Morgunblaðið - 10.04.1992, Blaðsíða 25

25
Friðrik Sophusson
„Öllum má vera ljóst að
skattsvik leiða til þess
að byrðunum af sam-
eiginlegum kostnaði er
misjafnlega deilt. Ár-
vekni almennings skipt-
ir miklu máli og raunar
má segja að lög, reglur
og fyrirmæli geti aldrei
leyst slíkt af hólmi.
Mikilvægt er að tryggja
réttláta skiptingu sam-
f élagskostnaðarins.
Þess vegna þarf al-
menningur að taka
virkan þátt í því að
koma í veg fyrir skatt-
svik.“
útgreiðslu í jan./feb. 1991. Þessar
endurgreiðslur hækkuðu umfram
það sem gert hafði verið ráð fyrir.
Hvað er framundan?
Innan þings og meðal almennings
hafa komið fram raddir um að eftir-
lit og árvekni með innheimtu skatta
sé ekki nægilega mikið. Að mínu
áliti er eðlilegt að stjórnvöld kynni
sér gaumgæfilega slík sjónarmið og
bregðist við ef ástæða er til. En hér
þurfa inargir að koma að málum.
Þeir sem að skattframkvæmdinni
vinna gegna veigamiklu hlutverki.
Áformað er að halda áfram með þær
áherslubreytingar sem að hefur verið
unnið hjá skattstofum og í skattkerf-
inu. Með þeim breytingum er lögð
aukin áhersla á eftirlit og því að
fylgjast betur með atvinnurekstrin-
um en gert hefur verið.
Framundan eru ýmsar breytingar.
í því sambandi vil ég nefna að nú
er unnið að mikilli athugun á vegum
ríkisskattstjóra og skattstofanna,
þar sem álagning virðisaukaskatts-
ins er sérstaklega til athugunar.
Þessi úrtakskönnun beinist m.a. að
því að skoða hvort virðisauki í hinum
ýmsu atvinnugreinum sé mismun-
andi og hvort tiltekin fyrirtæki víkja
verulega frá því sem eðlilegt má
telja. Niðurstöður þessarar skoðunar
munu væntanlega liggja fyrir síðar
í þessum mánuði.
Þá hefur verið ákveðið að lög um
bókhald verði endurskoðuð með sér-
stöku tilliti til þess að svokölluð
„livítflibbabrot“, þar sem bókhalds-
lög eru brotin, hafa ítrekað komið
upp á borðið á síðustu misserum og
árum.
Öllum má vera ljóst að skattsvik
leiða til þess að byrðunum af sam-
eiginlegum kostnaði er misjafnlega
deilt. Ái-vekni almennings skiptir
miklu máli og raunar má segja að
lög, reglur og fyrirmæli geti aldrei
leyst slíkt af hólmi. Mikilvægt er að
tryggja réttláta skiptingu samfélags-
kostnaðarins. Þess vegna þarf al-
menningur að taka virkan þátt í því
að koma í veg fyrir skattsvik.
MORGUNBLAÐID FÖSTÚDÁGUR 10. APRÍL 1992
Frumvarp viðskiptaráðherra til nýrra Seðlabankalaga:
Sjálfstæði Seðlabankans
gagnvart ríkissljóm aukið
Yfirdráttarlán til ríkissjóðs verði bönnuð eftir 1995
í DRÖGUM að frumvarpi til nýrra Seðlabankalaga sem sainin voru
af nefnd sem skipuð var af viðskiptaráðherra 20. febrúar 1991 og
dreift hefur verið til allra þingflokka er m.a. lagt til að sjálfstæði
Seðlabanka gagnvart ríkisstjórn verði aukið, dregið verði úr heimild-
um bankans til beinnar stýringar en aukið vægi verði lagt á markaðs-
aðgerðir. Bankanum verði óheimilt að veita ríkissjóði yfirdráttarlán
eftir ákveðinn aðlögunartima, bankanum verði heimilt að kaupa rikis-
verðbréf á markaði, áhrif bankaráðs verði aukin og auglýst verði eft-
ir umsóknum um stöður Seðlabankastjóra og þurfa umsækjendur að
hafa hlotið atkvæði í bankaráði til að ráðherra geti skipað þá í stöðurn-
ar. Þá er kveðið á um sérstaka ráðningu formanns bankasljórnar sem
verði talsmaður bankans.
