Morgunblaðið - 10.04.1992, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. APRÍL 1992
Minning:
Kristín Krisijánsdóttir
frá Ketílsstöðum
Fædd 14. júní 1904
Dáin 2. apríl 1992
Með fáeinum orðum langar okkur
á Haðarstíg að kveðja Kristínu
Kristjánsdóttur eða Stínu ömmu
eins og dætur okkar kölluðu hana
ætið. Þegar okkur bar að garði á
Reynimel fór yngri dóttir okkar
rakleitt inn í herbergi til Stínu
ömmu og skálin var dregin fram. í
huga dóttur okkar er aðeins ein
skái til á Reynimel 35. í skálinni
voru alltaf molar sem voru hentug-
ir fyrir börn en það voru einnig
molar fyrir þá fullorðnu í skálinni
hennar Stínu. Yngri dóttir okkar
sat inni í herbergi hjá ömmu Stínu
og horfði á sjónvarpið með henni
og við foreldrarnir fengum ekki að
vita um fjölda þeirra mola sem fóru
í dóttur okkar.
Þrátt fyrir tæplega fimm tuga
ára aldursmun milli Stínu ömmu
og mín vorum við góðar vinkonur.
Dag einn sl. sumar fórum við sam-
an til að taka þátt í félagsstarfi
aldraðra hér í borg. Stína skemmti
sér ágætlega þennan eftirmiðdag
en var að vísu ekki alveg sátt við
að gamla fólkið væri allt sett sam-
an. Það væri betra að blanda kyn-
slóðunum saman.
Minning okkar á Haðarstígnum
um Stínu ömmu er að hún tók ætíð
brosandi á móti okkur og var snögg
að bjóða upp á kex og skálina góðu.
Þannig viljum við einnig skilja við
hana og við þökkum henni fyrir
samveruna á liðnum árum.
Ágúst, Edda,
Melkorka og Bergþóra.
Dauðinn kemur alltaf aftan að
manni og jafnvel þó svo að komu
hans hafi verið að vænta. Hann
skilur eftir sig þessa einmanalegu
tómleikatilfinningu sem við höldum
alla jafna að við séum svo vel brynj-
uð fyrir. Tilfinningu sem við verðum
að horfast í augu við og reyna að
milda.
Kristín Kristjánsdóttir, eða
amma Stína, er farin, farin langt í
burtu og við sem eftir sitjum erum
slegin þessari einkennilegu og
sterku tilfinningu. Í huganum tog-
ast á þakklæti vegna þess að barátt-
an var stutt; þess hefði hún sjálf
óskað; og tregi vegna samveru-
stundanna sem verða ekki fleiri.
Samverustunda sem ég hafði hlakk-
að til að fá að njóta.
Fátækleg orð á þessari stundu
nægja ekki til að lýsa þeirri mann-
eskju sem nú er gengin, henni sem
á sinni löngu ævi hafði lifað margt
og margt mátt þola. Ég kynntist
henni fyrir fáum árum þegar ég
gerðist heimagangur á Reynimeln-
um og mér var tekið af gleði og
kærleika eins og öðru barnabarni
sem bæst hefði í hópinn. Og ekki
tók hún síður á móti langömmu-
barninu sínu sem fæddist í janúar,
en sú samvera var stutt, alltof stutt.
Þegar ég hugsa til baka er efst
í huga mér virðing fyrir þrautseigju
og krafti gömlu konunnar, virðing
fyrir því að vera trúr sínu, hvort
sem það er smátt eða stórt. Lær-
dómur okkar sem yngri erum og
eigum allt Íífið framundan er ómet-
anlegur, fyrir hann á ég skuld að
gjalda. Og sú skuld verður greidd
með því að halda minningu hennar
á lífi, mynd hennar í hjartanu, svo
næsta kynslóð megi líka kynnast
því hver hún var.
Stórt skarð er höggvið í litla fjöl-
skyldu, elsku Hans og Sólveig,
megi minningin um Kristínu styrkja
ykkur um alla framtíð.
Dísa.
Stína frænka, en svo var hún
jafnan kölluð af skyldum sem
óskyldum, var fædd 14. júní 1904
í Blönduhlíð í Hörðudal, Dalasýslu.
