Morgunblaðið - 19.05.1992, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. MAÍ 1992
VÉFRÉTTAMU STER-
IÐ VIÐ SKÚLAGÖTU
eftir Birgi
Hermannsson
Enn sem komið er hefur enginn
yfír þeirri tækni og þekkingu að
ráða, að hann geti afsannað eitt
eða neitt af þeim getgátum og
spádómum sem Hafrannsóknar-
stofnunin hefur látið frá sér fara
um dagana. Umræðan um áreiðan-
leika Hafró strandar þarna. í skjóli
þeirrar staðreyndar að enginn get-
ur talið eða vigtað fískstofnana. er
í hafdjúpunum synda, getur Hafró
haidið fram hveiju sem er um
ástandið í lífríki hafsins. Vert er
að hafa í huga að hér er ekki ver-
ið að tala um eitthvert smá stöðu-
vatn, eins og Mývatn, þar sem
gáfaðir menn rífast heiftarlega um
hvort vinna megi kísilgúr vegna
meintrar hættu fyrir endur vatns-
ins óg verða ekki á eitt sáttir, held-
ur er verið að ræða um þvílíkar
víðáttur og stærðir að það heilabú
sem gefíð var venjulegum manni
nær ekki með nokkru móti að
spanna þær.
Með vel uppbyggðum og síend-
urteknum áróðri er hægt að fá
fólk til að trúa hveiju sem er. Sann-
aðist þetta einna átakanlegast í
Þýskalandi millistríðsáranna. Á
Hafró starfa tugir fræðinga sem
halda fyrirlestra og hrista „vísinda-
legar“ greinar fram úr erminni
eftir pöntunum. Fólkið í landinu
trúir því að þessir langskólagengnu
menn viti hvað þeir eru að segja.
í það minnsta eru þeir taldir trú-
verðugri en fiskimennirnir sem
sagðir eru stjórnast af veiðigleði
og ágirnd.
Á árinu 1983 blés Hafró í áróð-
urslúðra sína og færði „sönnur“
fýrir að á árinu 1984 mætti ekki
veiða umfram 200.000 tonn af
þorski. Svo einkennilega vildi til,
að Halldór Ásgrímsson fór þá sem
ákafast við að byggja upp sitt veldi
og studdu Hafrómenn vel við bak-
ið á ráðherranum í miðstýringar-
og ofstjórnaræði því sem á hann
var runnið. Töldu fræðingamir að
samhliða veldi Halldórs mætti
byggja upp fiskistofnana þegar
kvótakerfíð væri komið á og hver
fieyta sem á sjó færi hefði fengið
fyrirfram úthlutað hvað veiða
mætti, upp á tonn. Þar með væri
komið í veg fyrir að aflamagn flot-
ans færi framúr hinum hárná-
kvæmu útreikningum þeirra og
allt eftirlit með veiðunum yrði auð-
veldara, en á það hafði þótt skorta.
Þótt skammt sé um liðið, þá
hefur margt breyst frá því að
skrapdagakerfið og sóknannarks-
blandan með aflamarkinu var við
lýði. Nú er t.d. búið að samtengja
allar hafnarvogir landsmanna með
tölvum svo lesa má af þeim hvenær
sem er hve mikill afli og hverskon-
ar er kominn á land. Þar með ætti
tittateljurunum hjá Hafró að vera
hugarhægra hvað eftirlitið með
veiðunum varðar. Þessi ástæða
fyrir kvótakerfinu á ekki lengur
við.
Þegar vel veiðist er Hafró með
allt sitt á hreinu og getur auðveld-
lega útskýrt slíkar uppákomur. í
vetur voru það einhvetjar eftir-
hreytur af framliðnum stofnum,
gömlum og stórum, sem gengu á
miðin til hrygningar.
Sá þorskur sem kom til hrygn-
ingar í vetur, í feiknarlegum torf-
um, leit nákvæmlega eins út og
hrygningarþorskur hefur litið út
frá örófí alda. Hvaðan allur þesst-
þorskur kemur og hvert hann fer
að hrygningu lokinni hefur Hafró
aftur á móti aldrei getað sagt okk-
ur. Svo mikið er víst, að megnið
af þeim þorski sem til hrygningar
kemur hér við land, veiðist aldrei
á öðrum árstíma og öðrum slóðum,
en hrygningarslóðinni á vetrar-
vertíð.
