Morgunblaðið - 03.04.1992, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 1992
EES - Hvað gerist næst?
eftir Pál Ásgrímsson
Eins og gefur að skilja eru flestir
hættir að botna nokkuð í gangi
samningaviðræðna Evrópubanda-
lagsins (EB) og EFTA um Evrópska
efnahagssvæðið (EES). í tvígang
hafa samningamenn skálað í dýrind-
is kampavíni til að fagna lokum við-
ræðnanna en samt er samningurinn
enn ekki í höfn. Von er að menn
spyrji hvetju þetta sætir.
EB er engin venjuleg stofnun.
Bandalagið sker sig frá öðrum al-
þjóðastofnunum að því leyti, að
hvergi annars staðar hafa aðildar-
ríki framselt jafn miklu af sjálfs-
ákvörðunarrétti sínum í hendur
slíkra stofnana. Tiltölulega flókin
uppbygging EB og hinar ýmsu regl-
ur um verkaskiptingu milli einstakra
stofnana þess er bein afleiðing þessa
framsals.
Allt frá stofnun EB hefur verið
til staðar togstreita milli Evrópu-
þingsins, Ráðherraráðsins og Fram-
kvæmdastjórnarinnar um það
hvernig skuli farið með þetta fram-
selda vald. Með nokkurri einföldun
er unnt að segja að framkvæmdar-
valdið sé í höndum Framkvæmda-
stjórnarinnar, löggjafarvaldið sé hjá
Ráðherraráðinu (og Evrópuþinginu
í takmarkaðra mæli) og dómsvaldið
í höndum Evrópudómstólsins.
Með þessar forsendur í huga skal
nú hugað að EES-samningnum. Um
samninga á borð við EES-samning-
inn er fjallað í 238. gr og 228 gr.
Rómarsamningsins, stofnsamningi
EB.
í 238. gr. segir að samningar
þessir skuli til lykta leiddir í Ráð-
inu, sem tekur samhljóða ákvörðun,
að fengnu samþykki Evrópuþings-
ins, sem tekur ákvörðun með ein-
földum meirihluta þingmanna. Tek-
ið skal fram að hér er átt við meiri-
hluta þingmanna, ekki meirihtuta
atkvæða, sem aftur þýðir að þeir
sem sitja hjá teljast greiða atkvæði
gegn samningnum.
„ Reyndar tel ég líkur
á því að bæði EB-dóm-
stóllinn og Evrópuþing-
ið láti minni hagsmuni
víkja fyrir meiri og
staðfesti uppkast það
að-EES-samningnum
sem nú liggur fyrir.“
í .228. gr. segir að afla megi fyrir-
fram álits Evrópudómstólsins á því
hvort fyrirhugaður samningur sam-
ræmist ákvæðum Rómarsamnings.
Það er einnig tekið fram að Fram-
kvæmdastjórnin skuli vera í fyrir-
svari við samningsgerðina.
í stuttu máli er það því Fram-
kvæmdastjórnin sem er í fyrirsvari
við samningsgerðina, í umboði
Ráðsins, sem leiðir samningana til
lykta, að fengnu samþykki Þingsins
og EB-dómstólsins, sé til hans leit-
að.
Nú hefur það gerst að eftir erfitt
samningaþref tókst að ná sam-
komulagi um dómstólaskipan EES.
Áður hafði Evrópudómstóllinn, sem
kunnugt er, lýst yfir því áliti sínu
að eldra samningsuppkast að dóms-
aflanufn bryti í bága við Rómar-
samninginn.
Bæði Ráðið og Framkvæmda-
stjórnin gáfu út yfirlýsingar um að
óþarft væri að leita til Evrópudóm-
stófsins öðru sinni og málið virtist
í höfn. Þá kemur til sögunnar Evr-
ópuþingið og krefst þess að málinu
skuli vísað til dómstólsins á nýjan
leik. Þetta setti Framkvæmdastjórn-
ina og Ráðið í erfiða aðstöðu. Ef
vilji þingsins hefði verið virtur að
vettugi hefði það getað leitt til úlfúð-
ar í þinginu og samningurinn hugs-
anlega felldur þar. Því var ekkert
annað hægt í stöðunni en að fara
að vilja Þingsins og vísa málinu á
ný til EB-dómstólsins.
Erfitt er að fullyrða um þá niður-
stöðu sem EB-dómstóllinn kemst
að. Fréttir af innihaldi samkom-
ulagsins gefa þó tilefni til almennra
vangaveltna.