Hún var þriðja barn foreldra sinna
þeirra Kristjáns Guðmundssonar
frá Dunki í Hörðudal og Ólafíu
Katrínar Hansdóttur frá Gautastöð-
um í sömu sveit. Þau hjón Kristján
og Ólafía höfðu átt hálfa jörðina
Dunk og búið þar, en þegar Kristín
fæddist voru þau í húsmennsku í
Blönduhlíð. Jörð þeirra hefði verið
seld til lúkningar á lækniskostnaði
Kristjáns. Miklir erfiðleikar steðj-
uðu að þeim hjónum um þetta leyti
vegna heilsuleysis. -''“S
Kristín var tekin í fóstur af föður-
bróður sínum, Helga Guðmundssyni
á Ketilsstöðum í Hörðudal - hún
kenndi sig gjarnan við þann stað
síðar á ævinni - og þar ólst hún
upp frá tveggja ára aldri til tví-
tugs, er hún hleypti heimdraganum
og fór til náms í Kvennaskólann í
Reykjavík. Eftir námsdvölina vann
hún á ýmsum stöðum, í vistum á
vetrum og í kaupavinnu á sumrum.
Einn vetur starfaði hún við 'sjúkra-
skýlið í Búðardal, veturinn 1931-
1932, en árið 1933 gerðist hún
saumakona í verksmiðju Ingólfs
Árnasonar og tveimur árum síðar
hóf hún störf hjá Vinnufatagerð
íslands, hvar hún starfaði samfleytt
til ársins 1982, þá 78 ára gömul.
Hún hlaut viðurkenningu fyrir
framlag sitt í þágu íslensks fataiðn-
aðar, og ýmiskonar heiður hlaut
hún úr hendi vinnuveitenda sinna.
Árið 1927 flutti hún alfarið úr
sveitinni til Reykjavíkur með for-
eldrum sínum og hélt þar heimili
með þeim svo lengi sem þau lifðu.
Fyrst bjuggu þau á Vesturgötu 14,
síðar á Hverfisgötu 61, á báðum
stöðum í litlum íbúðum. Eigi að síð-
ur var alltaf nóg húsrými, ef gesti
bar að garði, hvort heldur var um
venjulega heimsókn að ræða eða
til lengri dvalar. Algengt var að
vinir og frændfólk að vestan héldi
til hjá þeim í sínum Reykjavíkur-
ferðum.
Ég hygg að frænka mín hafi
sannað það flestum öðrum betur
að húsrými og hjartarými er tvennt
mjög ólíkt. Frænka mín bjó alla tíð
mjög þröngt, en hjartarými hennar
var ómælanleg stærð, þar var aldr-
ei plássleysi, um það get ég manna
best dæmt og allir aðrir, sem til
þekkja verið mér sammála.
Að frænku minni stóðu sterkir
stofnar bænda og embættismanna
langt aftur í ættir. Kristján faðir
hennar var Guðmundsson, Guð-
mundssonar á Bíldhóli á Skógar-
strönd Vigfússonar - svonefnd
Bíldhólsætt. Móðir hennar, Ólafía
Katrín, var dóttir Hans Ólafssonar,
Símonarsonar frá Jörfa í Þorkels-
hólshreppi, Húnavatnssýslu, og
Guðrúnar Sigurðardóttur, en henn-
ar móðir var Kristrún Einarsdóttir,
Snorrasonar, Björnssonar prests á
Húsafelli.
Mörg einkenni Húsafellsættar
komu fram hjá frænku minni. Hún
var, sérstaklega á fyrri árum, mikil
hannyrðakona, matmóðir með af-
brigðum, sérstaklega urðu pönnu-
kökur hennar víðþekktar, enda líka
hið mesta lostæti. Ég gat þess hér
að framan að frænka mín hefði flutt
alfarin til Reykjavíkur, en það er
nú líklega ekki allskostar rétt, hug-
ur hennar var alla tíð bundin við
Dali og það voru hennar yndis-
stundir, þegar hún heimsótti Dal-
ina, fyrst í sumarleyfum sínum, síð-
ar í styttri ferðum.
Á meðan faðir minn bjó fyrir
vestan, en þau voru systkini, dvaldi
hún oft hjá okkur í sumarleyfum,
hún var mikill aufúsugestur hjá
okkur krökkunum, þó ekki væri
nema fyrir það, að þann tíma, sem
hún dvaldi heima, þurftum við ekki
að sækja kýrnar, hún fór bara út
á hlaðvarpann og kallaði á Úru sína,
sem aldrei brást kalli.
