Morgunblaðið - 19.05.1992, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1992
Tryggja þarf að LIN geti gegnt
áfram mikilvægu hlutverki sínu
Námsaðstoð frá LÍN
og fjárveitingar 1988-91
Miðað við úthlutunarreglur 1990-91.
Fast verðlag fjárlaga 1991. 4 500
Fjárveitingar
til menntamála 1992
Samanburður nokkurra liða.
2.220 2.074
eftir Einar
Hálfdánarson
Lánasjóður íslenskra náms-
manna gegnir því mikilvæga hlut-
verki í framkvæmd almennrar
menntastefnu að gefa íslenskum
námsmönnum kost á framhalds-
menntun án tillits til efnahags.
Sjóðurinn veitir í þessu skyni hag-
stæð lán eftir ákveðnum reglum,
sem hafa verið og verða áfram
vegna lágra vaxta styrkur úr ríkis-
sjóði að stórum hluta. Lánasjóður-
inn hefur á starfstíma sínum tví-
mælalaust stuðlað að því að þjóðin
hefur aflað sér fjölbreyttrar mennt-
unar, sem er sambærileg við það
sem best gerist meðal þjóða heims.
Starfsemi hans er því ein af undir-
stöðum hagsældar íslensku þjóðar-
innar.
Stjórnleysi hefur ríkt í fjármálum
LIN undanfarin ár vinstri stjórnar.
Fjárþörf sjóðsins hefur vaxið gífur-
lega. Fyrrverandi menntamálaráð-
herra, Svavar Gestsson ákvað að
hækka lán umfram verðhækkanir
og auka námsaðstoð á margvísleg-
an máta. Sú ríkisstjórn, sem hann
sat beitti sér fyrir lækkuðum fram-
lögum ríkisins til sjóðsins. Þetta
kemur glöggt fram á meðfylgjandi
mynd (nr. 1). Til þess að mæta stór-
aukinni fjárþörf voru slegin skamm-
tímalán. Þessi skammtímalán eru
nú orðin svo þung byrði á sjóðnum
að afborganir og vextir af þeim ein
saman stórauka fjárþörf sjóðsins
árlega á næstu árum ef ekki verður
að gert. Ljóst er að sjóðurinn hefði
komist í þrot eftir fá ár með sama
ráðslagi til óbætanlegs tjóns fyrir
námsmenn en ekki síður fyrir þjóð-
félagið í heild. Þó verður að árétta
vegna síendurtekins misskilnings í
umræðunni að vegna þess að gripið
er nú í taumana verður staða sjóðs-
ins sterk, ef gerðar verða ráðstafan-
ir til þess að endurskipuleggja fjár-
haghans með því að lengja þau lán
sem tekin hafa verið. Menntamála-
ráðherra og Alþingi hafa nú sýnt
óvenjulega forsjálni. Brugðist er við
vandanum en hann ekki látinn
verða að fortíðai'vanda.
Meginmarkmið stjórnvalda og
núverandi stjórnar LIN
Við þessar aðstæður eru megin-
markmið stjórnvalda og núverandi
stjórnar LÍN þríþætt:
1. að tryggja að LÍN geti haldið
áfram að gegna mikilvægu hlut-
verki sínu með því að efla fjár-
hag sjóðsins og létta greiðslu-
byrði hans,
2. að ná jafnvægi til frambúðar
milli útgjalda og fjárveitingar
Alþingis,
3. að koma í veg fyrir að nauðsyn-
leg skerðing námsaðstoðar sam-
kvæmt fjárlögum bitni á þeim
sem stunda fullt nám og skila
eðlilegum árangri.
Ný lög treysta fjárhag sjóðsins
Ný lög hafa verið samþykkt á
Alþingi fyrir sjóðinn. Endurgreiðsl-
ur lána frá mönnum eftir námslok
verða tíðari, þótt tekið verði áfram
tillit til tekna þeirra. Tryggt er að
greiðslubyrði lánanna fari ekki fram
úr 5-7% af tekjum lánþega, þegar
þeir hefja greiðslu afborgana og
vaxta af lánunum. Ríkisstjórnin
hefur ennfremur samþykkt að vext-
ir á lánum sjóðsins verði 1% fyrst
um sinn. Þá er það mikilvægasta
ótalið. Með lögunum er lagður
grunnur að stóraukinni festu í starf-
semi lánasjóðsins og bættri nýtingu
fjármuna með ákvæði um að lán
greiðist alltaf út eftir hvert misseri
þegar námsárangur manna liggur
fyrir.
Úthlutunarreglur verður að
bæta
Ljóst er að þessi lagasetning er
til þess fallin að treysta stöðu sjóðs-
ins verulega í framtíðinni. Ný lög
eru þó ekki nægjanleg til að koma
á jafnvægi í fjárhag sjóðsins. Þar
þarf einkum tvennt að koma til að
auki: Breytingar á úthlutunarregl-
um, sem draga úr heiidarfjárþörf-
inni og endurfjármögnun sjóðsins
með lengingu lána, sem tekin hafa
verið síðustu ár.
