Morgunblaðið - 16.04.1992, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1992
KYOTO
OSAKA
Hinn mikli Hideyoshi Toytomi (1536-1598), sem Iagði grunninn að
Osaka og endurlífgaði hina fornu höfuðborg Kyoto.
TOKYO
Bragi Ásgeirsson
eftirBraga
Asgeirsson
Stundum kemur ýmislegt óvænt
uppá í lífi manns og ekki hafði ég
t.d. hugleitt, að myndir mínar yrðu
sýndar í Japan í náinni framtíð.
Þetta hafði nokkurn aðdraganda,
en þátttakan á þessari sérstöku
listahátíð var ekki með öllu örugg
fyrr en stuttu áður en haldið skyldi
af stað.
Ástæðan var sú, að kostnaðurinn
mun hafa farið úr böndum, orðið
mun meiri en þeir í Japan reiknuðu
með, en með aðstoð menntamála-
ráðuneytisins og Sjóvár/Almennra
tókst að greiða úr hlutunum. Eink-
um var það mikilsvert, að forseti
íslands, frú Vigdís Finnbogadóttir,
var hliðholl þessari framkvæmd og
skrifaði mikilvæg bréf.
Það hlaut að koma að því, að
fatlaðir hygðu á listahátíð nákvæm-
lega eins og íþróttahátíðir, og fram-
kvæmdin í Osaka mun sú fyrsta í
heiminum og verður svo undirstrik-
uð með annarri hátíð í Tokyo í des-
ember, sem líkast til verður mun
betur skipulögð og viðameiri.
Auðvitað eiga fatlaðir sínar
stjörnur á menningarsviðinu og
hafa alltaf átt, en kannski er erfíð-
ara að setja hér mörkin en á íþrótta-
sviðinu, því að ekki geta allir lista-
menn talist hindraðir í list sinni,
þó svo að þeir séu það á einhvern
hátt í daglegu lífi.
Fatlaður íþróttamaður getur t.d.
seint búist við að verða jafnoki heil-
brigðs íþróttamanns, en blindip-
tónlistarmaður getur skarað framúr
í röðum hinna sjáandi og sama er
að segja um heymarlausan málara,
sem getur við rétt skilyrði orðið
jafnoki hinna bestu heyrandi.
Myndlist byggist þó, eins og stund-
um er réttilega bent á, einnig á
hljóðum, og til eru þeir málarar,
sem verða helst að hlusta á tónlist
meðan þeir mála. Það er mjög eðli-
legt þar sem litir byggjast fyrst og
fremst á tíðnibylgjum og eru þar
með í eðli sínu skyldir hljómfalland-
anum og tónrænni hrynjandi.
Ég var þannig ekki alveg viss,
hvort ég væri rétti maðurinn á þessa
listahátíð, því að ég tel mig ekki
heymarlausan málara heldur ein-
faldlega málara, en hins vegar tel
ég það meira en sjálfsagt að lána
myndir á slíka hátíð í ljósi þess, að
ég hef verið án heymar í meira en
hálfa öid og fel það hvorki né aug-
lýsi.
Það mundi líka verða mikill
stuðningur að því, ef t.d. heims-
kunnir hljómlistarmenn legðu hátíð-
inni lið, svo sem Izthvak Perlman,
sem lengi var bundinn við hjólastól
og rétt getur gengið við hækjur,
eða hinn blindi Ray Charles, svo
einhveijir séu nefndir. Vakið þar
með athygli á hátíðinni og verið
með í því að eyða fordómum, sem
nú sem fyrri daginn em erfíðasti
þröskuldurinn í lífí hins fatlaða. Það
gæti skapað skilyrði til að enn fleiri
hindraðir yrðu jafnokar, og jafnvel
afburðamenn í heimi hinna heil-
brigðu. Ekki hirði ég um að nefna
alla þá afburðamenn, sem hafa átt
við einhveija fötlun að stríða, enda
hef ég alls ekki lagt mig í líma við
að hafa uppi á þeim, en ég vil nefna
tvö fræg dæmi, sem er tónskáldið
einnig hefur haft dijúg áhrif á vest-
ræna myndlist.
Ég verð annars að viðurkenna
fáfræði mína á japanskri menningu,
nema hvað ég er vel kunnur ýmsum
þáttum myndlistar og listiðnaðar
og veit, að þeir eiga framúrskar-
andi húsameistara. Maður heldur
kannski að maður viti svo mikið,
en uppgötvar svo fljótlega að
meintri þekkingu manns er mjög
ábótavant.
Og um almenna menningu þessa
mikla eyjaríkis, sem telur nú 112
milljónir íbúa, var ég þannig ekki
mjög fróður, þótt mér væri vel ljóst
að hún væri margræð og merkileg.
Maður fræðist líka trauðla um
þessa hlið menningar þjóðarinnar
nema við persónuleg kynni og til
þess þarf maður rýmri tíma en rúma
viku.
Svo rótgróin sem menning Jap-
ana er, tala ekki margir erlend
tungumál og margur skilur jafn lít-
ið í latnesku letri og við í kalligraf-
íunni. Menn geta því fljótlega lent
í erfíðleikum og er eins gott að
hafa hér vaðið fyrir neðan sig.
