Morgunblaðið - 19.05.1992, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1992
Vísindamenn á villigötum
eftir Kristin
Pétursson
23. apríl sl. birti undirritaður
grein í Mbl. undir sama heiti og
þessi. Var þar um að ræða harða
ádeilu — vel rökstudda — á kenn-
ingar fræðimanna um forsendur
fiskfriðunar. M.a. var tilgreindur
Ragnar Árnason prófessor í fiski-
hagfræði, og þær forsendur sem
hann og fleiri fara eftir til þess að
skjóta stoðum undir kenningar sín-
ar um uppboðsmarkað á veiðikvót-
um við Island. Þar sem Ragnar
gerir mér þann heiður að svara í
Mbl. 8. maí sl. þá þakka ég það en
tek fram að harðorð skrif mín um
þessi mál sem Ragnari virðist svíða
undan eru léttvæg miðað við tilefn-
ið. Það stenst nánast ekkert af öllu
þessu kenningabulli um „milljarða
aukinn afrakstur" með „minnkandi
sókn“.
Kenningar og staðreyndir
Ragnar birtir með svargrein sinni
línurit um veiðistofn þorsks og ný-
liðun á sama hátt og ég gerði í
grein minni en notar lengi-a tíma-
bil. Hvort tveggja er hægt að gera.
En — vilji menn vita hvort það
hefur verið neikvætt að reyna að
safna þorski i hafið („byggja upp
stofninn“) eftir hafísárin, útfærslu
landhelginnar og aukna fískfriðun,
þá tel ég heppilegra og rökréttara
að nota gögnin frá 1972. Hlýinda-
skeið var 1924-1960, hafísár
1965-1971 (kuldaskeið) og síðara
tímabili (1972-1990).
Samanburður sá sem ég hef gert
frá 1972 til 1990 sýnir að nýliðun
versnar með hallalínu um 46% þeg-
ar þorskstofninn stækkar á þessu
tímabili. Nýliðun er hins vegar best
þegar veiðistofninn er minnstur.
Þetta eru ekki kenningar mínar.
Þetta eru staðreyndir unnar eftir
töflu Hafrannsóknastofnunar um
þorskstofninn.
Ragnar birtir línurit sem er sams
konar samanburður — en frá 1955.
Línurit Ragnars er líka með nei-
kvæða fylgni! Ragnar kýs hins veg-
ar að sleppa því að skrifa hver nei-
kvæða fylgnin er! Er hún neikvæð
um 10% eða eitthvað annað? Samt
segir Ragnar í grein sinni:
„Niðurstaðan getur því ekki orð-
ið önnur en sú að fyrirliggjandi
gögn gefi ekki ástæðu til þess að
ætla að samband það milli veiði-
stofna og nýliðunar sem Kristinn
þykist finna sé fyrir hendi. Kenning
Kristins virðist m.ö.o. ekki koma
heim og saman við staðreyndir."
Nú spyr ég: Hvaða staðreyndir?
Hvar eru staðreyndir Ragnars um
að það borgi sig yfirleitt að reyna
að safna þorski í hafið?
Ragnar verður að gjöra svo vel
að koma með þessar staðreyndir á
borðið! Tilraunastarfsemi sú sem
reynd hefur verið um „uppbygg-
ingu“ þorskstofnins með ofbeldis-
stjórnun hefur ekki bara mistekist
heldur að öllum líkindum verið til
skaða!
Fleiri staðreyndir
Ragnar segir m.a. „að málflutn-
ingur Kristins falli á fleiri grund-
vallaratriðum" og „málflutningur
Kristins virðist vanhugsaður" því
„fleira ráði viðgangi þorskstofnins
en nýliðunarárgangurinn“. Svo seg-
ir Ragnar:
„Viðgangur þorskstofnsins ræðst
ekki síður af þyngdaraukningu físks
með aldri. Miiril sókn þýðir að fáir
fiskar komast á fullorðinsár og
meðalþyngd stofnsins verður lítil.
