Morgunblaðið - 16.04.1992, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1992
33
í góðum endurminningum með því
t.d. að leggja í heimsreisu. Það er
því mjög óraunhæft að ræða
skattlagningu á spárifé á þeim
grundvelli að slíkt sé aðeins mál
milli fjármálaráðherra og eigenda
sparifjár en snerti enga aðra. Hér
er sneitt hjá því að ræða þá mikil-
vægu spurningu hvaða áhrif sé lík-
legt að skattlagningin hafi á fram-
boð lánsfjár og vexti. Enginn vafi
er á því að áhrifin á framboðið
verða neikvæð, þannig að tilhneig-
ing verður til hækkunar vaxta.
Hve mikil þessi áhrif verða getur
enginn sagt um fyrirfram, en þetta
verður m.a. háð því hversu mikil
skattlagningin verður og hvernig
hún verður framkvæmd. Kröfur,
sem fram hafa veri bornar bæði
af sumum stjórnmálasamtökum og
launþegasamtökum um að skatt-
leggja beri sparifé og jafnframt
lækka vexti stangast því algjörlega
á. Þann 5. febrúar sl. birtist í DV
grein eftir Má Guðmundsson hag-
fræðing undir fyrirsögninni
„Skattlagning sparifjár". Þó að
spmt af því, sem þar er haldið fram
sé að vísu umdeilanlegt, svo sem
á við um flest er um þetta mál
hefir verið skrifað, þá ber grein
Más af flestu, sem ég hefi um
þetta mál heyrt og lesið að undan-
förnu vegna málefnalegrar um-
ijöllunar hans. Már hefir líka kynnt
sér þetta mál vel, þar sem hann
var formaður nefndar, sem fyrir
um það bil 3 árum var skipuð af
þáverandi íjármálaráðherra, Olafi
Ragnari Grímssyni, til þess að gera
tillögur um hugsanlega skattlagn-
ingu spariijár.
Eins og fyrirsögn greinar Más
gefur til kynna kallar hann hlutina
sínu rétta nafni, en notar ekki orð-
ið fjármagnstekjur í annarri merk-
ingu en þeirri, sem hagfræðingar
almennt gera. Hann hefir jákvæða
afstöðu til hugmyndarinnar um
skattlagningu sparifjár sem lið í
samræmingu skatta á eignartekj-
ur, enda var það lagt til í áliti
nefndar þeirrar, er hann veitti for-
stöðu, þó með heiðarlegri viður-
kenningu á því að sum atriði þyrftu
nánari athugunar en þeirrar, sem
nefndinni hafði unnist tími til að
gera. Már gerir ekki tilraun til
þess að fela þau vandamál, sem
óhjákvæmilega hljóta að sigla í
kjölfar skattlagningar spariíjár,
heldur ræðir hann þau eins ýtar-
lega og hægt er við að búast í
stuttri blaðágrein. Þar verður eðli-
lega efst á baugi áhrif skattlagn-
ingarinnar á framboð sparifjár sem
er undirstaða framboðsins af inn-
lendu lánsfé. Már dregur enga fjöð-
ur yfir það, að skattlagningin, ef
hún nemur einhveiju, sem um
munar, skapi tilhneigingu til
vaxtahækkunar. Hvernig skatt-
byrðin svo skiptist milli spariijár-
eigenda og lántakenda verður auð-
vitað óvissu háð. Spá sú, sem Már
setur fram með tilhlýðilegum fyrir-
vara, þess efnis að byrðin skiptist
til helminga er sennilega engin
fjarstæða. Honum er fyllilega ljóst,
að það eru viðbrögð sparifjáreig-
enda við skattlagningunni sem
máli skipta og hefir áhyggjur af
því, að þessi viðbrögð geti orðið
harðari en skynsamlegt geti talist,
þar eð flutningur eigna frá því að
eiga sparifé yfir í eitthvað annað
geti orðið kostnaðarsamari en það
að sætta sig við skattinn. Þessar
áhyggjur munu engán veginn
ástæðulausar, því að um mjög
breyttan hugsunarhátt hjá spari-
fjáreigendum virðist vera að ræða
frá því sem var fyrir 20-30 árum.
