Morgunblaðið - 10.04.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. APRÍL 1992
„í jötu var hann lagður því það var eigi rúm fyrir þau ..
FÆÐINGARÞ JÓNUSTA í
NAUÐVÖRN FYRR OG NÚ
eftir Elínborgu
Jónsdóttur
„Hræddar hreppsnefndir og hug-
rakkar húsfreyjur" er fyrirsögn á
kafla í bókinni íslenskar Ijósmæður
sem kom út í Reykjavík ánð 1984,
en þar segir:
„Hreppsnefndir virðast hafa verið
við fátt hræddari en sveitaþyngsli.
Einkum stóð þeim mikil ógn af van-
færum vinnukonum. Víða má lesa
frásagnir af því og hvílíkar hörm-
ungar þessar konur áttu við að
stríða á meðgöngutímanum og við
barnsburð, að ekki sé minnst á erfið-
leikana síðar. Hér er þáttur úr sann-
sögulegri skáldsögu. „Snemma vors
flaug sú frétt um hreppinn að þar
væri innrásarvon. Og þó að allt inn-
rásarliðið væri aðeins eitt bam sem
var enn í móðurkviði, var hættan
svo ægileg að þeir sem kjörnir voru
til að vaka yfir velferð hreppsfélags-
ins sáu að ekki mátti láta reka á
reiðanum, kölluðu saman fund til
að ráða ráðum sínum og bægja
hættunni frá, því ekki er ráð nema
í tíma sé tekið. Á fundinum voru
saman komnir allir hreppsnefndar-
menn og voru allir sammála um að
reka hina verðandi móður úr
hreppnum áður en hún yrði léttari,
til að bjarga sveitinni frá ómegð í
fjarlægri framtíð."
Þessi aldagamla sívinsæla hug-
mynda(fá)fræði um spamað svífur
nú enn yfir vötnunum og lokun
Fæðingarheimilis Reykjavíkur sem
fæðingarstofnun blasir við.
I öðrum kafla sömu bókar undir
fyrirsögninni „Erlendar fréttir —
tæknivæddar fæðingar" segir meðal
annars: „Tæknivæðingin við fæð-
ingar á stofnunum hefur nú gengið
svo langt, að konur víða um lönd
eru farnar að rísa upp gegn henni
og krefjast þess að þurfa ekki Ieng-
ur að ala börn sín „í sálarlausu
tæknivæddu umhverfi eins og á
færibandi". Stofnuð hafa verið al-
þjóðasamtök, sem hafa það að
markmiði að afnema ýmsar venjur
sem um langt skeið hafa verið við-
hafðar á fæðingarstofnunum."
Víða um lönd starfa hreyfingar á
landsvísu sem vinna að þessu
markmiði og má t.d. nefna hreyf-
ingu í Noregi, Födsel í fokus, en
sjónvarpið sýndi þátt um þá starf-
semi fyrir fáum árum.
Alþjóða heilbrigðismálastofnunin
gaf árið 1985 út ráðleggingar af
svipuðum toga undir fyrirsögninni
„Fæðing er enginn sjúkdómur".
„Fyrir tilkomu Fæðingarheimilis
Reykjavikur árið 1960 var ástandið
þannig að manni sortnaði fyrir aug-
um af tilhugsuninni. Þá fæddu kon-
ur á göngum, skrifstofum og skot-
um og lágu allt upp í sólarhring á
sjúkravögnum eftir fæðinguna, að
ég nú ekki nefni eitt „verelsið" sem
ósjaldan reyndist óhjákvæmilega
fæðingarstofa." Segir í áðurnefndri
bók.
Persónulega þekki ég til konu
sem árið 1957 var ein af þremur
konum sem máttu þola þá niðurlæg-
ingu að fæða frammi á gangi Fæð-
ingardeildarinnar, eins og sýningar-
gripir, því ekki voru einu sinni til
skjóltjöld til að tjalda í kringum
rúmin. Hún lá síðan á þriðja sólar-
hring á sjúkravagni, hörðum og
mjóum. Eftir það fæddi hún sín
börn heima.
Svipað hefur ástandið oft verið
síðustu ár og þá sérstaklega yfír
sumartímann, þegar Fæðingarheim-
ilið var lokað, en sumarlokunum var
hætt árið 1990.
í september 1988 sendu ljósmæð-
ur Fæðingardeildar Landspítalans
yfirlýsingu til ráðamanna þar sem
þær lýstu því yfir að þær gætu ekki
tryggt öryggi móður og barns í
fæðingu við þáverandi aðstæður.
Fæðingardeild Landspítalans var
byggð fyrir u.þ.b. 2.200 fæðingar á
ári en fæðingar á höfuðborgarsvæð-
inu voru árið 1990 u.þ.b. 3.200.
Þrengslin eru þar þegar og þörf á
rými fyrir aðra starfsemi en fæðing-
ar. Nýjasta dæmið er gervifrjóvgun-
ardeildin og vökudeildin hefur
stækkað og þarf meira rými. Talað
hefur verið um skort á aðstöðu fyr-
ir fleiri undirsérgreinar kvensjúk-
dómafræðinnar. Rætt hefur verið
um að taka setustofur sjúklinga
undir starfsemi sem skortir rými.
