Morgunblaðið - 25.01.1992, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 1992
34
Þorvarður Áki Ei-
ríksson — Minning
Fæddur 22. febrúar 1931
Dáinn 14. janúar 1992
Á undanfömum mánuðum hafa
stór skörð verið höggvin í vinahóp
minn.
Nú síðast, þriðjudaginn 14. jan-
úar, lést að heimili sínu í Kópavogi,
frændi minn og æskuvinur Þorvarð-
ur Áki Eiríksson. Hann fæddist 22.
febrúar 1931 og vantaði því tæpan
mánuð í 61. árs aldurinn.
Okkur sem fylgst höfðum með
sjúkdómsbaráttu hans undanfarin
ár kom fráfail'hans ekki svo mjög
á óvart, þó varð ég felmtri sleginn
við harmafregnina.
Áki var sonur hjónanna Maríu
Þorvarðardóttur Þorvarðarsonar
prentara í Reykjavík og Eiríks
Kristjánssonar Gíslasonar kaup-
manns á Sauðárkróki. Eiríkur faðir
Áka var lengi kaupmaður og iðnrek-
andi á Akureyri. Áki var yngstur
fjögurra sona þeirra hjóna, hinir eru
Kristján, sem nú er látinn, Sigurður
og Öm. Eina hálfsystur, samfeðra
áttu þeir bræður, Emu Eiríksdóttur
á Akureyri.
Þorvarður Áki ólst upp við mikið
ástríki foreldra sinna og bræðra.
Hann var glæsimenni og ljúf-
mennska og góðvild í alla garð ein-
kenndu framgöngu hans alla, hvort
heldur var við vinnu eða á vinafund-
um og hvar sem leiðir hans lágu.
Við Áki kynntumst þegar báðir vor-
um við nám í Gagnfræðaskóla Akur-
eyrar. Við urðum strax kunningjar
og fljótlega vinir. Eg hreifst af gjörv-
ileika þessa frænda mins, hlýlegu
viðmóti og velvild. Það er þó ekki
svo að skilja að Áki var skaplaus,
honum gat hlaupið kapp í kinn og
sjálfsfylgni skorti ekki, ef því var
að skipta. Það fengum við að reyna,
sem lékum á móti honum í hand-
bolta, þar var Áki vinur minn ekki
allra að leika við. Við vomm báðir
á þess tíma mælikvarða liðtækir
handbolta- og leikfímismenn og tals-
verður metnaður í báðum, þegar við
hvor í sínu liðinu börðust um sigur.
Þessi barátta og metnaður bar þó
aldrei skugga á vináttu okkar. Að
leik loknum fórum við saman í sund-
laugina. Í sundlauginni var ekki um
neina keppni að ræða. Áki var sund-
maður í betra lagi, en ég amlóði
samanborið við hann.
Áki hafði næmt tóneyra og lék
dável á fiygilinn hennar móður sinn-
ar, sem stóð gljáfagur í stofunni á
heimili þeirra. Húsið foreidrar hans
þótti nú virðulegt á að sjá, þar sem
það stóð á homi Eyrarlandsvegar
og Hrafnagilsstrætis, á syðri brekk-
unni.
Á gagnfræðaskólaárunum var ég
tíður gestur heima hjá Áka og þáði
þá mikið af mjólk og góðbakstri hjá
Maríu móður hans. Eftir að hafa
dmkkið' og borðað okkur metta, fór-
um við tíðum inn í stofu. Áki settist
við flygilinn og djassaði af hjartans
list. Eg settist við stofugiuggann og
hlustaði á djassinn um leið og ég
naut útsýnis yfír Pollinn, Vaðlaheið-
ina og allt út að Höfða, með fjallið
Kaldbak í baksýn. Þetta voru unaðs-
stundir og áhyggjur víðsfjarri. Þess-
um stundum gleymi ég ekki meðan
ég lifí.