Lítil sókn þýðir hið gagnstæða. Því
má ljóst vera að unnt kann að vera
að byggja upp þorskstofninn með
því að draga úr sókn jafnvel þótt
samhengi Kristins væri fyrir hendi.“
Enn er prófessorinn á villigötum.
Þau vesælu gögn sem til eru hjá
Hafrannsóknastofnun um „meðal-
þyngd“ eftir aldri sýna einmitt að
„meðalþyngdin" lækkaði við til-
raunastarfsemina við „uppbygg-
ingu“ stofnsins 1977-1983! Egsegi
og skrifa þau vesælu gögn. Því
„meðalþyngdin" er fundin út með
tommustokk! Þegar ég mæli eitt-
hvað með tommustokk þá skrifa ég
cm en ekki g. Hafrannsóknastofnun
notar hins vegar tommustokk, en
skrifar grömm! Okkur Ragnar vant-
ar einmitt samanburð á hlutfallinu
g/cm eftir stærð veiðistofns og aldri
þorsks en þau gögn hafa aldrei
verið skráð! Ennfremur vantar okk-
ur að hrygnur og hængar séu flokk-
uð í sundur í slíkri skráningu því
hrygnur eru yfirleitt þyngri hjá fisk-
um. Nákvæmni er nauðsynleg ef
menn eiga að teljast trúverðugir.
Væru þessi gögn til af einverri
nákvæmni þá mætti með saman-
burði á lengd og þyngd eftir aldri
átta sig betur á stærð þorskstofns-
ins miðað við núverandi fæðuskil-
yrði.
Til þess að geta byggt upp þorsk-
stofninn þá þarf stofninn fyrst og
fremst fæðu. Þá er er spumingin
er sú fæða til? Þarna erum við kom-
in að veigamesta atriðinu. Það
bendir fiest til þess að fæðuskortur
hjá ungþorski og fleiri nytjafiskum
undanfarin ár sé veigamesta orsök
lélegrar nýliðunar. Þetta á einkum
við um Norður- og Austurland sem
sumir fræðimenn hafa stundum
nefnt „uppeldisstöðvar-smáþorsks“.
Grindhoraður þorskur á þessu svæði
er til vitnis um þetta. Það er ekki
hægt að safna þorski í hafið eins
og pening í banka og fá „raun-
vexti“. Þorskurinn þarf nefnilega
fæðu. í fiskabúri verður að ríkja
jafnvægi. Ekki er hægt að „byggja
upp“ eina físktegund í fískabúri
með ofbeldi, með sama litla fæðu-
skemmtinum — og láta svo sem
hinar fisktegundirnar komi málinu
ekkert við! Samanburður minn á
fyigni nýliðunar við stofnastærðir
veiðistofna er einmitt gerður til
þess að kalla afram tölfræðilegt
mat á því hvort það sé rökrétt að
safna fiski í hafið með tilliti til nýlið-
unar. Nýliðun er langmikilvægasta
atriðið í sambandi við fiskveiði-
stofnun. Um það eru allir sammála.
Fræðimenn greinir á um svokallaða
friðunarkenningu sem Hafrann-
sóknastofnun og Ragnar fylgja, og
svokallaða grisjunarkenningu sem
sumir fiskifræðingar og líffræðing-
ar aðhyllast. Ég sá því þann kost
vænstan að reyna að meta gögn
Hafrannsóknastofnunar algerlega
sjálfstæðu mati eftir eigin uppsetn-
ingu með tilliti til þessa tveggja
andstæðu kenninga fræðimanna.
Niðurstaðan mín — að vel athug-
uðu máli — er sú að langtum betri
kostur sé að veiða þorskinn en að
safna honum á bullandi neikvæðum
„raunvöxtum" (versnandi nýliðun).