Ef núverandi vetrarvertíð hefði
verið stunduð með áður hefðbund-
inni sókn, væri um metvertíð að
ræða, en ekki atvinnuleysi. Kvóta-
kerfið er að eyðileggja vetrarver-
tíðina og kvótinn að flytjast yfir á
eigendur togara og flakafrysti-
skipa. Nokkrir stórkvótaeigendur
eru þegar komnir í þá aðstöðu að
geta ekki náð kvóta sínum með
þeim skipum sem þeir hafa yfír
að ráða og fá leiguliða að hætti
lénsherranna gömlu til að veiða
þann fisk á sporði sem þeir „eiga“.
í ljósi þess að sterkar líkur eru
fyrir að staðbundnir þorskstofnar
lifíi á landgrunninu, svo og að aðal-
hrygingarstofninn birtist hér og
hefur viðdvöl rétt á meðan kali
náttúrunnar gefur tilefni til, bend-
ir allt til að kenningar Hafró um
þorskinn séu einfaldlega rangar.
Búrhvalurinn
Hjá Hafró vantar m.a. tilfínnan-
lega í útreikninga samspil hinna
ýmsu dýra- og fisktegunda í og á
hafinu, sem og annað í lífríki þess.
Þegar vorar fara togaramenn
okkar að fylgjast grannt með hvort
ekki sé farið að sjást til búrhvals-
ins, því þá er kominn tími til að
huga að grálúðunni.
Búrhvalstarfarnir streyma þús-
undum saman á slóð grálúðunnar,
sem er þeirra uppáhalds fæða.
Talið er að hver búrhvalur þurfi
a.m.k. 4 tonn af fóðri daglega.
Með það í huga, að Atlantshafið
þekur stóran hluta af yfirborði
jarðar, er talan 5.000 fyrir ein-
staklinga af einhverri dýrategund
lág, en e.t.v. ekkert verri en þær
tölur sem fræðingarnir eru alltaf
að reyna að koma inn hjá okkur
sauðsvörtum almenningnum. Ef
við gefum okkur, til gamans, að
5.000 búrhvalstarfar dveldu hér á
grálúðslóðinni í 100 daga og hefðu
viðurværi sitt af grálúðu, þá ætu
þessi dýr hvorki meira né minna
en 2 milljónir tonna.
Eitt sinn stóð til að úthluta grá-
lúðukvóta upp á 27.500 tonn. Svo
nákvæmlega vissu Hafrómenn um
stærð stofnsins.
Þeir eru heldur ekki í vafa um
fjölda hvalanna. Þeir hafa siglt um
hafið á skipum sínum, á 12 sjó-
mílna hraða eða svo, og talið alla
hvali.
Yfirleitt trúir fólkið í landinu
fræðingunum sínum og þeir hljóta
sjálfir að trúa því sem þeir eru að
segja. Einhverskonar sjálfsseQ'un
hlýtur að vera í gangi í musterinu
við Skúlagötu.
Að hægt sé að telja hvali sem
geta kafað óraleiðir og verið í kafi
Félagsmálaráðuneytið Nefnd Uftl StÖðu kurltt
í breyttu sumfélugi
JAFNRÉTTI -
LÍKA FYRIR KARLA!
Málþing um stöðu kurlu í breyttu sumfélugi,
Borgurtúni 6, 23. muí, kl. 10.45-16.30.
Stjórnendur: Sigurður Snævarr, hagfræðingur,
og Ari Skúlason, hagfræðingur.
Setning: Margrét S. Björnsdóttir, formaður nefndar um stöðu
karla í breyttu samfélagi.
Ávarp: Jóhanna Sigurðardóttir, félagsmálaráðherra.
Breytt þjóðfélug og breytt hlutverk kurlu
Kynjahlutverk og þjóðfélagsbreytingar:
Gísli Ágúst Gunnlaugsson, dósent.
Tvöfalt álag á karla og mismunandi viðhorf kynja
til atvinnu og fjölskyldulífs:
Stefán Ólafsson, prófessor og Guðbjörg Andrea Jónsdóttir,
sérfræðingur, Félagsvísindastofnun HÍ.
Möguleikar karla til aukinnar fjölskylduábyrgðar:
Gylfi Ingvarsson, aðaltrúnaðarmaður starfsmanna
hjá ÍSAL, Straumsvík.
Tekur löggjöfin og frumkvæmd hennur
mið uf breyttu hlutverki kurlu?
Löggjöf um sifjarétt. Musteri mæðrahyggjunnar?:
Davíð Þór Björgvinsson, dósent.
