Morgunblaðið - 25.01.1992, Blaðsíða 48

Hvalreki íÞykkvabæ
Morgunblaðið/Þorkell
KRISTINN Markússon bóndi í Dísukoti í Þykkvabæ fann búrhval rekinn
á fjörur Þykkbæinga í gærmorgun. „Þetta er stóreflis skepna," sagði
Kristinn í samtali við Morgunblaðið, „einir 12-14 metrar á lengd.“ Hann
sagðist ganga fjörurnar við og við og kvaðst telja að hvalinn hefði rekið
í fyrrinótt eða aðfaranótt fimmtudagsins. Sérfræðingar frá Hafrannsókna-
stofnun skoða hvalinn um helgina, að sögn Jóhanns Sigurjónssonar hvala-
sérfræðings Hafrannsóknarstofnunar. Jóhann sagði líklegt að um búr-
hvalstarf væri að ræða og skipti þyngd hans væntanlega tugum tonna.
Hann sagði búrhvalsreka nær árlegan hér við land. Kristinn Markússon
sagði að kviður hvalsins væri sprunginn og lægju innyflin úti og leiddi
getum að því að það stafaði af því að hræið væri að byrja að rotna.
Ekki bjóst Kristinn við að hann og nágrannar hans mundu gera sér mat
úr hvalrekanum og Jóhann Siguijónsson sagði að kjöt af búrhval og
tannhvölum þætti ekki eins góður matur og kjöt af skíðishvölum.
Sameinaðir verktakar eiga
2.280 milljónir króna í dag
Hafa borgað út til hluthafa 1.540 milljónir króna á sl. fimm árum
Verð á áli
hækkar um
v8 prósent
Talið að um skammtíma-
hækkun sé að ræða
Heimsmarkaðsverð á áli hækk-
aði um 8% í lok siðustu viku, úr
1.140 Bandaríkjadölum á tonnið
og í 1.210 dali á tonnið. Að sögn
dagblaðsins Financial Times er
talið að þessi hækkun verði
skammvinn og orsakist af spá-
kaupmennsku en ekki grundvall-
arbreytingu á markaðnum. í sama
streng tekur Ingvar Pálsson hjá
íslenzka álfélaginu. Ekki eru því
neinar horfur á að rekstur ÍSAL
batni á næstunni.
„Þessi hækkun kemur á óvart því
'^>að það er enginn grundvöllur fyrir
henni eins og er. Þetta er spákaup-
mennska," sagði Ingvar Pálsson, sem
fer með sölumál hjá íslenzka álfélag-
inu, í samtali við Morgunblaðið.
Hann sagði að hjá Evrópubandalag-
inu stæði til að setja tolla á innflutt
ál frá Rússlandi innan skamms, en
óvíst væri hvaða áhrif sú ráðstöfun
hefði á markaðinn. „Markaðirnir eru
yfirfullir af áli. Þetta hefur ekkert
með eftirspurn eða notkun á áli að
gera. Við lítum á þetta sem smá-
.^bólu, sem sennilega kemur til með
1 *%:ð hjaðna fljótlega," sagði Ingvar.
Í Financial Times er frá því greint
að sumir sérfræðingar telji að ál-
markaðurinn sé að taka við sér, en
verð á honum hefur hríðfallið vegna
gífurlegs framboðs á áli frá Rúss-
landi. Fleiri telja það verðið muni
ekjci hækka til frambúðar og hefur
blaðið eftir einum viðmælenda sinna
að sennilega muni ástandið á álmark-
aðnum enn versna áður en það batnar.
Markmið Rússa er að flytja út um
eina milljón tonna af áli á þessu ári
til að ná í erlendan gjaldeyri, sem
landið þarfnast sárlega. Þetta er
sama magn og á síðasta ári og
myndi þýða svipað ástand á heims-
markaðnum og verið hefur. Fulltrúi
þýzkrar viðskiptasendinefndar, sem
nýlega kynnti sér áliðnað Rússa,
spáir því þó í Financial Times að
framleiðsla Rússa muni dragast sam-
an, meðal annars vegna þess að verk-
smiðjur þeirra líði fyrir skort á vara-
hlutum.
Þorvaldur Veigar sagðist telja að
_ eina raunhæfa leiðin til að spara fé
rekstri sjúkrahúsanna væri að loka
til frambúðar einhverri ákveðinni ein-
ingu, því sparnaður af tímabundinni
lokun deilda eins og tíðkast hefði
undanfarin ár væri sáralítill.
„Við sjáum fram á öngþveiti ef
þrengt er að öllum spítulunum í einu
eins og horfur eru á, og ef Landakot
___hættir að taka bráðavaktir er fyrir-
sjáanlegt að deildir með miklu minna
pláss en venjulega, þurfa að taka á
HLUTHAFAR Sameinaðra verk-
taka hafa á undanförnum fimm
árum fengið meira en einn og
móti miklu fleiri bráðasjúklingum um
helgar með færra starfsfólk til að
annast sjúklingana. Þetta leiðir til
útkalla á aukavaktir sem kostar
meira fé, og þá gæti verulega aukið
álag einnig einfaldlega gert það að
verkum að starfsfólk hættir. Þannig
gæti þetta orðið vítahringur“ sagði
hann.