Þá virtust sparifjáreigendur sætta
sig möglunarlaust við hvað sem frá
stjómvöldum kom. en þegar vinstri
stjórnin, sem mynduð var haustið
1988 hófst handa um undirbúning
að skattlagningu sparifjár, var
haldinn fundur í einu stærsta sam-
komuhúsi borgarinnar á vegum
nýstofnaðra samtaka sparifjáreig-
enda þar sem fullt var út úr dyrum
og ófriðlega látið. Á síðustu vikum
hafa líka að undanförnu birtst
smágreinar í blöðum frá einstakl-
ingum þar sem fólk er hvatt til
þess að forða sparifé sínu frá
skattlagningu með því að taka það
út. Ég vil síður en svo hvetja til
þess, að slíku kalli verði hlýtt, en
það væri óskynsamlegt við meðferð
þessa viðkvæma máls að loka aug-
unum fyrir þessari hættu, sem
valdið gæti miklum vandræðum á
lánamarkaðnum. Tek ég hér undir
lokaorð greinar Más þar sem hann
hvetur til hlutlægra umræðna um
þetta mál og kynningar á því. Þetta
tekur þó alltaf sinn tíma og vara
ber við öllum illa undirbúnum
skyndiákvörðunum.
Eins og ég þegar hefi sagt, þá
er það ekki tilgangur þessarar
greinar að boða neina ákveðna
stefnu eða afstöðu til þessa. máls.
í því efni verður að láta nægja að
skynsamleg afstaða hlýtur fyrst
og fremst að byggjast á þeim for-
sendum, sem á er byggt varðandi
þróun íslenskra efnahagsmála.
Verður ísland aðili að stórum
markaði með fijálsum viðskiptum
með Ijármagn, vöru og þjónustu,
eða verður hlutskipti okkar ein-
angrun og sjálfsþurftarbúskapur?
í fyrra tilvikinu verðum við að laga
verðlag, vexti og skatta að því sem
er á hinum stóra sameiginlega
markaði. Á slíkum markaði ætti
að verða um slíkt jafnvægi að
ræða að engin ástæða væri til
mismununar í skattlagningu hvort
sem um beina eða óbeina
skattlagningu væri að ræða. í slíku
efnahagskerfi má færa rök fyrir
því, eins og Már gerir í grein sinni,
að öll skattfríðindi, hvort sem um
er að ræða launa- eða eignatekjur,
leiði til óhagkvæmrar ráðstöfunar
eigna og vinnuafls. í jafnvægi
ætti að vera tryggt, að öllum fram-
leiðsluþáttum væri ráðstafað þann-
ig að skattfríðindi sem upp kynnu
að vera tekin í þessu kerfi, virkuðu
sem annarlegt afl er leiddi til lak-
ari nýtingar framleiðsluþáttanna.
En ástæðan til þess að skattfríð-
indum hefir veriið beitt hér á landi
bæði hvað snertir eignatekjur og
launatekjur er sú, að talið hefir
verið að þetta jafnvægi væri ekki
fyrir hendi og ekki heldur stjórn-
málaleg skilyrði fyrir því að koma
því á með almennum aðgerðum í
efnahagsmálum. Ónógur sparnað-
ut' vegna verðbólgu og stefnunnar
í vaxta- og lánamálum var svo
ástæðan til þess að til skattfríðind-
anna var gripið. Sem dæmi um
launatekjur, sem skattfríðinda
hafa notið má nefna sjómannaaf-
sláttinn sem til umræðu hefur veri
að undanförnu. Á sama hátt og
tilgangur skattfríðinda spariijár-
eigenda var ekki sá að hygla þeim
sem slíkum, heldur sá að efla þjóð-
hagslega nauðsynlegan sparnað,
var tilgangur skattfríðinda sjó-
manna út af fyrir sig ekki sá að
hygla þeim, heldur sá; að tryggja
nægilegt framboð vinnuafls, til
þess að ekki yrði samdráttur í hin-
um þjóðhagslega nauðsynlegu
störfum, sem sjómenn vinna. Segja
má að vísu að hér hafi verið um
óyndisúrræði að ræða, þar sem hin
eðilega leið hefði verið sú, að gera
útgerðina í stakk búna til þess að
bjóða sjómönnum þau kjör sem
nauðsynleg voru til þess að nógu
margir fengjust í þessi erfiðu og
óþægilegu störf. En fyrir því voru
ekki talin stjórnmálaleg skilyrði á
þeim tíma.
Við skulum vona, að með tengsl-
um við stærri niark’að verði hægt
að koma á slíku jafnvægi í íslensk-
um efnahagsmálum að markaðs-
öflin geti leyst þau vandamál, sem
hér hafa verið rædd, þannig að
ekki þurfi að grípa til aðgerða eins
og skattfríðinda í því skyni. Út-
gerðin verði þess þannig umkomin
að bjóða sjómönnum kjör, sem
tryggi að nægilega margir fáist til
þess að vinna hin nauðsynlegu
störf þeirra. Á lánamarkaðnum
komist á jafnvægi milli framboðs
og eftirspurnar, þótt vera nregi að
það yrði við hærri vaxtafót en
margir teldu æskilegan. Þá væri
eðlilegt að fylgt yrði hinni svoköli-
uðu hiutlausu skattastefnu sem
Már minnist á í grein sinni, en
samkvæmt mínum skilningi er hún
í því fólgin að allar tekjur og eign-
ir séu skattlagðar eftir sömu regl-
um. Má segja, að í þessu sé hin
sanna fijálshyggjá fólgin, hvað
skattamálin snertir.