Við skoðun mína á gögnum Haf-
rannsóknastofnunar fínnst hvergi
neitt sem bendir til þess að hættu-
legt sé að hafa þorskstofninn ljtinn
tímabundið. Þar með er ég ekkert
að segja að ég vilji hafa hann sem
minnstan eins og Ragnar gefur í
skyn. Ég sagði og segi:
Gögn Hafrannsóknastofnunar
sýna að besta nýliðunin hefur kom-
ið úr minnsta stofninum (1973,
1983 og 1984). Það var aldrei neitt
hættulegt að gerast þótt stofninn
væri tímabundið lítill. Þvert á móti,
það voru slegin ný íslandsmet í
nýliðun þessi ár. Nýliðun þessara
árganga leiddi svo til þess að stofn-
inn gat stækkað aftur og veiði auk-
ist. Hvað var svona hættulegt við
það? Hefðu þessir sterku árgangar
úr litlu stofnstærðunum ekki orðið
til þá væru tæplega bjartir dagar á
íslandi í dag!
Minnumst þess einnig að þessi
sömu ár (1973, 1983 og 1984)
ætlaði ailt um koll að keyra í svört-
um, gráum og kolsvörtum skýrslum
um að þorskstofninn væri að hrynja
og ofbeldiskerfið var þá búið til!
Sóknarþungi
Ragnar Árnason og fleiri físk-
friðunarsinnar vei'ða að fara að
skilja að sókn í ungþorsk er aðeins
brot af þvi sem hún var. hver er
að drepa tveggja ára þorsk í dag
og hver er að drepa þriggja ára
þorsk? Af hveiju er ekki meira af
ungþorski (nýliðum)?
Sóknarþunginn í ungþorsk er
bara lítið brot af því sem var þegar
fleiri hundruð erlendir togarar voru
hér með 90 mm möskva í botn-
vörpu. í dag erum við með 155 mm
sem er 29% stærra flatarmál
möskva en áður var. Gögn þau um
sóknarþunga sem Ragnar segir að
séu til eftir að hann sjálfan ætti
hann að birta á síðum Mbl. Hvern-
ig eru þau 10 atriði metin þar sem
Kristinn Pétursson
„Forsendur núverandi
fyrirkomulags fiskveið-
istjórnunar eru gjör-
samlega í molum að
mínu mati samkvæmt
gögnum Hafrannsókna-
stofnunar.“
ég taldi upp í fyrri grein minni að
væru ekki í útreikningum Hafrann-
sóknastofnunar á þriggja og fjög-
urra ára þorsk 1950-1960 og sókn-
arþunga eftir aðferðum Ragnars í
samanburði við sókn árið 1980-
1990. Ég heimta skýr svör! Heimta
er frekja. Ég er frekja því mér er
sýnt stjórnunarofbeldi og mannrétt-
indabrot sem er að mínu mati allt
byggt á misskilningi, heimsku og
kenningum sem ekki standast.
Gögnin á borðið
Ragnar og Hafrannsóknastofnun
skulda betri rökstuðning fyrir máli
sínu. Geti þeir ekki rökstutt mál
sitt betur en hingað til eru þeir í
vondum málum upp fyrir haus. Ég
o . , „Fjölstofnaskoðun“
Stofnstærð ” J
og veiði, Þorskur, ýsa, ufsi, síld, loona, kolmunni
tonn
12.000.000 -
10.000.000 —
Heildar-
stofnstærðir
8.000.000 -
6.000.000 -
4.000.000 -
2.000.000 —
Nýliðun
tonn
78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
Styrkveitingar Þjóðhátíðarsjóðs 1992:
Fimmtánda úthlutun sjóðsins
LOKIÐ er úthlutun styrkja úr
Þjóðhátíðarsjóði fyrir árið 1992
og þar með fimmtándu úthlutun
úr sjóðnum.
Samkvæmt skipulagsskrá sjóðs-
ins, nr. 361 frá 30. september 1977,
er tilgangur sjóðsins að veita styrki
til stofnana og annarra aðila, er
hafa það verkefni að vinna að varð-
veislu og vernd þeirra verðmæta
Iands og menningar, sem núverandi
kynslóð hefur tekið í arf. Fjórðung-
ur af árlegu ráðstöfunarfé sjóðsins
skal renna til Friðlýsingarsjóðs til
náttúruverndar á vegum Náttúru-
verndarráðs, annar fjórðungur skal
renna til varðveislu fornminja, gam-
alla bygginga og annarra menning-
arverðmæta á vegum Þjóðminja-
safns.
