggi best hag innlends mat-
vælaiðnaðar í samkeppni við EB
þar sem niðurgreiðslur hráefnis eru
meiri. Innflutningsbann hefur hins
vegar ekki tíðkast í viðskiptum
V-Evrópuþjóða með afurðir af
þessu tagi. Einnig telja þessi EFTA
ríki að útflutningshagsmunum
sínum sé best borgið með jöfnun
samkeppnisaðstöðu. Að hálfu EB
hefur allt kapp verið lagt á að list-
inn sé að fullu samræmdur milli
allra EFTA ríkjanna og sé að fullu
gagnkvæmur gagnvart EB.
Innan EFTA var Stokkhólms-
sáttmálinn, viðauki D, lagður til
grundvallar þegar undirbúningur
hófst að því að gera samræmdan
lista yfir iðnvarning úr landbúnðar-
hráefni, sem gilda átti innan EES.
Jafnframt var tekið tillit til sér-
stakra bókana um þennan varning
í fríverslunarsamningum EFTA
ríkjanna við EB (Bókun 11).
Sérfræðingar EFTA komu sam-
an 17. janúar til þess að ganga frá
lista sem verða ætti umræðugrund-
völlur milli EB og EFTA. Nýr listi
EFTA sérfræðinganna sem dreift
var 25. janúar, var byggður á við-
auka D við EFTA samninginn og
bókun 11 við fríverslunarsamninga
við EB. Á þeim lista er fallið frá
öllum undantekningum innan toll-
flokka 21.05 og 21.06 sem áður
höfðu gilt innan EFTA varðandi
viðbit með meira en 15% mjólkur-
fitu. lyóma- og mjólkurís og
Smjörvi/Létt og laggott hafa því
verið inni á lista yfir iðnvarning
úr landbúnaðarhráefni sem sæta
eigi verðjöfnunarkerfi frá þeim
tíma. Listi þessi var tekinn til nán-
ari umræðu innan EFTA og notað-
ur í viðræðum við EB og tók nokkr-
um breytingum í meðförum.
Útgáfur listans voru því sendar
landbúnaðarráðuneyti og iðnaðar-
ráðuneyti fyrst með bréfi daers. 1.
febrúar, önnur útgáfa 22. febrúar,
sú hin þriðja lögð fram á fundi í
landbúnaðarráðuneyti 21. maí, sú
hin fjórða send landbúnaðar- og
iðnaðarráðuneyti 19. júní, fimmta
útgáfa síðan 20. júní, sú hin sjötta
dags. 11. júlí og loks var send frá
Brussel sjöunda útgáfan dags. 23.
júlí. Alls sjö sinnum.
Það er öllum þessum listum
sammerkt að rjóma- og mjólk-
urís og Smjörvi/Létt og laggott
eru inn á þeim. Það er því ekki
hægt að halda því fram að því hafi
vísvitandi verið haldið leyndu fyrir
landbúnaðarráðuneyti eða öðrum
stofnunum stjórnkerfisins að verið
væri að ræða þessar afurðir.
III. Viðbrögð annarra
ráðuneyta
Með bréfi dags. 31. janúar stað-
festir fjármálaráðuneytið að verð-
jöfnunarkerfið virðist einfalt í fram-
kvæmd en telur ekki ástæðu til
þess að gera sérstakar athugasemd-
ir við vörutegundir sem falla mundu
undir kerfið.