Við Áki lukum brottfararprófí frá
Gagnfræðaskólanúm á Ákureyri
vorið 1948. Eftir það fór alvara lífs-
ins að gera meira vart við sig. Vina-
hópurinn dreifðist og sttjálla varð
um vinafundi. Áki nam sælgætisgerð
heima á Islandi og erlendis og ég
fór á sjóinn. Þó ég nokkmm sinnum
heimsækti Áka á vinnustað hans
eftir að hann tók við starfa, að námi
loknu, þá læt ég öðram eftir að lýsa
þeim þætti í lífi hans, til þess skorti
mig vitneskju.
Aki vinur minn kvæntist Margréti
S. Einarsdóttur, en því miður höguðu
atvikin því svo að henni kynntist ég
ekki, nema hvað við vomm málkunn-
ug. Margrét er glæsileg kona og
saman bám þau af flestum hjónum,
það varð mér ljóst, þegar við hitt-
umst vorið 1989 norður á Akureyri,
þegar við skólasystkinin ásamt mök-
um saman fögnuðum 40 ára gagn-
fræðaafmælis okkar.
Þau hjón Margrét og Áki eignuð-
ust 4 mannvænleg börn, sem eftir
aldursröð em Dóra Guðrún, Einar
Öm, María og Eiríkur.
Um leið og ég bið almáttugan
Guð, að styrkja Margréti, bömin og
aðra sem um sárt eiga að binda
vegna fráfalls Þorvarðar Áka æsku-
vinar míns bið ég honum Guðs bless-
unar- Kristján Gíslason.
Vinur minn, Þorvarður Áki
Eiríksson, er látinn eftir hartnær
fjögurra ára baráttu við þann, sem
engu eirir.
Eftir stöndum við vinir og vanda-
menn, hnípin og fáum ekki rönd við
reist. Vitrir menn segja okkur að
vera þakklát fyrir ófullkomleika okk-
ar. Og víst er um það, að komi
maðurinn auga á almætti Drottins
{gegnum ófullkomleika sinn, er hon-
um borgið.
Þennan vísdóm átti Þorvarður vin-
ur minn. Fullvissa hans var slík, að
hann gat miðlað öðmm af styrk sín-
um, þrátt fyrir þjáningar sínar. Hans
er því sárt saknað.
Áki eins og hann var kallaður í
vina hóp var sonur hjónanna Maríu
Þorvarðardóttur frá Reykjavík og
Eiríks Kristjánssonar, kaupmanns
frá Sauðárkróki. Þau hjónin bjuggu
á Akureyri, en þar rak Eiríkur versl-
un Eiríks Kristjánssonar og síðar
ýmiss konar iðnaðarframleiðslu.
Böm þeirra hjóna vom fjórir syn-
ir og ein hálfsystir, sem öll slitu
bamsskónum á Akureyri.
Ég kynntist Áka á menntaskólaá-
mm mínum á Akureyri í kringum
1950. Þá var hann atkvæðamikill
sóknarmaður í handknattleiksliði
KA, markmaður í fótbolta og góður
í fijálsum íþróttum og glímu. Þessi
upptalning lýsir vel, hve hæfíleika-
mikill íþróttamaður Áki var.
Áki hleypti heimdraganum og fór
til Kaupmannahafnar til náms í
sælgætisgerð. Þar næst lá leiðin til
Reykjavíkur og hóf hann störf sín
hjá sælgætisgerðinni Amor.
Þann 11. júní 1954 steig Áki sitt
stærsta gæfuspor, er hann kvæntist
glæsilegri, ungri stúlku frá Reykja-
vík, Margréti Einarsdóttur. Margrét
og Áki þóttu með afbrigðum glæsi-
legt par á götum Reykjavíkur og
ekki bragðust vonir með ungu hjón-
in, en samband þeirra var til fyrir-
myndar á öllum sviðum. Börnin 4
bera þess öll merki, að þau em böm
frá heimili, þar sem kærleikurinn
situr í fyrirrúmi.