Þá er því viðbrugðið hve erfitt
getur verið að rata og þá einkum
í hinum miklu iðnaðar- og verzlun-
arborgum eins og t.d. Osaka, þar
sem byggingamar eru eintóna og
svipaðar í útliti og iítið um sérstök
kennileiti. Þetta er áfall fyrir suma,
ssem þora varla út fyrir dyr hótela
sinna nema í fylgd kunnugra.
En maður er þó furðufljótur að
átta sig, þegar maður er einn og
verður að treysta á sjálfan sig, en
óhjákvæmilega lendir maður í ein-
hveijum ógöngum fyrst í stað, en
af þeim lærir maður mest.
Érfitt getur verið að átta sig á
húsnúmerakerfínu, þar sem eldri
byggingar virðast halda sínu núm-
eri, þannig getur hús verið númer
286, en næsta hús nr. 12!
En það eiga ísland og Japan
sameiginlegt að vera lönd and-
stæðnanna.
Osaka
Iðnaðar- og verslunarborgin Os-
aka, er næststærsta borg Japans
og hefur nær þijár milljónir íbúa.
Hún er jafnframt miðstöð iðnaðar-
svæðisins Keihansin, en innan
marka þess eru einnig borgirnar
Kyoto og Kobe. Fimmtu, sjöttu og
áttundu öld var borgin undir nafn-
inu Naniwa aðsetur keisarans, en
fékk þó fyrst verulega þýðingu árið
1586, er þjóðsagnapersónan Hide-
yoshi Toyotomi (1536-1598),
byggði þar hið mikla kastalavirki
sitt, sem var hið stærsta í Japan,
og lét kaupmenn úr nágranna-
byggðunum setjast þar að. Hér
blómstraði brúðuleikhúsmenning
Beethoven, sem samdi níundu sin-
fóníuna alveg heyrnarlaus og mál-
arinn Goya, sem var heyrnarlaus
hálfa ævina.
Þátttakendur í þessari hátíð af
hálfu íslands voru fímm ungmenni
úr táknmálskómum, sem stóðu sig
með miklum sóma, svo og greinar-
höfundur, er sýndi 10 málverk, þar
af 7 af stærri gerðinni.
Kom táknmálskórinn fram í ís-
lenskum þjóðbúningum sem þjóð-
dansafélagið hafði lánað og tók
unga fólkið sig frábærlega vel út í
þeim.
Meinbugurinn á hátíðinni var sá,
að hún stóð alltof stutt yfir, svo
að lítil tök voru á því að vekja at-
hygli á henni né að kynnast öðrum
þátttakendum, sem hlýtur þó að
vera mikilvægt. Þá bar hún þess
fullmikil merki, að hér væri við
reynsluleysi að stríða og var t.d.
ofhlaðið á sýninguna, þótt verk mín
fengju flest góða meðferð, og svo
skorti sýningarskrá og heimildir um
þátttakendur ásamt greinargerð um
stefnumörk hátíðarinnar. Það var
helst, að tónlistarfólkið vekti at-
hygli, og sá ég ekki betur en sumt
af því léki fyrir fólk á palli á milli
hæða í veitingasal nokkrum og var
þar þröngt á þingi. Hvað táknmáls-
kórinn snertir þá byggist túlkun
hans fyrst og fremst á táknum og
hrynjanda þeirra, og hefur hér
„Þátttakendur í þessari
hátíð af hálfu íslands
voru fimm ungmenni
úr táknmálskórnum,
sem stóðu sig með mikl-
um sóma, svo og grein-
arhöfundur, er sýndi 10
málverk, þar af 7 af
stærri gerðinni.“
Brúða frá Kyoto.
Táknmálskórinn á sviði í Osaka.
prestur heyrnariausra, séra Miyako
Þórðarson, sem var fararstjóri, unn-
ið gott verk.
Áður en ég hef hina eiginlegu
ferðasögu, langar mig til að koma
með örlítið innskot um Japan og
borgirnar, sem ég heimsótti.
— Það er undarleg tilfínning að
vera skyndilega lagður af stað til
hins fjarlæga lands Japans, og ætl-
unin var að skoða sig eins vel um
og mögulegt væri og átta sig á
hlutunum í því skyni að geta notið
hugsanlegrar næstu dvalar þar bet-
ur.
Og vissulega er það ærið verk-
efni að ætla sér að átta sig á hlutun-
um á 10 dögum, því að flest er
gjörólíkt því, sem maður hefur séð
og upplifað annars staðar í heimin-
um.
Sagt er að hversu mikið sem
maður hafí lesið um Japan, þá reki
vestrænir menn sig á vegg, er þang-
að kemur, því að allt menningar-
samfélagið sé svo frábrugðið öllu
því, sem þeir eigi að venjast. Það
var líka ekki fyrr en í lok 18. ald-
ar, sem austrið opnaði vestrinu dyr
sínar á hálfa gátt eða svo, en fram
að því hafði Japan verið harðlokað
menningarsvæði. En það var þó
fyrst á síðustu öld að samskiptin
við vestrið urðu einhver að ráði, og
eins og margur veit höfðu japansk-
ar tréristur ómæld áhrif á vestræna
myndlistarmenn á seinni helmingi
aldarinnar.
Það var af ásettu ráði sem Japan-
ir einangruðu sig, enda voru þeir
sjálfum sér nógir og menning þeirra
hafði blómstrað um árþúsundir.
Einkum var handverkið þróað og
vefnaður þeirra einstakur, að maður
tali ekki um hina fornu og listrænu
skrift þeirra, kalligrafíuna, sem