Samkvæmt frumvarpi til nýrra seðlabankalaga verður framvegis aug-
lýst eftir umsóknum um stöður bankastjóra Seðlabankans og verða
umsækjendur að hafa hlotið atkvæði í bankaráði til að ráðherra geti
skipað þá í stöðurnar.
Samkvæmt frumvarpinu verða
felld niður ákvæði sem heimila bank-
anum að hlutast til um vaxta-
ákvarðanir innlánsstofnana og einn-
ig er lagt til að eigið fé bankans
verði byggt upp með þeim hætti að
þar til það hefur náð 6% af vergri
landsframleiðslu renni fjórðungur af
meðalhagnaði næstliðinna þriggja
ára í ríkissjóð en þegar þessu eigin-
fjármarki er náð renni allur hagnað-
ur í ríkissjóð. Fram kom á frétta-
mannafundi sem Jón Sigurðsson við-
skiptaráðherra boðaði til í gær að í
dag næmi eigið fé Seðlabankans um
níu milljörðum kr. og þyrfti það því
að aukast um ellefu milljarða kr. til
að ná þessu 6% eiginfjármarki.
I frumvarpinu er gert ráð fyrir
að þau lagaákvæði sem kveða á um
samþykki ráðherra við ákvörðunum
Seðlabankans verði nær alls staðar
felld úr gildi. Kemur fram í greinar-
gerð frumvarpsins að slíkt samþykki
sé í flestum tilvikum fært til banka-
ráðs sem miðar að því að auka sjálf-
stæði bankans gagnvart ríkisstjórn.
Nefndarmenn sammála um
meginatriðin
Viðskiptaráðherra sagði á frétta-
mannafundinum að sér þætti
ánægjulegt og merkilegt að nefndin,
sem skipuð var fulltrúum allra þing-
flokka, hefði náð saman um megin-
stefnu frumvarpsins og að enginn
ágreiningur væri um að í framtíðinni
beitti Seðlabankinn markaðsaðgerð-
um í stað beinnar íhlutunar í vaxta-
kjör eða starfsemi lánastofnana og
að sérálit tveggja nefndarmanna
snertu aðeins afmörkuð tæknileg
el'ni frumvarpsins.
I nefndinni voru Ágúst Einarsson
prófessor, formaður, Geir H. Haarde
alþingismaður, Guðmundur G. Þór-
arinsson verkfræðingur, Guðrún J.
Halldórsdóttir skólastjóri, Már
Guðmundsson hagfræðingur og
Ólafur B. Thoi-s forstjóri. Guðmund-
ur Ágústsson lögfræðingur lét af
störfum í nefndinni í maí sl.
I frumvarpinu er lögð áhersla á
að starfsemi Seðlabankans verði lög-
uð að breyttum aðstæðum á íslensk-
um fjármagnsmarkaði og að hún
taki mið af auknu fjölþjóðasamstarfi
á sviði gengis- og peningamála.
Meginmarkmið bankans verði að
varðveita verðgildi íslenska
gjaldmiðilsins og stuðla að stöðugu
verðlagi. Sjálfstæði bankans til að
móta og hrinda í framkvæmd stefnu
í peningamálum verði aukið veru-
lega, sem m.a. felist í að beiting
stjórntækja bankans verði sem mest
óháð samþykki ráðherra.
Lagt er til að bankinn hætti að
veita ríkissjóði lán í formi yfirdráttar
í bankanum frá og með áramótum
1996/1997 en yfirdráttarlán ríkis-
sjóðs í Seðlabankanum verði tak-
mörkuð fram að þeim tíma þannig
að heildarskuld ríkissjóðs í bankan-
um á hveijum tíma verði ekki hærri
en þrír milljarðar kr. á árinu 1993,
tveir milljarðar 1994 og einn millj-
arður 1995. í séráliti Más
Guðmundssonar er lagt til að yfir-
dráttarheimild ríkissjóðs í bankanum
verði lokað hraðar en frumvarpið
gerir ráð fyrir.