Margt bendir til þess að með
fyrirhugaðri dómstólaskipan verði
erfitt að tryggja samræmda túlkun
EES-reglna á svæðinu. Stafar þetta
af því að nokkrir úrskurðaraðilar
koma til með að fjalla um reglurnar
í stað sérstaks EES-dómstóls, eins
og gert var ráð fyrir í eldra uppkast-
Páll Ásgrímsson
inu. Að auki er nú lögð ríkari áhersla
á að fundnar verði pólítískar lausnir
deilumála, sem býður heim hættunni
á mismunandi túlkun í málum sem
eru efnislega sambærileg en hafa
misjafnt pólitískt vægi. Reyndar
má gera ráð fyrir því að í samningn-
um sé að finna ákvæði sem stefni
að samræmdri túlkun en ég tel álita-
mál hvort það dugi til.
Fari svo að álit dómstólsins verði
neikvætt er enn á ný vandi á hönd-
um. í fréttum hefur verið haft eftir
talsmönnum EB að ekki sé útilokað
að ákveðið verði að ganga frá samn-
ingum þrátt fyrir neikvæða umsögn
EB dómstólsins. Þetta tel ég afar
ólíklegt, enda kemur það skýrt fram
í Rómarsamningnum að verði álit
dómstólsins neikvætt getur samn-
ingurinn aðeins öðlast gildi eftir að
Rómarsamningnum sjálfum hefur
verið breytt. Það að breyta Rómar-
samningnum sjálfum er ekkert
áhlaupsverk, þungt í vöfum og tíma-
frekt. Miðað við allt sem á undan
er gengið í samningaviðræðum, og
að menn eru nú að falla á tíma, tel
ég að neikvætt álit dómstólsins
myndi ríða samningnum að fullu.
Á hinn bóginn er rétt að geta
þess að Evrópudómstóllinn styðst í
ríkum mæli við stefnumið í úrlausn-
um sínum, þ.e. kemst að þeirri
niðurstöðu sem helst tryggir þau
markmið sem bandalagið stefnir að.
Það er almennt viðurkennt að það
yrði bandalaginu mikill álitshnekkir
ef því tekst ekki að koma EES-
samningnum í örugga höfn. Bent
hefur verið á, áð takist EB ekki að
ná samkomulagi við hin iðnvæddu
EFTA-ríki, þá er ekki við miklu að
búast í samskiptum þess við vanþró-
aðri ríki Mið- og Austur-Evrópu.
Með þetta í huga tel ég verulegar
líkur á að dómstóllinn hengi sig
ekki á nýjan leik í lagatæknilegum
atriðum heldur komist að þeirri
niðurstöðu sem er EB hagkvæmust
í stöðunni, þ.e. staðfesti samning-
inn.
Enn verða þó nokkur ljón í vegin-
um áður en samningurinn tekur
gildi. Eftir er að staðfesta hann í
þjóðþingum allra aðildarríkja samn-
ingsins, 19 talsins. Þá liggur fyrir,
eins og áður sagði, að Evrópuþingið
á eftir að leggja blessun sina yfir
samningana. Hvað varðar afdrif
samningsins innan EFTA-ríkjanna
ríkir nokkur óvissa um Noreg og
Sviss. í norska Stórþinginu þarf V4
atkvæða til að samþykkja samning-
inn, en Evrópumál hafa löngum
verið stórpólitískt hitamál í Noregi,
og í Sviss fer að öllum líkindum
fram þjóðaratkvæðagreiðsla. Til
fróðleiks má geta þess að í október
sl. voru 53% aðspurðra fylgjandi
inngöngu í EB í skoðanakönnun sem
fram fór í Sviss.
Af ofansögðu ætti lesendum að
vera Ijóst að það er ekki einfalt
verk fyrir svokölluð þriðju ríki að
standa í samningum við EB. Flókin
stofnanauppbygging og valdatog-
streita stofnana EB bætir þar ekki
úr skák. Það er trú undirritaðs að
þessi valdabarátta verði ekki til þess
að setja samninginn í uppnám.
Reyndar tel ég líkur á því að bæði
EB-dómstóllinn og Evrópuþingið
láti minni hagsmuni víkja fyrir meiri
og staðfesti uppkast það að EES-
samningnum sem nú liggur fyrir.
Uöfundur cr lögfræðingur og
hcfur lokið framhnldsnámi í
Evrópurétti.
RETTU
FLÍSALISTARNIR
ALLT TIL FLÍSALAGNA
úthorn
sEALASTB'P aðKarið 0g
’SSou"""
tíuetbe°
TröpP'
uWstar
®0-A20 cm-
Gæöaflísar á góðu verði
Stórhöfða 17, við Gullinbrú
sími 67 48 44
GOLFDIMR
92
gólfdúkalínan
íferfe® NOVILON
Nýir litir,
nova
viva
bella
ný mynstur.
2m, 3m og 4m breidd.
Má leggja laust.
Verð sem gerir
útsölu óþarfa.
KJARAN
Gólf búnabur
SlÐUMÚLA 14 • SlMI (91) 813022
VORUHUS K.A.
STÓRMARKAÐUR í ALFARALEIÐ
Sunnlendingar - feröamenn. Páskaegg, hátíöarmatur, tjöld,w
grillkol, svefnpokar. Allt hjá okkur.