Skerðing lána enn um 17-18%?
Til þess að ná markmiðum í sam-
ræmi við stefnumótun Alþingis og
stjórnvalda í ijárlögum yfirstand-
andi árs hefur stjórn LÍN : meginat-
riðum tvo kosti.
Þessir kostir eru:
1. Almenn skerðing námslána,
þ. á m. almennra framfærslu-
lána. Láta mun nærri að skerða
þyrfti öll námslán um 17-20%
ef þessi leið væri farin til þess
að ná íjárþörf sjóðsins niður í
3.400 milljónir króna vegna
námslána, en það er sú fjárhæð
sem til þess er ætluð í fjárlögum.
2. Hinn kosturinn er sá að grípa
til betri nýtingar fjármagns fyrst
og fremst með sanngjörnum
kröfum um eðlilega námsfram-
vindu og aukinni festu í fram-
kvæmd lánveitinga, draga úr
aukalánum o.s.frv. Leiðarljósið
hlýtur að vera að gera sarin-
gjarnar kröfur f.h. fólksins í
landinu sem greiðir í sjóðinn og
koma á réttlæti mílli lánþega
innbyrðis í úthlutun lána.
Koma þarf í veg fyrir almenna
skerðingu framfærslulána
Meirihluti stjórnar sjóðsins vill
velja siðari kostinn. Markmiðið er
að koma í veg fyrir almenna skerð-
ingu framfærslulána, en ná samt
niður heildarfjárþörf til sjóðsins
þannig að áðurnefnd upphæð nægi
til árlegra útgjalda. Það er há fjár-
hæð, 3.400 millj. króna, sem verja
á til námslána á yfirstandandi ári
og þar af veitir ríkissjóður 2.220
milljónum. Hversu mikið fjármagn
er hér um að tefla sést best ef haft
er í huga að heildarfjárveitingar til
Háskóla íslands eru um 1.540 millj-
ónir króna, Kennaraháskóla íslands
253 millj. og Háskólans á Akureyri
132 millj. Til allra háskóla í landinu
er varið lægri Ijárhæð en til LÍN
eða um 2.075 millj. króna. (Sjá
súlurit).
Þessi háa fjárhæð nægir þó eng-
an veginn til þess að veita mönnum
lán eftir óbreyttum úthlutunarregl-
um. Til þess þarf að nást heildar-
lækkun með breyttum reglum sem
nemur 400-500 milljónum króna.
15
Einar Hálfdánarson
Fjárþörfin minnkuð á tveimur
árum um 1.200 milljónir!
Menn geta gert sér í hugariund
í hvílíkar ógöngur útlán LIN voru
komin, þegar við blasir að með þeim
aðgerðum sem núverandi stjórn
sjóðsins er nú að framkvæma, hefur
verið dregið úr fjárþörf sjóðsins sem
nemur a.m.k. 1.200 milljónum
króna. Samt er áætlað að veija
3.400 milljónum til þess að veita
námsmönnum hagstæð lán vegna
náms á yfirstandandi ári. Þessi
upphæð hefði verið 4.600 milljónir
með sömu reglum og Svavar Gests-
son beitti sér fyrir að setja en hann
gafst upp.á að veita fjármagni til
með þeim afleiðingum, eins og áður
segir að LÍN hefði innan fárra ára
komist í þrot, ef ekkert hefði verið
að gert.
Höfundur er einn af
stjórnarmönnum LÍN.
Plannja
þakstál með stíl
Einnig bárujárn, litað og
ólitað og SÍBA þakrennur.
Dalvegi 20, sími 641255.
MRenault Clio er betri en japanskir bílar"
...segir bílablaðið Bíllinn
Fallegur og rúmgóður fjölskyldubíll á fínu verði
Bílablaðið Bíllinn er með Renault Clio í 100.000 km langtímaprófun. Blaðið birtir
niðurstöðu eftir 13 mánaða 30000 km prófun í maí tölublaði 1992. Þar er meðal
annars að finna eftirfarandi umsagnir um Renault Clio:
"Renault Clio er, að okkar dómi, fyrsti evrópski smábíllinn sem er betri en
japanskir bílar á svipuðu verði", "Hann er efnismeiri og sterkbyggðari,
skemmtilegri í akstri, hefur mun betri aksturseiginleika, er hljóðlátari en
japanskir og evrópskir bílar í sama verðflokki og rúmbetri en þeir flestir".
Bílaumboöiö hf.
Krókhálsi 1 - Sími 686633
Renault
Fer á kostum
Verð frá kr. 767.600,-
' Verð með ryövörn og skráningu samkvæmt verðlista í maí
1992 (8 ára ryðvarnarábyrgð og 3 ára verksmiöjuábyrgð)