En meðan óvissa ríkir um það
hvort og þá hvenær slíku jafnvægi
verði komið á, tel ég ekki tíma-
bært að afnema þær ráðstafanir
ríkisvaldsins hvort sem er í skatta-
málum eða á öðrum sviðum, sem
gerðar hafi verið til þess að sníða
af verstu annmarka þess jafnvæg-
isleysis sem ríkjandi hefir verið í
efnahagslífi okkar.
Svo að vikið sé aftur að þeim
tveim þáttum skattamálanna, sem
hér hafa verið ræddir, er öllum
vafalaust ljóst, hvað afslátt sjó-
manna snertir, þá myndi afnám
hans án þess að að þeir fengju
nokkuð annað í staðinn leiða til
átaka við stéttarsamtök sjómanna,
sem valdið gætu þjóðarbúinu miklu
tjóni.
Lánamarkaðurinn er hins vegar
flóknara fyrirbrigði sem á sinn
þátt í því, að alltof auðvelt er að
afla óraunhæfum skoðunum á
þeim málum fylgis. Það ætti þó
að gefa augaleið, að skattlagning
sparifjár ásamt þeim þrýstingi sem
er fyrir hendi á þá aðila sem pen-
ingamálum stjórna, að þeir beiti
sér fyrir lækkun vaxta, hlýtur að
hafa neikvæð áhrif á sparnað í
þeirri mynd að fé sé lagt inn hjá
lánastofnunum, en slíkt er auðvitað
undirstaða þeirra lána, sem al-
menningur á aðgang að. Eitthvað
nýtt þarf því að koma til, ef forða
á tilfinnaniegum lánsíjárskorti.
Kröfur á hendur ríkisvaldinu um
að það beiti sér fyrir því að þær
lánastofnanir, sem eru í eigu þess
lækki útlánsvexti með „handafli"
eins og það hefir verið orðað, leysa
ekki vandann þótt fram næðu að
ganga. Pólitískir gæðingar og
fyrirtæki, sem eru í náðinni hjá
stjórnmálamönnum, sem hafa að-
stöðu til þess að beita áhrifum sín-
um við stjórnendur opinberra
stofnana, sem ákvarðanir taka um
lánveitingar á vegum þessara
stofnana geta auðvitað notið góðs
af slíku. En hinn óbreytti borgari,
sem ekki hefir nein „sambönd"
verður í enn ríkara mæli en áður
að leita á hinn svonefnda fijálsa
lánamarkað og sæta þeim kjörum,
sem þar bjóðast eða sætta sig við
það að fá engin lán.
Höfunclur er fyrrverandi
prófessor við Viðskiptafræðideild
Háskóla íslands.
Hafrannsóknar-
stofnun:
Togararallið
einn þáttur af
þremur í
gagnasöfnun
TOGARARALLIÐ svokallaða
hjá Hafrannsóknarstofnun er
einn þáttur af þreniur í um-
fangsmikilli gagnasöfnun sem
nú stendur yfir. Úrvinnslu á
þessum gögnum á að vera lokið
um miðjan júní n.k. og þá verða
væntanlega teknar ákvarðanir
um það hvort aflakvóta ársins
verður breytt eða ekki.
Gunnar Stefánssön tölfræðing-
ur hjá Hafrannsóknarstofnun seg-
ir að hér sé um hefðbundan vinnu
stofnunarinnar að ræða á þessum
árstíma. Hinir tvær þættirnir í
gagnasöfnuninni eru veiðiskýrslur
togaranna og aflatölur auk sýna-
töku úr aflanum til að ákvarða
aldursdreifingu fisksins. Gunnar
segir að þegar niðurstöður liggi
fyrir um miðjan júní muni stofnun-
in leggja fram sitt álit um stöðu
mála og hvort ástæða sé til að
breyta kvótum.
Verðum með
Armaflex
Á góðu verði
pípueinangrun ihólkum,
plötum og límrúllum frá
Ármúla 29 - Múlatorgi - Simi 38640
Einstaklega vandaö og rúmgott farþegarými.
ISUZU pallbílarnir eru án efa þeir skemmtilegustu
í sínum flokki á markaönum.
Komdu og kynntu þér kosti ISUZU.
Verð frá kr. 1.484.000 stgr. sportscab.
Verö frá kr. 1.530.000 stgr. crew cab.
HÖFÐABAKKA 9
1U tiðr útðfý
112 REYKJAVÍK SÍMI 91 -074300