Að öðru leyti úthlutar stjóm
sjóðsins ráðstöfunarfé hveiju sinni
í samræmi við megintilgang hans,
og komi þar einnig til álita viðbótar-
styrkir til þarfa, sem getið er hér
að framan.
Við það skal miðað, að styrkir
úr sjóðnum verði viðbótarframlög
til þeirra verkefna sem styrkt eru,
en verði ekki til þess að lækka önn-
ur opinber framlög til þeirra eða
draga úr stuðníngi annarra við þau.
í samræmi við 6. gr. skipulags-
skrár fyrir sjóðinn hafa þeir aðilar,
sem skipa skulu nienn í stjórn sjóðs-
ins valið eftirtalda menn til setu í
henni fyrir yfirstandandi kjörtíma-
bil, sem hófst hinn 1. janúar 1990,
en þeir eru: Magnús Torfi Ólafsson,
fyrrv. blaðafulltrúi ríkisstjórnarinn-
ar, formaður skipaður af forsætis-
ráðherra Jóhannes Nordal, seðla-
bankastjóri, varaformaður, til-
nefndur af Seðlabanka Islands,
Björn Bjarnason, alþingismaður,
Björn Teitsson, skólameistari, og
Gunnlaugur Haraldsson, þjóðhátta-
fræðingur, sem kjörnir voru af
Sameinuðu Alþingi. Varamaður
Gunnlaugs Haraldssonar, Árni
Björnsson, þjóðháttafræðingur, tók
þátt í úthlutun að þessu sinni í fjar-
veru Gunnlaugs. Ritari sjóðsstjórn-
ar er Sveinbjörn Hafliðason, lög-
fræðingur.
í samræmi við 5. gr. skipulags-
skrár sjóðsins voru styrkir auglýstir
til umsóknar í fjölmiðlum um sl.
áramót með umsóknarfresti ti! og
með 28. febrúar sl.
Til úthlutunar í ár koma allt að
kr. 4.160.000, þar af skal fjórðung-
ur, 1.040 þús. kr., renna til Friðlýs-
ingarsjóðs til náttúruverndar á veg-
um Náttúruverndarráðs og fjórð-
ungur, 1.040 þús. kr., skal renna
til varðveislu fornminja, gamalla
bygginga og annarra menningar-
verðmæta á vegum Þjóðminjasafns,
skv. ákvæðum skipulagsskrár.
Allt að helmingi úthlutunarfjár á
hveiju ári er varið til styrkja skv.
umsóknum og voru því allt að kr.
2.080.000 til ráðstöfunar í þennan
þátt að þessu sinni.
Alls bárust 72 umsóknir um
styrki að fjárhæð um 45,5 millj. kr.
Hér á eftir fer skrá yfir þá aðila
og verkefni, sem hlutu styrki að
þessu sinni, en fyrst er getið verk-
efna á vegum Friðlýsingarsjóðs og
Þjóðminjasafns.
Friðlýsingarsjóður
Skv. skipulagsskrá Þjóðhátíðar-
sjóðs skal Friðlýsingarsjóður veija
árlegum styrk til náttúruverndar á
vegum Náttúruverndarráðs.
Styrknum í ár mun verða varið til
ýmissa brýnna verkefna á vegum
ráðsins, m.a. til fræðslu um nátt-
úruvemdarmál.
Þjóðminjasafn
Samkvæmt skipulagsskrá Þjóð-
hátíðarsjóðs skal Þjóðminjasafnið
veija árlegum styrk til varðveislu
fornminja, gamalla bygginga og
annarra menningarverðmæta á
vegum safnsins. Þjóðminjavörður
heíur gert grein fyrir ráðstöfun
styrksins í ár og mun hann renná
til frekari úrvinnslu gagna frá rann-
sóknum á Stóru-Borg undir Eyja-
fjöllum og til að kosta frágang text-
ílsafnsins.
Úthlutun styrkja er sem hér
segir:
Framfarafélag Flateyjar (Ólafur
Jónsson, Þorsteinn Bergsson). Við-
gerð og endurhleðsla á sjóminjum