Áki og Margrét fluttu í Kópavog
árið 1966. Áki rak þá sælgætisgerð-
ina Aladdín. Fyrirtækið gekk vel og
vömr frá Aladdín vom rómaðar um
allt land og seldust vel. Árið 1970
var HK í Kópavogi stofnað og var
Áki formaður félagsins fyrstu 12
árin. Þar nutu forystuhæfíleikar Áka
sín vel. Heimili þeirra Margrétar
stóð öllu unga fólkinu opið og þar
komu upp mörg beztu handknatt-
leiksefni þjóðarinnar.
Tónlistarsmekkur Áka var breiður
og þess má geta, að hann var ágæt-
ur píanóleikari og gladdi fólk oft
með leik sínum. Fleiri listgreinar
áttu hug Áka og sótti hann söfn sér
tii ánægju ekki sízt á ferðum sínum
erlendis.
Áki var virkur í Sjálfstæðisflokkn-
um í Kópavogi og var þar ráðagóður
og sáttfús í öllum málum.
Áki átti einnig sæti í safnaðar-
nefnd Kópavogskirkju, en kirkju sína
studdí hann af öllum mætti og var
einn af dyggustu gestum kirkjunnar.
Áki unni landi sínu heitt og studdi
öll mál, sem efldu hag fólksins í land-
inu. Ungu fóiki vildi hann vel, og
það fann unga fólkið og laðaðist að
heillandi og kærleiksríkum persónu-
leika hans. Hann geislaði af fögnuði
og friði í sámstu þjáningu og ef til
vill miðlaði hann ekki sízt þá, okkur
öllum, sem í kringum hann stóðum,
af örlæti sálar sinnar. Drottinn blessi
minningu góðs drengs og gefí eftir-
lifandi, yndislegri konu hans, börn-
um, tengdabörnum og barnabörnum
þrek til þess að standast þessa raun.
Sigurður Helgason.
Hann gaf sig ekki fyrr en í fulla
hnefana og barðist til hinztu stundar
eins og stríðshetja. Hann yfirgaf
þessa veröld eins og höfðingja sæm-
ir með reisn í heimaranni sínum án
þess að sýna á sér nokkum bilbug.
Veikindastríðið var hans einkamál,
og svo mikið sálrænt eða andlegt
snyrtimenni var hann og svo mikil
var sjálfsvirðing hans í þjáningum
hans, að hann kom fram dags dag-
lega eins og ekkert amaði að. Það
fann undirskráður hvað greinilegast
síðustu tvö skiptin sem hann var
hittur að máli, í fyrra skiptið um
verzlunarmannahelgina í sumar er
leið, á málverkasýningu greinarhöf-
undar í Eden, þar sem hann mætti
með léttleik ásamt með hluta af sinni
geðþekku fiölskyldu og síðara skipt-
ið og hið seinasta, var í haust við
útför Kristins Finnbogasonar í erfí-
drykkju á Hótel Sögu, en sonur hans
og eiginkonu hans Margrétar Einar
Þorvarðarson, landsliðsmaðurinn
þekkti í handbolta, er tengdasonur
Kristins heitins. Þar í Eden sló Þor-
varður Áki á glens við frænda sinn,
sem þetta ritar. Hann var karlmenni.
Þorvarður Áki Eiríksson frændi
vár og vinur var alla tíð gæfumað-
ur, átti góða konu og vel gerð börn.
Hann var hlýr og góðgjarn með
heppilegt lundemi fyrir heiminn, en
trúlega hefur hann verið með við-
kvæma sál eða svo segja þeir, sem
þekktu hann gerst. Hann varðveitti
þessa léttu lund, þessa guðsgjöf sína,
fram í andlát. Svili hans heimsótti
hann örstuttu áður en hann lézt og
dáðist að þessum lífsstíl hans. Hann
hélt áfram að gefa af sér þetta já-
kvæða viðmót, þessa notalegu nær-
veru, unz yfír lauk.