Stína frænka var einstakur dýra-
vinur og náði alveg dæmalausu
sambandi við hin ólíkustu dýr. Hún
átti marga nána vini meðal búsmal-
ans, sem gleymdu henni ekki árum
saman, en villt dýr, t.d. fuglar,
fundu einnig til öryggis í návist
hennar.
Stína frænka var stórbrotin per-
sónuleiki. Hún var ekki rík af ver-
aldarauði, eignaðist t.d. aldrei íbúð,
en hún var veitandi allt sitt líf, og
veitti af stórhug og rausnarskap,
hún var sparsöm og útsjónarsöm
fór vel með og skuldaði aldrei nein-
um neitt. Hún vann öll sín störf af
frábærri alúð og trúmennsku og
sparaði hvergi tíma og krafta í
annarra þágu. Hún var frændrækin
með afbrigðum, enda löngu orðin
nokkurs konar ættarhöfðingi, sem
fylgdist grant með ná- og fjarskyld-
um ættingjum og nýjum „heims-
borgurum“, og ræktaði vináttubönd
eftir því sem við var komið.
Stína frænka giftist ekki, en á
miðjum aldri eignaðist hún son,
Hans Kristján Guðmundsson,
tekn.dr. í eðlisverkfræði. Kona hans
er Sólveig Georgsdóttir, þjóðfræð-
ingur. Þau eiga einn son, Gunnar
Ólaf, sem kvæntur er Ásdísi Þór-
hallsdóttur, þau stunda bæði há-
skólanám..
Fjölskylda Stínu frænku var
henni allt, hennar gleði og stolt
voru afkomendur hennar og makar
þeirra, en hápunktur hamingju
hennar, eins og hún sagði við mig
fáum dögum áður en hún lést, var
litla langömmubarnið hennar, hún
Elísabet, dóttir Gunnars og Ásdísar.
Ég á frænku minni svo óendan-
lega margt gott upp að inna, en
afskipti hennar af mér hófust þegar
ég var á þriðja árinu.
Móðir mín veiktist hastarlega á
þessum tíma og lá lengi á spítala.
Þann tíma var frænka mín fyrir
framan hjá föður mínum, eins og
það er kallað, og annaðist bústörf
og þar með okkur systkinin.
A þessum tíma mynduðust þau
tengsl á milli okkar, sem aldrei síð-
an rofnuðu.
Hún var mér hörð, hún var mér
ljúf, hún var trúnaðarvinur í sorg
og gleði, hún var mér alla t!ð sem
önnur móðir, og þannig varð hún
einnig konu minni og börnum.
Þessa indælu frænku mína kveð
ég nú með söknuði i huga og þakka
heilshugar allt það, sem hún var
mér og fjölskyldu minni í gegnum
tíðina.
Syni hennar og fjölskyldu hans
sendum við hjónin einlægar samúð-
arkveðjur með ósk um að bjartar
minningar verði þeim ljós framtíð-
arinnar.
Frænku mína fel ég Guði á vald.
Hann var hennar styrkur, von og
trú.
Erlingur Hansson.
í dag kveðjum við tengdamóður
mína, Kristínu Kristjánsdóttur, sem
lést á Landspítalanum 2. apríl sl.
eftir skamma legu. Andlát hennar
kom óvænt, því þrátt fyrir háan
aldur var hún ótrúlega hraust, það
var helst hrakandi heyrn sem hrjáði
hana. Enginn veit þó hvenær kallið
kemur, en það er gott til þess að
hugsa, að sama dag og Stína veikt-
ist lék hún á als oddi innan um
stóran hóp skyldmenna í fermingar-
veislu frænku sinnar. í þeim hópi
var hún ekki bara Stína, heldur
ævinlega Stína frænka og skipaði
sérstakan sess í hjörtum allra.
Stína var ættuð úr Hörðudal í
Dalasýslu. Hún var dóttir Kristjáns
Guðmundssonar frá Dunki og eigin-
konu hans, Ólafíu Katrínar Hans-
dóttur frá Gautastöðum. Stína var
fædd í Blönduhlíð en ólst upp hjá
föðurbróðir sínum, Helga Guð-
mundssyni á Ketilsstöðum, frá
tveggja ára aldri. Hún átti fjóra
bræður, þá Hans Ágúst bónda á
Ketilsstöðum, Guðmund myndskera
og bónda á Hörðubóli, Snorra verk-
stjóra í Reykjavík og Kristján húsa-
smíðameistara í Reykjavík. Þrír
bræðranna eru nú látnir, en Snorri
lifir systur sína.
