Morgunblaðið - 19.08.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. ÁGÚST 1992
Að leita réttar síns,
til að brjóta niður
eftir Sigfús
Bjarnason
Stundum undrast maður það
hvað áróður getur haft mikil áhrif,
þó svo að málstaðurinn sé lélegur.
I Evrópu og Ameríku hafa fjölmiðl-
ar og svokölluð náttúruverndarsam-
tök tilreitt fréttaflutning þannig,
að almenningur þar telur það jaðra
við glæp að veiða hvali. Fólk gefur
sér engan tíma til að kynna sér
hlutina, þar sem það hefur ekki
beinna hagsmuna að gæta, það er
bara á móti hvalveiðum.
Því miður finnast einnig dæmi
um svona fréttamennsku hérlendis.
Fréttir geta snúist upp í að verða
áróður, en ekki hlutlaust mat á
staðreyndum. Nú nýverið var
ákveðið af mannréttindanefnd Evr-
ópu að höfða mál gegn íslensku
ríkisstjóminni vegna skylduaðildar
leigubifreiðastjóra að Frama. Fjöl-
miðlar hafa fjallað lítillega um þetta
mál. Sumir birta fréttir af málinu,
sem greinilega eru tilreiddar af
þeim sem stendur í málaferlunum
eða lögmanni hans. Enginn fjölmið-
ill hefur lagt sig fram við að kanna
málið frá grunni.
Pressan hefur tekið skýra af-
stöðu í málinu. 30. júlí sl. voru þijár
greinar um málið og viðtal við Sig-
urð Siguijónsson stöðvarstjóra hjá
Sendibílum hf., sem stendur í mála-
ferlum gegn ríkinu. Þarna er dregin
upp einhliða mynd, enda er greini-
lega um áróður að ræða og engin
tilraun gerð til að gera úttekt á
málinu og skýra út fyrir lesendum
staðreyndir þess.
Þar sem enginn fjölmiðill hefur
gert úttekt á þessu máli vil ég hér
leitast við að skýra það út frá sjón-
arhóli okkar leigubflstjóra.
Þetta á sér rætur allt aftur til
ársins 1980, þegar umræddur
stöðvarstjóri hjá Sendibílum hf. ók
leigubíl á Bæjarleiðum sem laun-
þegi. Hann taldi á þessum tíma að
Frami beitti sig órétti og síðar að
gengið hafi verið fram hjá honum
við úthlutun atvinnuleyfa. Þetta
leiddi til þess að Sigurður var einn
af þeim sem keyptu Steindórsstöð-
ina í árslok 1981. Frá upphafi var
hann forystumaður þeirra Stein-
dórsmanna, allt þar til leyfi þeirra
voru dæmd ólögleg með dómi í
hæstarétti síðla sumars 1984.
Þá var Matthías Bjarnason sam-
gönguráðherra, og var hann mjög
rausnarlegur við þá Steindórsmenn.
Þrátt fyrir að þeir hafi verið með
ólögleg atvinnuleyfi, samkvæmt
úrskurði hæstaréttar, í meira en
þijú ár, gaf hann þeim leyfi til að
aka áfram tímabundið. Síðan beitti
hann sér fyrir því að þeir sem voru
með lengstan aksturstíma af þeim
Steindórsmönnum, fengju atvinnu-
leyfi í október 1984. Þar á meðal
var Sigurður.
Ekki varð þetta til að leysa mál-
ið þar sem Sigurður og nokkrir fé-
lagar hans á Steindóri keyptu gam-
alt fyrirtæki, Sendibíla hf., Var það
gert til höfuðs leigubílstjórum og
hófu þeir akstur á fólki gegn gjaldi
í svokölluðum bitaboxum.
Smátt og smátt hefur þessi sendi-
bílastöð breyst. Nú vega vöruflutn-
ingar þyngra, í hlutfalli við fólks-
flutninga. Einnig hefur bílaflotinn
breyst. Þeir stunda ekki lengur
fólksflutninga á bitaboxum, þeir eru
með stærri bíla sem hannaðir eru
sem fólksbílar og skráðir sem slíkir
í bifreiðaskrá.