Áhersla á litlar einingar
Fæðingum á Fæðingarheimilinu
hefur ljölgað umtalsvert síðustu tvö
árin og voru á síðasta ári 464. Þetta
minnkar að sjálfsögðu álag á Fæð-
ingardeild Landspítalans. Á þessu
ári hafa farið fram gagngerar end-
urbætur á húsnæðinu og aðstaða
öll batnað til muna bæði fyrir for-
eldra og starfsfólk. Nýjar áherslur
hafa leitt til hagræðingar í rekstri
á ýmsum sviðum. Lögð hefur verið
áhersla á auknar samvistir móður
og barns, svo og allrar fjölskyldunn-
ar. Starfsemi er nú með miklum
blóma, bæði hvað öryggi og „mýkt“
varðar. Framfarir, hagræðing, end-
urbætur, aukinn áhugi almennings,
hér hafa blásið frískir vindar í takt
við tímann.
Benda má á þróun í öðrum lönd-
um, þar sem mikil áhersla er að
verða á náttúrulegar fæðingarað-
ferðir og sumir nefna aldahvörf í
því samhengi. Skilningur er að verða
almennur á þýðingu umhverfisins
fyrir eðlilegan framgang fæðingar.
Umhyggja, hlýja og mannleg nánd
gera konur öruggari, hún verður
næmari á hvað gera skuli til að
auðvelda fæðinguna og treystir bet-
ur á eigin getu.
Ráðamenn hafa uppskorið að-
dáun fyrir skilning og stuðning við
Elínborg Jónsdóttir
„Þessi síðasta aðför að
Fæðingarheimili
Reykjavíkur er að-
ferðafræðilega sú gróf-
asta sem um getur og
þó víðar væri leitað. A
meðan markvisst er
unnið að því að flytja
fæðingarnar yfir á
Fæðingardeild Land-
spítalans er fólki sagt
beint út og blygðunar-
laust að ekki sé verið
að leggja Fæðingar-
heimilið niður sem fæð-
ingarstofnun.“
málstaðinn og undirrituð hefur gort-
að af valdhöfum sem skynja kall
tímans, annað var ekki að skilja á
máli manna úr ræðustóli á afmælis-
hátíð Fæðingarheimilisins í ágúst
1990. Fæðingarheimili Reykjavíkur
er komið til að vera, sögðu menn.
Afmælisgjöfin frá borginni var
stytta, „Móðir og barn“ eftir lista-
konuna Tove Ólafsson. Þetta fallega
listaverk var steypt niður í garðinn
fyrir framan heimilið og töldum við
að með henni væri Fæðingarheimil-
ið formlega fest í sessi og sú óvissa
sem ríkt hefur undanfarin ár um
framtíð þess úr sögunni.
Á 'síðasta ári skoðuðu tvær ís-
lenskar ljósmæður fæðingarstofnun
á Möltu. Þar var búið að loka ölluin
litlum einingum og steypa saman í
eina stóra. Þar var álagið slíkt að
ljósmæðumar þar sögðu að ekki
væri hægt að bjóða upp á eðlilegar
fæðingar, til þess væri ekki tími né
pláss og konur væru í stórum stíl
keyrðar áfram með hríðaraukandi
lyfjum til þess að koma þeim sem
hraðast í gegnum deildina.
Kvartanir af svipuðum toga verða
æ háværari í nágrannalöndum okk-
ar því sparnaðaraðgerðum líkt og á
Möltu hefur víða verið beitt.
Þetta er ógnvænleg þróun og við
henni verður að sporna. Það er tíma-
skekkja að stækka fæðingardeildir.
Áherslan er á litlar heimilislegar
einingar.
Guðbergur Bergsson sagði eitt
sinn í útvarpserindi að það þyrfti
að fara að binda það í lög að börn
ættu rétt til að eiga foreldra, og sá
sem ekki hefði aðgang að föður
réðist gegn föðurímynd sem væri
föðurlandið, yrðu hryðjuverkamenn.
Að sama skapi réðust þeir sem ekki
hefði aðgang að móður, að því sem
stæði fyrir móðurímyndinni, þ.e.
móður náttúru, eða móður jörð og
ysu úr gnægtarbrunnum hennar,
tæmdu miskunnarlaust auðlindir
hennar. Þess vegna gætu fóstrur
og stofnanir aldrei komið í stað for-
eldra. En ég spyr, hvernig getur
barn haft aðgang að raunverulegri
móður þegar móðirin hefur ekki
aðgang að eðli sínu?
Frumkraftar konunnar koma
■
- ? ‘l l ’>œ
1 K||
I I g I 1
HHKSnHHHHm
14” Atari stereo litaskjár
á svifilfœti
TÖLVA:
ATAR11040 STE með
íslenskri ritvinnslu, stýrikerfi /
og handbók. Stereo hljóð - /■
4096 litir - innb. drif -
1
1
1
TTrr*—
ÍOLVs

sjónvarpstengi - mús - ofJ:
A
ATARI
UMBOÐIÐ
SUÐURLANDSBRAUT 50
VIÐ FÁKARÉN
SÍMI 682 /70
nrrr:
BORGARKRINGLU
SÍMI 688819
Kynning í Borgarkringlunni
émém

RÝMINGARSALA Blússur 4.«0O.- 885.- UllarjaKkar 12í9ö0,- 2.900.- Kjólar 12;900.- 2.500,- KÁPUSALAN,
VEGNA Buxur 5S00.- 885.- Víðir jakkar 1Z900.- 6.900.- Pils 885.- Borgartúni 22,
FLUTNINGS Peysur WMf.- 2.000.- Tweed- kapur 2LOOO.- 3.900.- Kápur 2LOOÖ,- 14.000.- sími 624362.