Morgunblaðið - 19.05.1992, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. MAI 1992
19
Ævisaga Emanuels Swedenborg
í myndskreyttri hátíðarútgáfu
Síldin
íslenski síldarstofninn er að áliti
sjómanna sennilega orðinn stærri
en hann hefur nokkru sinni áður
verið og ber þeim saman um að
óhemju magn af síld sé á ferðinni.
Þessi fiskistofn hefur verið í miklu
afhaldi hjá forstjóra Hafró. Þakkar
hann sér að þessum stofni var
ekki endanlega útrýmt. Hefur sjó-
mönnum oft þótt að naumt væri
skammtað til veiða af þessari síld.
Margir þeirra viija ennfremur
halda því fram að fiskistofnar dafni
eða dragist saman að mestu eftir
þeim aðstæðum sem móðir náttúra
býr þeim á hveijum tíma, en ekki
hvaða fræðingar eru uppi. Fiski-
mennirnir vita líka að á vetrum
leggst þessi síldarstofn í hrogn
þorsks, ýsu og fleiri tegunda. Hver
er svo búsældin að hinum geysi-
stóra síldarstofni með tilliti til að
hrygning annarra fiska heppnist?
Sorgarsögu loðnuveiðanna er
ekki hægt að rekja ógrátandi og
því rétt að láta öðrum það eftir í
beinni útsendingu.
Jafnstöðuafli
Þannig má halda áfram að telja
á tímum hræðsluáróðurs, friðunar
og tilraunastarfsemi við. lífríki
hafsins og móður náttúru.
Ekki er seinna vænna, en að í
stað spádóma um hinar ýmsu
stofnstærðir fiska, verði tekinn upp
jafnstöðuafli, a.m.k. um nokkurra
ára skeið, eða þar til Hafrómenn
hætta að senda frá sér véfréttir
og halda sig við staðreyndir eins
og alvöru vísindamönnum sæmir.
Miðað yrði við þann meðaltalsafla
sem fékkst um tveggja áratuga
bil, áður en Hafró hóf áróður sinn
og ásókn eftir áhrifum á valda-
menn þjóðarinnar.
Meðaltalsþorskafii á íslandsmið-
um var á þessu tímabili um 440
þúsund tonn. Til að sætta sem flest
sjónarmið og hafa fiskfriðunar-
sinna til friðs, væri ekki úr vegi
að miða meðaltalsárskvóta þorsks
við um eða rétt innan við 400 þús-
und tonn.
Ef við ekki þegar snúum af
þeirri óheillabraut sem núverandi
sjávarútvegsstefna hefur komið
okkur á, þá verður leiðin tii baka
í moldarkofana styttri en margan
grunar.
Höfundur er trillukarl og einn af
stofnendum „Félags um breytta
sjá varútvegsstefn u “.
*
eftir Svein Olafsson
Fyrir aldarfjórðungi rakst ég á
kver um fjölfræðajöfurinn óg spek-
inginn Emanuel Swedenborg. Það
hét „The living thought of Emanu-
el Swedenborg". Hann var Svíi,
sonur eins af biskupum Svíþjóðar,
Jaspers Swedbergs. En sonurinn
fór aðra leið en faðirinn — leið
vísindanna. Emanuel Swedborg
varð víðfrægur fyrir vísindalega
snilli, uppfyndingar og afburða
gáfur. En á bak við vísindaviðleitn-
ina leyndist alltaf þörfin fyrir að
leysa lífsgátuna. Hann varð í raun
alfræðingur og leitin leiddi hann í
gegnum líffræði, líkamsfræði, sál-
arfræði og heimspeki inn á andleg
svið. Hann reyndist ekki fjarlægur
leið föður síns — var í rauninni
lengstum að leita sálarinnar að
leiðum vísindanna. Hann náði svo
langt að aðdáun og undrun vakti.
En leitin tók óvænta stefnu. —
Hann varð fyrir andlegri reynslu
sem breytti lífi hans. Hann hætti
ritun vísindaverka, jafnvel þeirra
sem þegar voru undirbúin, og sneri
sér alfarið að ritun heimspekilegra
og guðfræðilegra verka. Afköstin
urðu eitt stórundur; hann ritaði
um 10 milljón orð, eða sem sam-
svarar 150-160 venjulegum bók-
um.