Afi Þorvarðar Áka í föðurlegg sem
var af al-húnvetnskum uppmna,
fæddur og alinn upp á Eyvindarstöð-
um í Blöndudal í Á-Hún, var systur-
sonur Erlendar Pálmasonar, hrepp-
stjóra og dannebrogsmanns í Tungu-
nesi í Langadal, en Erlendur var
langafí þess, er þetta ritar, svo að
faðir Þorvarðar Áka, Eiríkur Kristj-
ánsson, kaupmaður á Akureyri og
Sigurður Guðmundsson, skólameist-
ari við MA, vom þremenningar að
frændsemi. Kristján Gíslason var
kaupmaður í háa herrans tíð á Sauð-
árkróki. Hann var hár maður vexti
og svaraði sér vel, höfðingi heim að
sækja, enda var mikið um gestakom-
ur á heimili hans. Þeir Guðmundur
í Mjóadal, sonur Erlendar í Tungu-
nesi, móðurbróður kaupmannsins á
Króknum og Kristján náfrændi hans
vom aldavinir og hittust oft að forn-
um sið. Það hefur verið sagt um afa
Þorvarðar Áka, að hann hafí þótt
bæði greindur og skemmtilegur og
í ofanálag ráðdeildarsamur kaup-
sýslumaður. Afí greinarhöfundar
Guðmundur í Mjóadal verzlaði ekki
við neinn annan en Kristján frænda
sinn.
Kristján Gíslason er sagður hafa
flutt músíkina inn í Skagafjörðinn.
Hann hafði mikið yndi af söng og
hljóðfæraslætti. Sjálfur lék hann á
harmoníum. Hann var fyrsti organ-
isti Sauðárkrókskirkju 1892, er hún
var reist. í ættinni húnvetnsku (frá
Eyvindarstöðum og Tungunesi) eru
bullandi músikantar: Jón Leifs, son-
arsonur Erlendar Pálmasonar; Árni
Elfar, dóttursonur Kristjáns Gísla-
sonar; Þorsteinn Jónsson frá Eyvind-
arstöðum, dáinn fyrir mörgum ámm,
lengi sýsluskrifari á Blönduósi, al-
hliða tónlistarmaður, tónskáld og
kórstjóri; sonur hans Þorsteinn
Hængur, tannlæknir í Reykjavík, lék
lengi í hljómsveitum, og svona mætti
lengi telja.
Náinn ættingi, læknir, segir að
ofurnæmt taugakerfí og afar sér-
stætt sálarfar einkenni þá frændur
alla. Náinn frændi Þorvarðar Áka,
bræðmngur við hann, Páll Axelsson,
sem áður var kaupmaður á Ak. en
nú búsettur í Kaupmannahöfn, þótti
svo glæsilegur, að enn er um það
talað, einkum meðal kvenna. Hins
vegar er Páll einhver ómontnasti
maður, sem fyrirfínnst. Hann er ljóð-
rænn og yrkir sonnettur, naut en-
skrar yfirstéttarmenntunar, en er
alls ósnobbaður eins og sönnum fyr-
irmanni ber. „Þessi svokallaða glæsi-
mennska mín, ef nokkur er,“ sagði
hann eitt sinn, „hefur fyrst og fremst
verið mitt „handicap“.“ Hann átti
við að slíkt hefði verið honum þránd-
ur í götu eins og einhvers konar
fötlun. Hann var alla tíð laus við að
verzla með sína töfra, hann Páll
Axelsson. Sagt er, að Þorvarður Áki
og Palli Axels hafí löngum þótt lík-
astir þeirra frænda, einkum að lund-.
erni.
Þorvarður Áki ólst upp á Akur-
eyri, sonur hjónanna Maríu Þorvarð-
ardóttur (úr Reykjavík) og Eiríks
Kristjánssonar, kaupmanns. Þau
bjuggu fyrst í Bótinni á Akureyri (í
miðbænum), en fluttu síðan upp á
Syðri-Brekkuna í svokallað Hlíðars-
hús, sem var kennt við Sigurð Hlíð-
ar dýralækni og alþingismann. Þetta
hús átti síðar Brynleifur Tobíasson
yfirkennari við MA og nú síðast
Kaþólska kirkjan á íslandi. Þar er
nú bæði kirkja og íbúð kaþólskra
sálusorgara. Þetta hús stendur á
bláhominu á Hrafnagilsstræti, þar
sem það sker Eyrarlandsveg og þyk-
ir geysi-fagurt hús, sem túristar
taka vel eftir og jafnvel ljósmynda
í hrifni sinni. Þegar Eiríksfjölskyld-
an, flutti upp á Syðri-Brekku, sem
mun hafa verið um 1940, var ekki
lengur fjörður milli frænda né vík
milli vina. Dummi bróðir lék knatt-
spymu í KA (í meistaraflokki meira
að segja) með Kristjáni heitnum
hrl. frænda sínum (honum Bússa).