Það er að sjálfsögðu ólöglegt að
stunda fólksflutninga, gegn gjaldi,
í þessum bifreiðum, hvort sem við
köllum þær sendibifreiðar eða fólks-
bifreiðar, að þessi ólöglega starf-
semi geti gengið, er vitnisburður
um að lögum og reglugerðum er
ekki framfylgt af stjórnvöldum.
Sigurður og samstarfsmenn hans
hafa alla tíð lagt sig fram við að
bera út óhróður um leigubílstjóra.
Einnig hafa þeir verið mjög dugleg-
ir við það að koma sínum málstað
á framfæri við stjórnmálamenn og
embættismenn. Sem dæmi mætti
nefna að þeir hafa þrýst á fjármála-
ráðherra um að virðisaukaskattur
verði innheimtur af fólksflutning-
um. Er þetta gert til að koma okk-
ur leigubifreiðastjórum illa og til
að auðvelda þeim akstur á fólki í
bland við vöruflutninga.
Þessi málflutningur þeirra Sig-
urðar og félaga hefur borið nokk-
um árangur, og hafa þeir fengið
samúð víða í kerfinu. Þeir hafa t.d.
komist upp með sína ólöglegu fólks-
flutninga til þessa. Einnig hafa
þeir fengið það í gegn, að okkur
leigubílstjórum er bannað að flytja
vörur, sem hefur verið stór hluti
af okkar vinnu í miðri viku, þ.e.a.s.
smápakkasendingar. Það mætti
ætla að sendibílstjórar væru ánægð-
ir með þá félaga, en svo er ekki.
Sigurður og félagar eru einnig í
stríði við Trausta, félag sendibif-
reiðastjóra. Hann gekk sjálfviljugur
í Trausta á sínum tíma til að hafa
aðstöðu við að brjóta niður félagið
innanfrá. Hann skyldar hins vegar
alla sem hefja akstur á Sendibílum
hf. að ganga í Afl, sem er félag
innan hans eigin stöðvar.
Það er svokallað takmörkunar-
fyrirkomulag bæði í leigu- og sendi-
bílaakstri á Reykjavíkursvæðinu.
Þetta fyrirkomulag er Sigurður að
reyna að bijóta niður. En stað-
reyndin er samt sú að engin hagn-
ast eins mikið á öllum sendibíla-
stöðvum nema hjá Sendibflum hf.
Þar hefur Sigurður allt í hendi sér.
Þeir sem komast ekki að hjá hinum
stöðvunum fara þangað og greiða
kr. 40.000 í inntökugjald á stöðina.
Þar sem mannaskipti eru tíð hjá
Sendibílum hf. má sjá að þarna er
möguleiki á stórgróða. Þarna bæt-
ast viðskiptasjónarmið við gömlu
heiftina út í Frama og leigubílstjóra
almennt.
Við skulum snúa okkur að máli
því sem ákveðið hefur verið að
höfða gegn ríkinu fyrir Mannrétt-
indadómstól Evrópu. Það mætti
ætla það af fréttaflutningi af mál-
inu, að þama sé leigubifreiðastjóri
að höfða mál til að þurfa ekki að
vera í félagi leigubifreiðastjóra.
Þetta er rangt. Þarna er fram-
kvæmdastjóri sendibifreiðastöðvar
sem er í ólöglegri samkeppni við
leigubílstjóra að fara í mál til að
reyna að riðla þeim leikreglum sem
hafa gilt hér í leiguakstri. Hann
fékk atvinnuleyfi á sínum tíma en
heldur því við, til þess að geta höfð-
að málið. M.ö.o., hann er leigubíl-
stjóri að yfirvarpi í þeim tilgangi
að geta beitt atvinnuleyfi sínu til
að skaða þá stétt sem hann hefur
svo mjög sóst eftir að tilheyra.