Hann sagði í lok langrar ævi
(var uppi 1688 til 1772), að Drott-
inn sjálfur hefði vitrast sér og
kallað sig til heilags hlutverks: að
færa heiminum nýja þekkingu á
leyndum merkingum að baki bók-
stafsmerkingar Biblíunnar, sem
fæli í sér uppfyllingu spádómanna
um endurnýjun allra hluta í trúnni
— hinni kristnu kirkju og mátt
kenninganna. Slíkt ætti að orka
til heilla fyrir mannkynið, til auk-
ins þroska og bætts samlífs í heim-
inum.
Síðan ég las kverið hefi ég
keppst við að kanna þessi sannindi
og heillast því meir sem ég les
meira. — Ég hefi einnig komist
að raun um að ég er ekki einn um
þetta. Fjöldi andlegra stórmenna
og menningarfrömuða um heiminn
hafa fundið hið sama. Swedenborg
hefir haft víðtæk áhrif í ótrúleg-
ustu áttir og á ótrúlegustu stöðum
og í ótrúlegustu efnum. Þó hefir
þetta ekki farið hátt — ekki verið
blásið upp eins og algengt er með
hluti sem heyra efnum heimsins
til. Þannig eru e.t.v.færri sem
þekkja þennan göfuga meistara
æðri hugsunar, en efni standa til,
þótt þeir séu samt fjölmargir sem
hafa kynnst honum.
Og margir áhrifamenn andans
þakka honum nýja lífssýn: Sumir
segja hann hafa bjargað sér and-
lega. — Má þar m.a. nefna Helen
Keller. Einnig eigum vér íslending-
ar einn afburðamann sem sagði
það sama — hinn stórbrotna lista-
mann Einar Jónsson myndhöggv-
ara sem játar þetta með sérstæðu
móti í ævisögu sinni. Enn má nefna
sem aðdáendur hans Abraham
Lincoln, forseta Bandaríkjanna, og
Björn Jónsson, ráðherra og rit-
stjóra.
Orsakir þessara skrifa nú eru
samt nokkuð aðrar en að gera þá
persónulegu játningu sem þetta
felur í sér. — Nýlega barst mér
af hendingu bók í hendur um
Emanuel Swedenborg — mikil og
glæsileg hátíðarútgáfa, afar vönd-
uð að frágangi, útgefin í New
York af Swedenborg Foundation
Inc. En þessi stofnun hefir starfað
þar á aðra öld af miklum myndar-
skap að kynningu og útgáfu og
er rekin af aðdáendum Emanuels
Swedenboerg í Bandaríkjunum og
víðar í heiminum.
í raun er bókin tímamótverk.
Hún er ævisaga Swedenborgs í
myndum með lýsingum íjölda vís-
inda-, lista- og fræðifólks á áhrif-
um hugmynda Swedenborgs á síð-
ustu öldum. Hún er skreytt um
4Ö0 sögulegum og fögrum litprent-
uðum myndum og er rituð af um
Ijörtíu höfundum.
Á ensku heitir bókin: EMANU-
EL SWEDENBORG - A CONTI-
NUING VISION - A Pictorial
Biography & Anthology of Essasys
& Poetry — Utgáfustjórn hafa
annast hjónin: Robin Larsen,
Ph.D., Stephen Larsen, Ph.D., —
Inngangsorð ritar George F. Dole
Sveinn Ólafsson
Ph.D. — og eru þar tildrögin rakin
að undirbúningi að þessu veiga-
mikla verki, og þeir aðrir nefndir
sem hugmyndir og hlut hafa átt
að tilurð þess.. Of langt yrði að
gefa lýsingu á þessu viðamikla rit-
verki, sem eins og áður segir er
tímamótaverk m.a. vegna 300. af-
mælisárs Emanuels Swedenborgs,
sem var 1988, en afmælisins var
þá veglega minnst í ýmsum löndum
og menntasetrum víða um heim.