Næstelztur þeirra bræðra, Sigurð-
ur, fyrmm bókhaldsmeistari hjá
Flugleiðum, var snemma sérstakur
persónuleiki, sem lét til sín taka í
félagsmálum á Akureyri. Hann var
formaður Knattspymufélags Akur-
eyrar um hríð, afreksmaður í sundi,
einkum í skriðsundi, og segja sumir,
að hann hafi haft svipaðan stíl og.
Johnny Weissmuller, sem lék Tarzan
á þeim ámm.
Örn Eiríksson (Bassi) einn bræðr-
anna og greinarhöfundur elduðu eitt
sinn grátt silfur eftir æsilegt dansi-
ball á Hótel Norðurlandi. Ekkert
erft á hvomgan bóginn (óskráð lög),
engin austurhúnvetnsk vendetta í
það sinnið! Lyktaði hins vegar með
vináttu og meiri frændrækni en
nokkm sinni fyrr.
„Þessir bræður, þeir Eiríkssynir,
vom eins og Hollywood-stjörnur,"
sagði vinkona frá Akureyri sem átti
heima í námunda við þá, „og foreldr-
arnir“ bætti hún við, „vom glæsileg-
ustu hjónin á Akureyri." Þetta sagðj
vinkonan og hafði lög að mæla. í
húnvetnsku ættinni er ýmist laglegt
fólk eða ófrítt fólk — guð deilir ekki
jafnt eins og ailir vita. Hins vegar
fínnst hvergi á íslandi frændrækn-
ara fólk en þessi ættmenni, stundum
minnir slíkt jafnvel á eitthvað suð-
rænt.
Þorvarður Áki rak sælgætisgerð-
ina Alladín árum saman, hafði num-
ið sælgætisgerð úti í Danmörku,
hann þótti góður fagmaður. Hann
bjó með konu sinni og börnum í
Kópavogi. Þar starfaði hann ötullega
að ýmsum félagsmálum við orðstír.
Hann var hvatamaður að stofnun
HK, sem er skýringin á glæsilegum
íþróttaferli Einars, sonar hans og
Margrétar konu hans. Sem fyrr seg-
ir var Þorvarður vel giftur. Hjóna-
band hans og Margétar var einkar
fallegt og snurðulaust. Það lýsti af
þeim, hvar sem þau fóm. Eiginkonan
Margrét Sigríður Einarsdóttir er
glæsileg kona, ættuð af Snæfells-
nesi (undan Jökli) í föðurlegg, en
húnvetnsk í móðurætt. Einar Þor-
steinsson faðir hennar var bróður-
sonur Jóhanns Jónssonar skálds,
sem orti „Söknuður". Jóhann Frí-
mann skáld og skólastjóri og Guð-
mundur Frímann listamaður og
skáld vom hálfbræður móður Margr-
étar, Halldóru Óskar Halldórsdóttur
í Langadal í A-Hún. Börn þeirra
hjónanna Margrétar og Þorvarðar
Áka: Dóra Guðrún, gift Grétari Sig-
urðssyni, sendifulltrúa hjá SÞ í New
York; Einar Örn, landsliðsmaður í
handbolta og trésmiður, í sambýli
við Arnrúnu Kristinsdóttur; María,
í sambýli við Héðin Gilsson, sem er
atvinnumaður í handbolta í Þýzka-
landi; Eiríkur Kjartan háskólanemi,
sem er yngstur barnanna.