í frumvarpinu er Seðlabankanum
veitt heimild til að kaupa og versla
með verðbréf ríkisins á markaði og
að gefa sjálfur út verðbréf til að
selja lánastofnunum á millibanka-
markaði.
Breytingar á yfirstjórn
bankans
Seðlabankanum verður gert að
stuðla að framgangi stefnu ríkis-
stjórnar í efnahagsmálum svo fremi
sem hann telji það ekki ganga gegn
markmiðum sínum. Bankaráð verði
skipað fimm mönnum, kjörnum af
Alþingi, eins og verið hefur, en lögð
er til sú nýjung að nýr ráðherra
geti skipað nýjan formann og vara-
formann bankaráðs úr hópi kjörinna
aðalmanna. Er bankaráði m.a. ætlað
að vera bankastjórn til ráðuneytis
um stefnu bankans í peningamálum,
gengis- og gjaldeyrismálum og um
meginþætti í starfsemi hans. I sér-
áliti Guðrúnar J. Halldórsdóttur
kemur fram að hún vilji að sjö aðilar
eigi rétt til setu í bankaráði í stað
fimm eins og frumvarpið gerir ráð
fyrir.
Lagt er til að bankastjórar verði
áfram þrír en auglýst verði eftir
umsækjendum í stöður seðlabanka-
stjóra þegar skipunartími núverandi
bankastjóra rennur út. Gerð er krafa
um að bankastjórar hafi viðtæka
þekkningu á peningamálum og öðr-
urn sviðum efnahagsmála. Að fengn-
um umsóknum er gert ráð fyrir að
bankaráð greiði atkvæði um um-
sækjendur. Til að ráðherra geti skip-
að mann bankastjóra verður hann
að hafa fengið a.m.k. eitt atkvæði í
ráðinu. Er lagt til að skipunartíma-
bil bankastjóra verði sjö ár en sér-
staklega verði skipað í stöðu for-
manns bankastjórnar og verður hann
að hafa fengið a.m.k. tvö atkvæði í
bankaráði.
Ágúst Einarsson sagði að gert
væri ráð fyrir að núverandi banka-
stjórar Seðlabankans gegndu störf-
um sínum til loka síns skipunartíma
en þegar fyrsta staðan losnað yrði
staða formanns bankastjórnar aug-
lýst laus til umsóknar. Fram kom í
máli hans að nú er bankastjórum
heimilt að starfa til loka þess árs
er þeir verða sjötugir og því muni
fyrst renna úr starfstími Tómasar
Árnasonar Seðlabankastjóra í árslok
1993, starfstíma Jóhannesar Nordal
lýkur í árslok 1994 og skipunartími
Birgis ísleifs Gunnarssonar rennur
út 1997.
Skv. núgildandi lögum eru engar
takmarkanir á hvereu oft skipa má
sama mann í stöðu bankastjóra en
í frumvarpinu er lagt til að megin-
reglan verði sú að óheimilt verði að
skipa sama manninn oftar en tvisvar
sinnum í stöðu bankastjóra.
I séráliti Más Guðmundssonar seg-
ir að það samrýmist betur markmiði
fnimvai-psins um sjálfstæðan og fag-
legan Seðlabanka að yfirstjórn bank-
ans verði í höndum bankaráðs og
eins faglegs seðlabankastjóra fremur
en fjölskipaðarar bankastjórnar.
Segir hann meginástæðuna þá, að
með því sé sagt skilið við kerfi „póli-
tískt eymamerktra bankastjóra-
staða.“
Bankaeftirlit eflt
Lagt er til að lög um gjaldgvðil
íslands verði felld inn í lög um Seðla-
bankann. Bankanum verði heimilað
að skipuleggja gjaldeyrismarkað og
kaupa og selja erlendan gjaldeyri.