Með bréfi dags. 6. febrúar ítrek-
ar iðnaðarráðuneytið mikilvægi
þess að fengin verði útvíkkun á við-
auka D við EFTA samninginn við
fríverslunarsamninginn og bókun 2
og bent er á að veruleg vandamál
hafi skapast í einstaka iðngreinum
(majones og sósuframleiðslu) vegna
þess að bókun 11 hafi ekki verið
nægjanlega víðtæk fyrir ísland og
rúmi því ekki þær iðnaðarafurðir
úr landbúnaðarafurðum sem
framleiddar eru í dag. Verðbóta-
kerfið gefur nefnilega stjórnvöldum
svigrúm til gjaldtöku og jöfnunar
Jón Baldvin Hannibalsson
yAðalsamningamaður
Islands hefur í samn-
ingum um EES barist
annars vegar fyrir
fullri fríverslun með
fisk en hins vegar hald-
ið til streitu algjöru inn-
flutningsbanni Islend-
inga á landbúnaðaraf-
urðir. Fram til þessa
hefur árangur af hags-
munagæslu fyrir
íslenskan landbúnað
orðið mun meiri en í
sjávarútvegsmálum því
staðfest hefur verið
innflutningsbann til ís-
lands á öllum hefð-
bundnum landbúnaðar-
afurðum, en fríverslun
með fisk hefur enn ekki
verið samþykkt.“
samkeppnisaðstöðu sem annars
væri ekki fyrir hendi. Lögð er á það
áhersla að listi íslands skuli vera
í samræmi við lista annarra
EFTA þjóða. Tekið er fram að
náist ekki samkomulag um sam-
ræmdan lista skuli ísland fara fram
á útvíkkkun bókunar II í samræmi
við lista EFTA sérfræðinga. Hins
vegar er farið fram á að smjörlíki
verði tekið inn á listann og sérstak-
lega tilgreint tollnúmer 15.17, en
þá á aðlögunartíma 5-10 ár.
Nokkru síðar barst svar landbún-
aðarráðuneytis, dags. sama dag, en
þar er bent á það, hversu skammur
frestur hafi verið gefinn til svars,
en tekið fram að listar þeim, sem
Viljum forðast að aftur
komi til alvarlegs klofnings
-segir Gro Harlem Brundtland um EB-umræðuna í Noregi
GRO Harlem Brundtland, forsæt-
isráðherra minnihlutastjórnar
Verkamannaflokksins í Noregi,
átti fund með Davíð Oddssyni for-
sætisráðherra og Jóni Baldvin
Hannibalssyni utanríkisráðherra
á sunnudag og var fjallað um stöð-
una í viðræðum ríkja Fríverslun-
arbandalags Evrópu (EFTA) við
Evrópubandalagið (EB) um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES).
Blaðamaður Morgunblaðsins
ræddi við norska forsætisráðherr-
ann að loknum fréttamannafundi
sem efnt var til eftir fund forsætis-
ráðherra Norðurlanda í gær og
fer viðtalið hér A eftir.
Kemur til greina að Norðmenn
komi til móts við Evrópubandalagið
og samþykki kröfu bandalagsins um
að fá að veiða sem svarar 21.000
tonnum af þorski í norskri fiskveiði-
lögsögu? Er einnig hugsaníegt að
slaka með einhverjum á kröfunum
um frjálsan markaðsaðgang á Evr-
ópska efnahagssvæðinu fyrir sjávar-
afurðir?
„Norðmenn báru fram tillögu um
veiðikvóta til handa EB í viðræðun-
um í Lúxemborg og henni var vel
tekið. Hún var sett fram í samhengi
við það stig sem viðræðurnar voru
þá á og forsenda tilboðsins var að
markaður fyrir fisk yrði algerlega
fijáls. Ég vil ekki segja meira um
þá tillögu en legg áherslu á að það
var krafan um fijálsan aðgang að
markaðinum sem reyndist erfiðasti
hjallinn. Ef lausn á að nást verður
allt samkomulagið að vera traust og
gagnlegt, jafnt fyrir Noreg sem ís-
land, fyrir EFTA, en einnig fyrir öll
þau 19 ríki sem taka þátt í viðræðun-
um. Við verðum að halda áfram að
leita lausna á þessum grundvelli, það
verða allir aðilar að gera.“
Pú hefur sagt að önnur EFTA-
lönd en Noregur verði nú að slaka
til svo að skriður komist á EES-við-
ræðurnar á ný. Hvaða lönd áttu við?
„Allir verða að leggja sitt afmörk-
um. “
Hvað gerist í norskum stjórn-
málum ef EES-viðræðurnar fara
endanlega út um þúfur? Er líklegt
að fleiri flokkar en Hægriflokkurinn
lýsi yfir stuðningi við aðild, t.d. þinn
eigin flokkur?