„Þorvarður Áki er farinn," sagði
Örn bróðir hans, þegar hann hermdi
lát hans. Þorvarður Áki dó klukku-
stundu fyrir hádegi og mætti dauða
sínum eins og Hemingway lýsir svo
oft í sögum sínum, með virðuleik,
keikur og upplitsdjarfur. Því mun
hann alltaf lifa eins og sá, sem sigr-
ar.
Að Hæðardragi,
Steingrímur St. Th. Sigurðsson.
Ég vil hverfa langt
langt inn á græna skóga
inn í launhelgar tijánna
og gróa þar tré
gleymdur sjálfum mér, finna
ró í djúpum
rótum og þrótt
í ungu ljósþyrstu laufi
leita svo aftur
með visku tijánna
á vit reikulla manna
(Snorri Hjartarson)
Margar ólíkar tilfínningar bærast
í sálum okkar er við kveðjum Þor-
varð Áka Eiríksson. Hann fæddist á
Akureyri, sonur hjónanna Eiríks
Kristjánssonar kaupmanns og iðn-
rekanda, og Maríu Þorvarðardóttur.
Hann stundaði nám í sælgætisiðn í
Danmörku og rak síðan um langt
skeið Sælgætis- og efnagerðina
Aladín hf. í Kópavogi. Sérstaklega
þótti okkur gaman í æsku að fá að
fara með föður okkar suður í Kópa-
vog til að heimsækja Áka frænda í
vinnuna. Hann fagnaði öllum þannig
að þeir urðu þess áþreifanlega varir
að þeir væm velkomnir. Brosið, orð-
in og athöfnin endurspegluðu ein-
lægni hans. Góðgæti var stungið að
okkur og vinalegt klapp á öxlina
fylgdi. Víst er að okkur þótti ekkert
konfekt og sælgæti í líkingu við það
sem Áki bjó til. Við héldum alltaf
glaðari í bragði eftir að hafa hitt
þennan góða frænda. Áki lét allt
mannleg sig miklu varða, einkum
var honum umhugað um að sem
flestir gætu stundað íþróttir til upp-
byggingar líkama og sálar. Hann
var einn af framkvöðlum íþrótta-
mála í Kópavogi, stofnaði HK og var
fyrsti formaður þess. íþróttir voru
hans hjartans mál, hann sat m.a. í
stjórn UMSK og HSÍ um árabil.
Áki gekk að eiga Margréti Sigríði
Einarsdóttur píanóleikara 11. júní
1954. Böm þeirra eru: Dóra Guðrún
húsmóðir sem er gift Grétari Má
Sigurðssyni, fastafulltrúa íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum. Eiga þau
tvær dætur; Einar Öm, landsliðs-
maður í handknattleik og þjálfari
1. deildarliðs Selfoss í handknattleik,
sambýliskona hans er Arnrún Krist-
insdóttir útstillingarstjóri. Eiga þau
eina dóttur og einn son; María, nemi
í Þýskalandi, sambýlismaður hennar
er Héðinn Gilsson, handknattleiks-
maður; Eiríkur Kjartan, nemi í
sjúkraþjálfun.
Áki átti mikilli gæfu að fagna.N
þar sem Magga og börnin vom og
ekki síður tengda- og barnabörnin.
Heimili þeirra bar ávallt svip lífs-
gleði, einlægni, kærleika og hlýju,
þar var hátt til lofts og vítt til veggja.
Ógleymanlegt er öllum þeim sem sáu
samheldni fjölskyldunnar og hve vel
þau reyndust Áka í hinni löngu og
erfíðu sjúkdómslegu uns yfir lauk
14. janúar síðastliðinn.
Minningin um Áka mun lifa í
hjörtum allra er honum kynntust.
Þar fór mikilhæfur og tryggur mað-
ur sem reyndist okkur bræðmnum
góður frændi.
Guð blessi Þorvarð Áka Eiríksson.
Margs e að minnast,
margt er hér að þakka.
Guð sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Br.)
Sigurður, Pétur og Eiríkur
Orn Arnarsynir.