í áðumefndu viðtali við Sigurð í
Pressunni segir hann að Frama-
menn hefðu orðið æfareiðir yfir
fólksflutningum í sendibílum. Það
virðist ekki skipta máli hjá blaða-
manninum að akstur á fólki gegn
Sigfús Bjarnason
„Þarna er fram-
kvæmdastjóri sendibif-
reiðastöðvar sem er í
ólöglegri samkeppni
við leigubílstjóra að
fara í mál til að reyna
að riðla þeim leikregl-
um sem hafa gilt hér í
leiguakstri.“
gjaldi í sendibílum stangast á við
lög. Það virðist heldur ekki skipta
máli að Sigurður fór út í þessa
sendibílaútgerð aðeins til þess að
klekkja á leigubílstjórum og vildi
þannig ekki lúta dómi hæstaréttar
í Steindórsmálinu.
í greininni sem fylgir með, sem
líklega á að vera fréttaskýring
blaðamannsins, er því haldið fram
að Sigurður hafi sótt um leyfi sitt
til Frama. Þetta er greinilega til-
reitt af Sigurði, til að gefa ranga
mynd af málinu. Staðreyndin er sú
að hann sótti um Ieyfið til nefndar
sem skipuð var af samgönguráð-
herra.
Oll greinin og viðtalið eru eftir
þessu uppfull af rangfærslum og
rugli til þess að gefa sem fegursta
mynd af þessari píslargöngu Sig-
urðar í baráttu við illmennin hjá
Frama og í ráðuneytinu. Þetta gef-
ur glögglega til kynna hversu litla
þekkingu blaðamaðurinn hefur á
þessu máli. Stundum er ekki annað
hægt en að brosa að ruglinu. Sig-
urður segir t.d. „enda hafa leigubíl-
stjórar lengstum ráðið lögum og
lofum í Frama“. Frami er félag
leigubílstjóra og þar ráða þeir að
sjálfsögðu sjálfir.
Furðulegust fannst mér þó hin
ómaklega árás á Ólaf Steinar Valdi-
marsson ráðuneytisstjóra í sam-
gönguráðuneytinu. Hann vill kenna
honum um ófarir sínar varðandi
skylduaðildina. Staðreyndin er hins
vegar sú að þeir í samgönguráðu-
neytinu hafa verið alltof undan-
látssamir við þá Sigurð, en hann
þakkar fyrir sig á þennan hátt.
Sjaldan launar kálfurinn ofeldið.
Það vaknar líklega sú spurning
hjá þér lesandi góður, af hveiju
leiguakstur á fólki sé bara ekki ein-
fa'idlega gefin frjáls? Þetta er mjög
eðlileg spurning. En þegar málið
er skoðað kennir reynslan okkur,
að þar sem slíkt hefur verið gert
(t.d. í San Diego og í Svíþjóð) hefur
það orðið til þess að hækka taxta
leigubíla og þjónusta hefur versnað.
Raunveruleikinn er sá, að með
því að gefa leiguakstur fijálsan
hérlendis, þ.e.a.s. að ekki þurfí til-
skilin leyfi til að aka fólki gegn
gjaldi, þá erum við að setja lífsaf-
komu 700 fjölskyldna í hættu án
þess að neytendur hagnist á því.
Hérlendis höfum við búið við það
fyrirkomulag að allir leigubílstjórar
verða að vera í sama félagi og félag-
ið tekur ábyrgð á félagsmönnum
þess. Þetta fyrirkomulag m.a., hef-
ur leitt til þess að leigubílar eru
ódýrari hér en á öðrum Norðurlönd-
um. Þjónustan er betri eða a.m.k.
sambærileg við það sem þekkist
víðast annars staðar.
Félagsskyldan er hugsanlega
ekki í samræmi við það sem við-
gengst í Evrópu, þar er kerfíð öðru-
vísi. Við vonum að mannréttinda-
dómstóll Evrópu skoði þetta mál
vandlega og taki tillit til þess að
við höfum byggt okkar kerfi upp
öðruvísi. Þufum við að lúta því að
félagaskyldan verði afnumin sem
lagaákvæði, munum við að sjálf-
sögðu taka því. Við verðum að gera
það á þann hátt að við munum
halda áfram að byggja upp betri
þjónustu við okkar viðskiptavini.