„Það er ekkert sem bendir til þess
að breytingar verði á afstöðu manna
þót.t samningarnir um EES hafi
reynst torsóttir. Það er þörf á meiri
tíma til að staðan verði ljós, ég tel
ekki að þessi mál hafí breytt afstöð-
unni til EB. Verkamannaflokkurinn
hefur ákveðið að hafin verði umræða
innan flokksins í haust um hugsan-
lega aðild að EB og það er ekki á
döfinni að breyta þeirri stefnu.“
Daninn Henning Christophers-
en, sem situr í framkvæmdastjórn
EB, sagði nýlega að biðu Norðmenn
fram á haustið 1992 með að taka
ákvörðun um aðildarumsókn, eins og
.flokkurinn þinn vill, muni ekki verða
hægt að fjalla um umsókn ykkar
fyrr en á eftir umsóknum Svía og
Austurríkismanna, Norðmenn geti
jafnvel orðið að bíða fram yfir alda-
mót eftir aðild . ..
„ Við höfum heyrt þessar rök-
semdir í meira en ár, það hefur ekki
komið fram neitt nýtt í þeim og ég
hef því ekkert meira um þær að
segja. Það hefur ekkert gerst í sum-
ar sem breytir þeirri ákvörðun okkar
að fyrst ræðum við málin í flokknum
áður en við tökum afstöðu til aðilda-
rumsóknar."
Finnst þér að reynsla Dana af
EB-samstarfinu geti nýst þeim Norð-
urlandaþjóðum sem standn utan við
bandalagið og íhuga nú hvernig
framtíðarsamskiptum við það verði
best háttað?
„Það er að sjálfsögðu hægt að
læra af allri reynslu varðandi EB-
samstarfið. Við höfum getað fylgst
með umræðu í Danmörku undan-
farna tvo áratugi um EB-samvinn-
una. Margir Norðmenn íhuga vand-
lega þessa umræðu en ég tel ekki
að hægt sé draga neina ótvíræða
ályktun af reynslu Dana. Þeir sem
eru hlynntir aðild geta sagt að Dan-
ir hafi hagnast á aðildinni, þeir sem
eru andvígir geta sagt að Danir hafi
þurft við ýmis vandamál að stríða.
Þetta er þó gagnleg reynsla, hver
sem skoðun fólks er á málinu.“
Árið 1972 var tillaga um aðild
að EB felld í þjóðaratkvæði í Noregi
eftir hatrammar deilur. Óttast þú að
Morgunblaðið/Kristján G. Amgrímsson
Gro Harlem Brundtland
klofningurinn gæti orðið jafn djúp-
stæður að þessu sinni?
„Það er rétt að klofningurinn var
alvarlegur 1972 og sú reynsla er
ekki gleymd, situr enn í mörgum.
Ég tel að margir vilji kappkosta að
koma í veg fyrir að við lendum í
sams konar erfiðleikum. Og ég geri
mér vonir um að okkur takist þáð
því að slík átök yrðu okkur ekki til
framdráttar. Á hinn bóginn vona ég
að skoðanaskiptin á næstunni um
aðild að EB verði til þess að allar
hliðar málsins verði kannaðar, fólk
leggi sig fram um að bijóta það til
mergjar."
áður hefðu verið sendir utanríkis-
ráðuneyti, skýri nægjanlega þá
möguleika sem fyrir hendi séu. til
rýmkunar á innflutningnsmöguleik-
um. Þeir listar snerta einkum
suður-evrópskar landbúnaðarafurð-
ir. En á fundi í nóvember hafði land-
búnaðarráðuneytið einkum lagst
gegn innflutningi á kakóblandaðri
jógúrt, sem þegar er á bókun 11 við
fríverslunarsamninga, 21.05.001
íjómaís, sem inniheldur kakó,
áfenga vökva og sterkju. En land-
búnaðarráðuneytið minnist ekki
sérstaklega á 21.06 sem Smjörvi
og Létt og laggott fellur undir.