Lög og reglur, sem snerta mögulcika karla
til þátttöku og ábyrgðar í fjölskyldulífl:
Elsa Þorkelsdóttir, framkvæmdastjóri Jafnréttisráðs.
Fyrirmyndir drengju
Móðir, fóstra, kennslukona - og strákar í leit að fyrirmyndum:
Ragnhildur Bjarnadóttir, lektor.
Prúðustu piltar í Hafnarfirði:
Margrét Pála Ólafsdóttir, leikskólastjóri.
„Eigi höfum vér kvennaskap“:
Guðmundur Andri Thorsson, rithöfundur.
Kurlur í ímyndur- og tilfinningukreppu
Gjald karlmennskunnar:
Ásþór Ragnarsson, sálfræðingur.
Er allt erflðara fyrir konur og auðveldara fyrir karla?:
Þórarinn Tyrfingsson, yfirlæknir.
Ó Jósep, Jósep, hvar er karlmannslundin...?:
Þorvaldur Karl Helgason, forstöðumaður fjölskylduþjónustu kirkjunnar.
Þátttaka tilkynnist til félagsmálaráðuneytisins, sími 609100, í síð-
asta lagi fimmtudaginn 21. maí . Skráning og greiðsla þátttöku-
gjalda verður í Borgarúni 6, kl. 10.45 laugardaginn 23. maí.
Þátttökugjald er kr. 1.000,- og er hádegisverður og kaffi innifalið.
Birgir Hermannsson
„Ekki er seinna vænna,
en að í stað spádóma
um hinar ýmsu stofn-
stærðir fiska, verði tek-
inn upp jafnstöðuafli,
a.m.k. um nokkurra ára
skeið, eða þar til Hafró-
menn hætta að senda
frá sér véfréttir og
halda sig við staðreynd-
ir eins og alvöru vísind-
amönnum sæmir.“
langtímum saman, eru lygasögur
í anda Munkhausens gamla. Mönn-
um hefur ekki tekist að telja villtar
dýrategundir sem lifa á yfirborði
jarðar, hvað þá þær sem halda sig
langtímum saman undir yfirborð-
inu og þegar þeir koma úr kafi eru
einstaklingarnir í flestum tilfellum
óþekkjanlegir hver frá öðrum. Þeir
sem séð hafa hvalavöður þeysast
um hafflötinn, vita að þeir sérfræð-
ingar sem vilja halda því fram að
hægt sé að telja hvalina í Atlants-
hafínu, eru annaðhvort ekki að
segja satt, eða undir annarlegum
áhrifum.
Úthafsrækjan
Annað dæmi af mörgum sem
stangast á við alla vitræna skyn-
semi varðar úthafsrækjuna. Þekk-
ing fræðinganna á þessum stofni
er við núllið. Menn höfðu ekkert
fyrir sér í því, að setja kvóta á
rækjuna, nema löngunina til að
stjórna öllum og öliu hér á landi.
Rækjustofninn sem við veiðum
úr flæðir fram og aftur á land-
grunninu norðanverðu og milli
Grænlands og íslands. Stundum
veiðist mikið, stundum ekkert.
Aðrar þjóðir en við veiða einnig
úr þessum stofni, sem er að fínna
frá Kanada, umhverfís Grænland
til Hvítahafsins og vafalaust víðar.
Rækjustofn þessi hefur m.a. því
hlutverki að gegna að vera mikil-
vægur hlekkur í fæðukeðju margra
okkar helstu nytjafiska.
Þáð virðist ekki hafa vafíst mik-
ið fyrir Hafrómönnum að ákveða
þann hámarksafla sem þessi stofn
getur þolað frá ári til árs.
Þeir útgerðarmenn sem urðu
þess happs og náðar aðnjótandi
að fá aflakvóta á silfurfati frá
Halldóri Ásgrímssyni úr þessum
stofni, höfðu í mörgum tilfellum
aldrei gert út á þessar veiðar, en
leigt rækjuverksmiðjum skip sín.
Eigendur rækjuverksmiðjanna,
sem höfðu forgöngu um upphaf
veiðanna, útbjuggu þessi skip með
víra og troll og tóku alla áhættuna
af að þessi veiðiskapur bæri sig,
fengu ekkert, enda fæstir úr kjör-
dæmi ráðherrans fyrrverandi.
Ákvörðun og úthlutun úthafs-
rækjukvótans er ein athyglisverð-
asta stjórnunaraðgerð sem þekkt
er norðan miðbaugs.