Kaflarnir eru 41 og hver öðrum
merkilegri. Aftan við hvern kafla
— eða ritgerð — eru vandaðir list-
ar yfir heimildir höfunda, sem mik-
ill fengur er að. Þá eru síðast í
bókinni stuttir upplýsinga- og
skýringakaflar, m.a. um höfuðatr-
iði í málfari Swedenborgs og orð-
notkun í guðfræðilegum efnum.
Þá greinargerð um hvar fræðirit
og bókmenntir um og eftir Swed-
enborg er að finna. Þar næst listi
yfir vísindaverk Swedenborgs í
ártalaröð frá 1709 til 1745. Þá
sérkafli til skýringar á hugtökum
(Glossary og Terms) sem Sweden-
borg almennt notar í ritum sínum.
Og þá og yfirlit yfir nöfn og
skammstafanir á verkum Sweden-
borgs. Því næst listi yfir verk hans,
og stutt lýsing á efni hvers. — og
enn er listi yfir heimildarverk um
Swedenborg — svo og útgefnar
ævisögur hans, og höfunda getið.
Loks er ýtarleg atriðaskrá yfir allt
verkið, sem auðveldar notkun þess
sem handbóka.
í formálsorðum kemur fram, að
þessi hátíðarútgáfa eigi aðdrag-
anda allt frá um 1960. Aðalhvata-
maðut' verksins mun hafa verið
fyrrverandi framkvæmdastjóri
Swedenborg Foundation í New
York, frú Virginia Branston, og
er verkið tileinkað henni. Þau sem
rituðu verkið og önnuðust hönnún
og skipulag, frú Robin Larsen, og
maður hennar Stephan Larsen, eru
sálfræðingar, og hafa bæði dokt-
orsgt'áðu í heimspeki, svo sem áður
er getið.
Eiga þau mikla þökk skilið fyrir
þetta afrek. Þau eru þekkt í Banda-
ríkjunum fyrir rnerk ritstörf. Kom
m.a. út frá þeirra hendi nú um
síðustu jól annað stórverk um
þekktan, merkan kyndilbera menn-
ingar samtímans, Joseph Campell,
sem mun hafa verið viðurkenndur
einn fremsti fræðimaður síðari
tíma í heimspeki og samanburðar-
trúarbrögðum í Bandaríkjunum.
Þau hjón munu koma til íslands
hinn 10.—12. júní nk. til fárra
daga dvalar og ætla þá að kynna
verk sín í Menningarstofnun
Bandaríkjanna með fyrirlestrum
um þessi efni, dagan 11. og 12.
júní. Verður slíkt að teljast allmik-
ill menningarviðburður og er varla
að efa að margir sem þekkja til
Emanuels Swedenborg, og/eða
Joseph Campbells og verka þeirra,
muni fagna þessu einstaka tæki-
færi á nefndum tíma, til að heyra
þessa tvo afburða fræðimenn fjalla
nánar í fyrirlestrum um þessa
merku menningarfrömuði. Teljum
við íslendingar okkur sérstakan
heiður gerðan með slíkri menning-
arheimsókn.
Höfundur er fyrrverandi
deildarstjóri bjá Eimskip.
400 línan fró Volvo er hönnuð fyrir nútímafjölskyldur. Fólk sem vill
traustan og rúmgóðan fjölskyldubíl sem um leió hefur alla kosti
sportbíls. Kraftur, sportlegt útlit og öll hugsanleg þægindi prýða 400
linuna frá Volvo. Sem dæmi um staðalbúnað má nefna: 106 hestafla
vél, álfelgur, vökvastýri, plusssæti, samlæsingu, rafdrifnar rúður og
spegla, upphituð framsæti, hljómflutningstæki og margt fleira. Ef þú
ert i vafa um hvort þú átt að fá þér sportbíl eða fjölskyldubíl, fáðu þér
þá hvort tveggja, fáðu þér Volvo 440 eóa 460!
Verðid er frábært, eða frá
1.368.000 kr.
staðgreitt, kominn á götuna!
FAXAFENl S • SÍMI 91 - 68 58 70
FJOLSKYLDUBILL
VOLVO
- Bifreið sem þú getur treyst!