Við höfum ekki beðið um þetta
stríð Sigurðar og félaga. Við erum
orðnir þreyttir á þessu endalausa
Steindórs- og Sendibílamáli, sem
alltaf er að taka á sig nýja mynd.
Við erum þreyttir á því, að það eru
menn út í bæ að reyna að bijóta
okkar stétt niður, út af einhveijum
gömlum eijum og út af viðskipta-
legum hagsmunum þeirra. Það er
engum til bóta, allra síst neytend-
um.
Höfundur er formaður
Bifreiðustjórafélagsins Frama.
Afnot landsins
Síðbúin frásögn í tilefni af stofnun umhverfisráðuneytis
eftir Ingimund
Gíslason
Það var fyrri part júlímánaðar
og við vorum á leið inn á Heiði, í
gönguskóm og með nestispoka á
baki. Ætlunin var að ganga götu-
slóðann upp að Vötnum og renna
þar fyrir silung. Gatan lá í fyrstu
inndalinn meðfram Á en síðan í
sneiðingum utan í hlíðinni og upp
á fjallið. Innst í dalnum féll Á fram
í djúpu og þröngu gljúfri fyrir neð-
an Foss og var í leysingum.
Sól skein í heiði og sumarið var
í algleymingi. Það lá yfir landi og
Jegi eins og hlýr, bjartur hjúpur
úr yfirnáttúrulegu efni. Melasólin'
lýsti upp mela og skriður og stein-
depillinn skvetti stéli og skellti í
góm. Umbrot liðins vetrar birtust
í stórum sköflum í hlíðunum í kring
og víða náðu þeir alveg niður í
flæðarmál. Litbrigði fjallanna voru
margbreytileg. Græn belti skiptust
á við hvít og brún þar sem snjór
hafði legið í dældum langt fram á
sumar. Fáieinar kindur en engin
lúpína sjáanleg.
Okkur sóttist gangan vel; við
nutum blessaðrar blíðunnar og ég
lét hugann reika. Mér varð hugsað
til þess hversu hið stutta sumar,
sem við lifum og njótum, skiptir
okkur mennina miklu máli.
Sérhvert sumar er þrungið ógn-
arlegu mikilvægi. Við vitum raun-
ar aldrei hvenær það verður okkar
síðasta.
Allt í einu var kyrrðin rofin og
ég hrökk upp af hugleiðingum
mínu. Dauft vélarhljóð barst okkur
neðan úr brekkunni. Dráttarvél
með stóran heyvagn í eftirdragi
sniglaðist upp sneiðingana. Við
námum staðar og biðum hennar.
Ökumaðurinn reyndist vera bónd-
inn á Bæ við Fjörð ásamt vikaþilti
á leið upp á fjallið með átta lam-
bær í vagninum. Hann sagðist
ætla að sleppa þeim lausum á há-
heiðinni í von um að þær ílengdust
þar um sumarið og sæktu ekki
meira í túnið heima. Ég bað hann
um far upp á fjallið og var það
auðsótt mál. Við hjónin tylltum
okkur aftan á vagninn en sonur
okkar settist inn í vélarhús við
hlið bónda. Var nú laggt af stað.
Bóndinn var ungur maður í köfl-
óttri skyrtu með uppbrettar ermar.
Glaðbeittur á svip, rauðbirkinn og
útitekinn. Hann lék við hvern sinn
fingur og lét sér hvergi bregða
þegar afturhjól dráttarvélarinnar
sukku hvað eftir annað ofan í
blautan veginn. Afl vélarinnar var
mikið og rótaði hún sér upp úr
djúpum holunum með drunum og
svörtum reyk aftur úr púströrinu.