Með bréfi dags. 2. apríi ítrekar
Iandbúnðarráðuneytið að það sé
ekki tilbúið til þess að víkja frá
fyrri afstöðu og minnir á „samning
landbúnaðarráðherra og stéttar-
sambands bænda“ um framleiðslu
mjólkur- og sauðfjárafurða en þar
segir í 9. grein.
„Aðilar eru sammála um að for-
senda samnings þessa sé að reglum
verði ekki breytt eða ákvarðanir
teknar um innflutning búfjárafurða
þannig að teflt verði í tvísýnu því
jafnvægi og þeim árangi sem að
er stefnt. Þetta hindrar þó ekki að
Island gerist aðili að alþjóða-
samningum sem gerðir kunna að
verða og snerta vipskipti með
landbúnaðarvörur, enda samrým-
ist framkvæmd þeirra ofangreind-
um markmiðum um jafnvægi inn-
lendrar framleiðslu og heimamark-
aðar.“
Ganga má út frá því að landbún-
aðarráðuneyti hafi kynnt lista þessa
undirstofnunum sínum. í júlímánuði
vekja samtök afurðarstöðva í mjólk-
uriðnaði athygli landbúnaðarráðu-
neytis á því að Létt og lagg-
ott/Smjöi-vi sé til umræðu í EES
samningunum og fara þau fram á
það að gerð verði nánari úttekt á
mögulegum áhrifum samkeppni á
íslenskan mjólkuriðnað og spyija
jafnframt hvert verði gæðaeftirlit
við innflutning og hvaða möguleik-
ar muni opnast til útflutnings.
Landbúnaðarráðuneytið kom því
bréfi á framfæri við utanríkisráðu-
neytið, án frekari athugasemda.
Þess ber þó að geta að í sér-
stakri reglugerð um innflutnings-
og gjaldeyrisleyfi nr.132/1988 eru
taldar upp þær vörur sem eru leyfis-
skyldar, en annar innflutningur er
fijáls. Þar er talið upp m.a. kjöt,
kartöflur og smjörlíki. En þess er
hvergi getið að varningur í toll-
skrárflokki 21.06.90.49 sé leyfis-
skyldur. í raun hefur þá innfíutn-
ingur á Smjörva/Létt og laggott
verið fijáls.
IV. Óútkljáðir sarnningar
Á fyrri hluta árs 1991 voru ís-
lendingar orðnir langeygir eftir því
að fá frá EB tillögur um sjávarút-
vegsmál eða formleg viðbrögð við
kröfu EFTA um fríverslun með
sjávarafurðir. Var þá ákveðið að
draga einnig svör af íslands hálfu
við nokkrum öðrum þáttum í samn-
ingunum þ.á m. lista yfir iðnaðar-
vörur úr landbúnaðarhráefnum.
Ekki þótti stætt á því að stöðva
viðræður annarra EFTA ríkja. Und-
irbúningur hélt því áfram meðal
annarra EFTA ríkja að gerð sam-
eiginlegs lista. Þegar tillögur EFTA
voru afhentar framkvæmdastjórn
EB í mars var skýrt tekið fram í
fylgibréfi til EB að hvorki ísland
né Austurríki stæðu að þessum til-
lögum og ísland var ekki reiðubúið
til þess að ræða listann á þessum
forsendum.
Þótt ísland ætti þar ekki hlut að
máli var fylgst með þróun mala og
allir listar sendir áfram til landbún-
aðar- og iðnaðarráðurneytis, eins
og að framan greinir. ísland tók
þó aldrei afstöðu til þeirra.
Hvorki aðalsamningmaður né
aðrir fulltrúar íslands gáfu
nokkurn tíma samþykki sitt á
neinum lista um iðnvarning unn-
inn úr landbúnaðarafurðum. Á
það reyndi aldrei, af þeirri einföldu
ástæðu að viðunandi niðurstaða
fékkst ekki varðandi markaðsað-
gang sjávarafurða. Sámningavið-
ræðum var einfaldlega frestað.