Hann sagði að undanfarin ár hefði
margoft verið leitað leiða til að spara
í rekstri sjúkrahúsanna, en tíma
tæki að aðlaga nýjum staðháttum
hálfan milljarð skattfrjálst frá
félaginu - 1540 milljónir króna,
framreiknað til núvirðis. Þessi
svo flókið kerfi sem þeir hefðu, og
allar snöggar breytingar hefðu í för
með sér mikinn vanda. „Það væri
meiri þörf á að horfa á það í heild
hvernig ætti að draga úr kostnaði
og hvar ætti að minnka þjónustuna
í stað þess að líta á einstaka þætti
í flýti á þennan hátt,“ sagði Þorvald-
ur Veigar.
Jóhannes M. Gunnarsson, formað-
ur læknaráðs Borgarspítalans, sagði
að óneitanlega væri óttast að sam-
drátturinn kæmi til með að bitna á
sjúklingum, og því væri rétt að vekja
athygli þeirra á því hverju þ iir ættu
von á. Fullljóst væri að ekki væri
hægt að spara svo mikið á svo stutt-
um tíma án þess að það leiddi til
þess að þeir fyndu verulega fyrir því
sem þjónustunnar væntu. Hann sagði
að á Borgarspítalanum hefði verið
unnið ötullega að því að finna leiðir
tala er fengin með því að leggja
saman arðgreiðslur félagsins til
hluthafanna og bæta þeim við þá
til sparnaðar, og ábendingar í þeim
efnum hefðu komið frá yfírmönnum
allra deilda spítalans, og yfirleitt
hefði verið reynt að miða við að
sparnaðurinn bitni ekki á þjón-
ustunni.
„Við sjáum samt sem áður ekki
fyrir endann á þessu, því okkar vandi
hljóðar að minnsta kosti upp á 200
milljónir. Það liggja þó fyrir ákveðin
drög, sem lögð verða fyrir aukafund
stjórnar sjúkrastofnanna Reykjavík-
urborgar á þriðjudaginn, en þar verð-
ur væntanlega tekin ákvörðun um
þær sparnaðar- og samdráttarleiðir
sem farnar verða,“ sagði hann.
Ekki náðist í Olaf Orn Arnarson
formann læknaráðs Landakotsspít-
ala í gær.
Sjá yfirlýsingu formanna
læknaráðanna á bls. 5.
upphæð sem hluthafarnir hafa
fengið með því að félagið hefur
greitt þeim út andvirði jöfnun-
arhlutabréfa hvert skipti sem
ákvörðun hefur verið tekin um að
hækka hlutaféð og færa niður
aftur með útgreiðslum.
Eftir þessar greiðslur til hluthaf-
anna er hægt að áætla eiginfjárstöðu
félagsins eins og hún er í dag, á
þann veg að eigið féð frá því í árslok
1990 er framreiknað miðað 7% verð-
breytingar og telst þá vera að
minnsta kosti 3.266 milljónir króna.
Þær útgreiðslur sem tíundaðar hafa
verið á síðasta ári og núna um dag-
inn eru síðan dregnar frá, eða 985
milljónir króna, og þá standa eftir
um það bil 2.280 milljónir króna. í
þessum útreikningi hefur ekki verið
tekið tillit til þess hvað eigið fé hefur
aukist vegna rekstrarafgangs fyrir
árið 1991.
Samkvæmt ársreikningi Samein-
aðra verktaka fyrir árið 1990 var
eigið fé félagsins þá 3.052 milljónir
króna - liðlega þrír milljarðar króna.
A síðastliðnu ári var greiddur arður
að upphæð 46,5 milljónir króna,
greidd út jöfnunarhlutabréf að and-
virði 38 milljónir króna og loks nú
fyrir fimm dögum var greidd út til
hluthafanna 900 milljón króna upp-
hæð, eða sama upphæð og hlutafé
félagsins var hækkað og lækkað um.
Sjá Af innlendum vettvangi,
„Sameinaðir verktakar eiga á
þriðja milijarð í eigin fé“ bls.
24-25.
Formenn læknaráða sjúkrahúsanna í Reykjavík:
Samdráttur í þjónustimní
mim leiða til öngþveitis
FORMENN læknaráða sjúkrahúsanna í Reykjavík telja að öngþveiti
muni hljótast af þeim mikla samdrætti í þjónustu sjúkrahúsanna, sem
óhjákvæmilega muni verða vegna niðurskurðar á rekstrarfé þeirra.
Þetta kemur fram í yfirlýsingu sem formenn læknaráðanna hafa sent
frá sér. Þorvaldur Veigar Guðmundsson, formaður læknaráðs Land-
spítalans, sagði í samtali við Morgunblaðið að verði bráðamóttöku á
Landakoti hætt og jafnframt þrengt að rekstri hinna sjúkrahúsanna
geti það leitt til uppsagna starfsfólks vegna verulega aukins álags.