Lagt er til að ákvæði um laust fé
lánastofnana verði þrengt frá því
sem nú er. Þá er gert ráð fyrir að
heimildir bankaeftirlitsins til að grípa
inn í starfsemi fjármálastofnana
verði auknar. Seðlabankanum verði
heimilt að höfðu samráði við ráð-
herra að veita lánastofnunum önnur
lán en hefðbundin lán vegna lausa-
fjárerfiðleika þeirra, enda telji hann
þörf á því til að varðveita traust á
fjármálakerfí landsins.
Fram kom í máli viðskiptaráð-
herra að ríkisstjórnin hefði ekki tek-
ið efnislega afstöðu til frumvarpsins
en hann sagði jafnframt að frum-
varpið væri lagt fram á yfirstand-
andi þingi til kynningar. Kvaðst hann
þó vilja að það fáist afgreitt sem lög
fyrir áramót.
Viðskiptaráðherra var spurður á
fréttamannafundinum hvort hann
hefði hug á að sækjast eftir stöðu
formanns bankastjórnar Seðlabank-
ans eftir að frumvárpið væri orðið
að lögum. „Ég útloka ekki að það
geti einhverntíma komið til greina
en það er ekkert á minni dagskrá,“
svaraði Jón.
Delta hf. fékk viður-
kenningii Iðnlánasjóðs
LYFJAFYRIRTÆKIÐ Delta hf. hlaut sérstaka viðurkenningu Iðnlána-
sjóðs á ársfundi sjóðsins sl. þriðjudag. Iðnlánasjóður hefur tekið upp
á þeirri nýjung að veita árlega viðurkenningu því fyrirtæki sem skar-
ar fram úr hvað varðar aðbúnað og öryggi starfsfólks og verndun
umhverfisins. Eiður Guðnason, umhverfisráðherra afhenti Werner
Rasmussyni, stjórnarformanni Delta, verðlaunin. Hann sagðist við það
tækifæri fagna mikilvægu frumkvæði Iðnlánasjóðs að veita viðurkenn-
ingu sein hefði þann tilgang að hvetja stjórnendur fyrirtækja til að
leggja sitt af mörkum I þessum málum.
Umhverfisráðherra sagði í ávarpi
sínu að það væri gleðiefni að forystu-
menn í iðnaði væru að vakna til
vitundar um hlutverk sitt í umhverf-
ismálum. Mörg fyrirtæki væru þann-
ig farin að beita hugmyndafræðinni
við að skoða framleiðsluferilinn í Ijósi
þess að nýta betur hráefni, beita
innra eftirliti í auknum mæli og
draga þannig úr frá þeini úrgangs-
efnum sem frá viðkomandi fyrirtæki
fara.
Að sögn ráðherra kom glöggt í
ljós stóraukinn áhugi forráðamanna
fyrirtækja á umhverfisvernd þegar
verið var að velja fyrirtæki sem
komu til álita við veitingu viðurkenn-
ingarinnar. Það væri ánægjuleg
staðreynd að mörg fyrirtæki komu
■þar til álita.
Wemer Rasmusson tók við viður-
kennjngunni sem var listaverk sem
unnið var séretaklega fyrir Iðnlána-
sjóð af Magnúsi Tómassyni, mynd-
Werner Rasmusson, stjórnarformaður Delta, tekur við viðurkenningu
úr hendi Eiðs Guðnasonar, umhverfisráðherra. Viðurkenningin var
veitt á ársfundi Iðnlánasjóðs fyrir góðan aðbúnað og öryggi starfs-
manna á vinnustað og verndun umhverfisins.
listamanni. Werner sagðist við það
tækifæri vera stoltur af starfsfólki
Delta og vonaðist til að veiting við-
urkenningar af þessu tagi ætti eftir
að verða sem flestum fyrirtækjum
og einstaklingum hvatning til að
gera betur í þessum málum.
Höfundur er fjármálaráðhcrra.