Kemur þetta t.d. skýrt fram á fylgi-
skjali með lista þeim sem dreift var
í landbúnaðarráðuneyti 21. maí.
V. Síðasta samningalota
Innan Evrópubandalagsins eru
landbúnaður og sjávarútvegur sett-
ir undir sama hatt og sæta báðir
þessir atvinnuvegir sérstökum regl-
um sem stundum bijóta í bága við
grundvallaratriði fijálsrar verslun-
ar. Aðalsamningamaður íslands
hefur í samningum um EES barist
annars vegar fyrir fullri fríverslun
með fisk en hins vegar haldið til
streitu algjöru innflutningsbanni
íslendinga á landbúnaðarafurðir.
Fram til þessa hefur árangur af
hagsmunagæslu fyrir íslenskan
landbúnað orðið mun meiri en í sjáv-
arútvegsmálum því staðfest hefur
verið innflutningsbann til íslands á
öllum hefðbundnum landbúnaðaraf-
urðum, en fríverslun með fisk hefur
ekki enn verið samþykkt.
Eins og fram kemur hér að ofan
er það ljóst að þau ráðuneyti sem
hlut eiga að máli hafa haft tæki-
færi til þess að fylgjast með gangi
mála og engu verið haldið leyndu.
Enginn listi hefur heldur verið sam-
þykktur af íslands hálfu.
Hinu er þó ekki að leyna að hefðu
meginhagsmunamál Islands náð
27
fram að ganga í samningum þess-
um í lok júlí, hefði það orkað
tvímælis að stefna þeim árangri í
voða til þess eins að viðhalda inn-
flutningsbanni á vissum tegundum
ijóma- og mjólkuríss, sem að miklu
leyti er nú þegar á samsvarandi ,
lista gagnvart EB og til þess að
halda möguleika á því að setja inn-
flutningsbann á Smjörva/Létt og
laggott, viðbiti sem er ekki á
skrá fyir vörur, sem sækja þarf
um innflutningsleyfi fyrir. Við
þetta má bæta að aðlögunartími er
gefinn til 1998. Ef til hefði komið
þá hefði skuldbinding íslenskra
stjórnvalda að setja ekki innflutn-
ingsbann á þessar afurðir ekki kom-
ið til framkvæmda fyrr en eftir lok
gildistíma búvörusamningsins.
Listi um iðnaðarvörur úr land-
búnaðarhráefni sem hægt er að
setja verðjöfnunargjöld á gildir
jafnt fyirr alla þátttakendur EES,
án undnatekninga eða sérstakra
reglna fyrir einstök ríki. Einmitt
þess vegna hefur t.d. Austurríki
heldur ekki samþykkt lista þennan.
Endalaust má deila um skilgrein-
ingu afurða en þegar fimm af aðild-
arríkjum EFTÁ og 12 aðildarríki
EB hafa komið sér saman um að
iðnaðarþáttur tiltekinna afurða sé
það mikill, að þær eigi að falla
undir ákvæði samningsins, þá er
það ekki sjálfgefið að hægt sé að
fá þau ofan af þeim skilningi.
VI. Niðurstöður
Listinn sem inniheldur ijómaís
og hið umdeilda viðbit, er ósam-
þykktur af íslands hálfu, enda er
meginkrafan um tollfijálsan mark-
aðsaðgang sjávarafurða óútkljáð.
Það hefur engu verið leynt í þessu
máli. Sjö útgáfur listans voru
sendar landbúnaðar- og iðnaðar-
ráðuneytum. Fjármálaráðuneytið,
undir verkstjórn Ólafs Ragnars
Grímssonar, gerði engar athuga-
semdir, hvorki við vörutegundirnar
né verðjöfnunarkerfið. Skv. reglu-
gerð um innflutnings- og gjaldeyris-
leyfi, hefur innflutningur á
Smjörva/Létt og laggott verið fijáls
frá árinu 1988. Innflutningur á
smjörlíki er í höndum viðskipta-
ráðuneytisins, skv. úrskurði ríkis-
lögmanns frá 1989.