Stína fluttist til Reykjavíkur
1924. Frá árinu 1927 hélt hún
heimili með foreldrum sínum jafn-
framt fullu starfi utan heimilis.
Ennfremur bjuggu bræðurnir Guð-
mundur, Snorri og Kristján allir um
tíma á heimilinu uns þeir kvæntust
og stofnuðu eigin heimili. Kristján
faðir þeirra lést árið 1945. Ólafía
bjó með dóttur sinni til dauðadags
árið 1959.
Árið 1933 gerðist Stína sauma-
kona í verksmiðju hjá Ingólfi Árna-
syni og tveimur árum síðar í Vinnu-
fatagerð Islands. Hún lét af störfum
1982 eftir hálfrar aldar starf í ís-
lenskum fataiðnaði.
Stína eignaðist einn son, Hans
Kristján Guðmundsson, eðlisverk-
fræðing, f. 1946.
Ég kynntist Stínu fyrst fyrir rétt-
um 25 árum, er ég kom suður í
páskaleyfinu að heimsækja Hans
son hennar, þá ung og óframfærin
skólastúlka og dauðhrædd um hvað
henni myndi fínnast um mig. Ég
fann strax hlýju og höfðinglegt við-
mót frá þessari lágvöxnu konu með
vinnulúnu hendurnar. Hún vék úr
rúmi fyrir gestinum og bjó um sig
á flatsæng í eldhúsinu. Þetta var
dæmigert fyrir framkomu hennar
gagnvart gestum alla tíð, að bjóða
það besta sem til var. Hún var
ævinlega höfðingi heim að sækja
enda þótt oft væri þröngt í búi, eink-
um framan af.
Síðan kynntist ég Stínu nánar,
þótt samverustundirnar yrðu stund-
um slitróttar meðan við Hans vorum
búsett í Stokkhólmi. Þá komu
stundum sendingar að heiman með
hangikjöti, flatkökum og öðru góð-
gæti, þannig að Stína hélt okkur
veislur þótt hún væri víðs fjarri.
Stundum eyddi hún sumarleyfum
sínum eða jólum hjá okkur ef við
komum ekki heim til íslands. Þann-
ig gat hún fylgst með Gunnari syni
okkar vaxa úr grasi og fullvissað
sig um að ekki væsti um okkur.
Ég veit þó að það var Stínu mikið
fagnaðarefni, þegar við loksins
fluttum heim aftur.
Síðustu 8 árin áttum við Hans
og Gunnar því láni að fagna að fá
að búa með Stínu. I upphafi var
hún treg til að flytja til okkar, enda
hafði hún mjög ákveðnar skoðanir
á hlutverkaskipan á heimili og féll
ekki alls kostar vel sú tilhugsun að
vera ekki sjálf húsfreyja lengur.
Stína lýsti því strax yfir að hún
væri steinhætt að elda og baka og
hélt því til streitu, enda þótt henni
VORNAMSKEIÐ
ÍSLENSKA FYRIR ÚTLENDINGA - byrjenda-
námskeið.
Kennt er tvisvar í viku. Námskeiðið stendur í
5 vikur og hefst 27.4. nk.
UMHVERFISTEIKNING - 5 vikna námskeið
sem hefst 30.4. nk. Kennt er tvo daga í viku
auk þriggja laugardaga. M.a. unnið utandyra.
TRIMM - hefst fimmtud. 30.6., stendur til
30.7., kennt tvisvar í viku.
INNRITUN til 14.4. og aftur 24.4. nk. í Mið-
bæjarskóla í símum 12992 og 14106.
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN
Joker
•Nó.;-,
Verð kr.
1.995,-
Stærðir: 22-35
Litir: Hvítur m/bleiku og hvítur m/bláu.
Póstsendum samdægurs. 5% staðgreiðsluafsláttur.
Domus Medica, Toppskórinn, Kringlunni,
Egílsgötu 3, Veltusundi, Kringlunni 8-12,
sími 18519 sími 21212 simi 689212