Að lokum ein spurning:
Hvað stendur þá eftir af fjölm-
iðlaleiksýningu formanns Alþýðu-
bandalagsins — þessari viðbits-
óperettu? Ekki neitt — ekki einu
sinni umbúðirnar. En „Létt og lagg-
ott“ skal hún heita í annálum fall-
inna leiksýninga.
Höfundur er utanríkisráðherra.
Sundurliðun símreikninga brátt
möguleg gegn skriflegri beiðni
SÍMNOTENDUR munu bráðlega
geta fengið símreikninga sína
sundurliðaða gegn skriflegri
beiðni. Tölvunefnd hefur gert
drög að reglum þar að lútandi
og mun væntanlega gefa út heim-
ild til Pósts og síma með ákveðn-
um skilyrðum innan tíðar.
í samtali við Morgunblaðið sagði
Guðmundur Björnsson vara póst- og
símamálastjóri að þessi þjónusta
myndi komast í gagnið fljótlega eft-
ir að reglugerðin tæki gildi. Fyrst
um sinn verða einungis langlínu-
samtöl og símtöl til útlanda sundurl-
iðuð sérstaklega en ekki er útilokað
að síðar verði einnig farið að sund-
urliða innanbæjarsímtöl ef almennur
vilji reynist fyrir því.
„Það eru langlínusímtölin og
símtöl við útlönd sem vega mest á
símreikningum og þar er þörfin
mest á þjónustu af þessu tagi. Hins
vegar kemur til greina síðar að sund-
urliða innanbæjarsímtöl ef um það
verður beðið. Við munum hins vegar
byija hægt. Ég vil minna á að ef
öll innanbæjarsímtöl á einum árs-
fjórðungi eru skráð sérstaklega á
reikninginn er hætt við að hann
verði ansi langur.“
Guðmundur sagði að símareikn-
ingar verði einungis sundurliðaðir
að skriflegri beiðni skráðs eiganda
og þá muni verða að fylgja með
skriflegt samþykki maka og auka-
símnotenda sem eru skráðir í síma-
skrá. „Þessi þjónusta er ekki til þess
að hjálpa fólki að njósna hvert um
annað, heldur til að sýna því hvað
það er að borga fyrir í símreikningn-
um sínum.“
í sundurliðuðum reikningum
verða tveir seinustu stafir númers
sem hringt er í felldir út og er það
gert til að hindra fólk í að safna
upplýsingum um í hvern er hringt.
Norræni fjárfestingarbankinn:
Lánar Fiskveiðasjóði
465 milljónir króna
FISKVEIÐASJOÐUR hefur feng-
ið lán að upphæð 465 milljónir
króna frá Norræna fjárfestingar-
bankanuin. Gengið var frá lán-
veitingunni í síðustu viku. í
fréttatilkynningu frá Norræna fjár-
festingarbankanum segir að um sé
að ræða tvö lán. Annað lánið er til
endurbóta og endurnýjunar á 5 skip-
um og nýsmíði eins skips. Verkin
sem lánað er til voru unnin í Dan-
mörku og á íslandi. Hitt lánið er til
nýsmíði skips sem byijað var að
smíða í Svíþjóð en lokið var hjá inn-
lendri skipasmíðastöð.
Norræni fjárfestingarbankinn
hefur aðsetur í Helsinki. Hlutverk
hans er að veita fjárfestingarlán til
norrænna samstarfsverkefna. I
fréttatilkynningunni kemur fram að
stór hluti efnis, tækja og búnaðar
vegna þeirra verkefna, sem lánað
var til núna, kom frá Norðurlöndum.
Fiskveiðasjóður hefur nú fengið
jafnvirði um það bil 2.100 milljóna
króna að láni hjá Norræna fjárfest-
ingarbankanum, en alls nema lán
bankans til íslendinga um það bil
21 milljarði íslenskra króna. Það eru
rúmlega 8 prósent af heildarútlánum
bankans. Stærstur hluti þessa 21
milljarðs hefur farið til orkufram-
leiðslu, iðnaðar og sjávarútvegs.