Eftir dijúgan akstur var komið
að Fjallsdal sem er allstór grösug
kvos uppi undir heiðarbrún. Þar lá
stór snjóskafl yfir veginn þveran
og því ekki annað til ráða en að
sleppa ánum og reka þær síðan
áfram. Skildu því leiðir og við
gengum vegarslóðann upp brekk-
urnar. Eftir stutta göngu var kom-
ið að Vötnum. Þau eru þijú tals-
ins, köld, djúp og jökulgræn. Um-
hverfíð er grýtt og gróðursnautt.
Snjómosaskorpur liggja á víð og
dreif og jöklasóley. Þarna eiga
hávellur og sendlingar sín sumar-
heimkynni.
Engin varð veiðin en brátt tók
að krauma í gómsætri kássu úr
frostþurrkuðu nautakjöti yfir
sprittprímusnum. Á eftir fylgdu
hressandi kaffisopi og sólbað. Hár
blakti ekki á höfði.
Á leiðinni niður birtist okkur
sýnilegt brotabrot af handverki
forfeðranna. Við virtum fyrir okk-
ur vörður og hlaðna vegarkanta á
hinni fomu leið. Víða mátti sjá að
skriður og framburður lækja höfðu
máð þessi verksummerki burt.
Annars staðar vom þau hulin
gróðri.
Rétt ofan við Foss komum við
allt í einu auga á heyvagninn á
miðjum vegi, einan sér, og hal-
landi að árgljúfrinu. Annað hjólið
var undan og sást hvergi. Engin
merki voru um slys á mönnum.
Við héldum því göngunni áfram
heim á leið og ályktuðum sem svo,
að hjólbarðin hefði sprungið og að
bóndi hefði tekið hann með sér til
viðgerðar. Seint um kvöld komum
við í hús, þreytt en ánægð eftir
viðburðaríkan dag.
Tveimur dögum síðar átti ég
erindi að Bæ til að fá að hringja
suður. Ég lagði bílnum utan garðs
og gekk heim að bænum. Fimm
hundar og einn stálpaður yrðlingur
léku sér á hlaðinu. Bóndi tók vel
á móti og bauð til kaffidrykkju í
stofu. Hann sagði að flestar ærn-
ar, sem hefðu verið fluttar á fjall-
ið, væm komnar aftur í túnið og
á bakaleiðinni niður heiðina hefði
annað hjólið skyndilega losnað
undan heyvagninum.
Það skoppaði niður brekkuna,
alla leið niður í gljúfur, upp úr því
hinum megin og svo niður í það
aftur. Hjólið fannst hvergi þrátt
fyrir mikla leit.
Bóndi sagði mér einnig sögur
frá grenjaleit sinni um vorið, frá
hrakningum í köldu og blautu veðri
og hvaða brögðum maðurinn beitir
til að sigrast á skolla. Hann sagði
mér frá erfiðleikum sínum við bú-
skapinn, útihús að falli komin og
framleiðslukvótinn alltof lítill.
Hann sagði mér margt, margt
fleira og kaffið rann ljúflega niður
kverkarnar.
Að símtali og samtali loknu var
mál að þakka fyrir sig og halda
heim á leið. Ég kvaddi bónda úti
á hlaði og gekk fram traðirnar að
bílnum. Uðaregn kyssti kinn. Frá
klettastrípu fyrir ofan bæinn hóf
ungur örn sig til flugs og lét sig
berast þöndum vængjum hátt yfír
fjörðinn. Langt í suðri hvarf hann
svo, eins og agnarlítill depill, inn
í dökkan skýjabakka.
Nú eru rúm tvö ár frá dvöl okk-
ar í dalnum. Aftur á leið um sömu
slóðir en að þessu sinni í allt öðrum
erindagjörðum. Vegurinn inn
fjörðinn hefur á kafla verið færður
niður úr hlíðinni, næstum ofan í
flæðarmál; á einum stað liggur
hann yfir smáklettadrang þar sem
fyrrum var varpstaður össu. Á Bæ
ríkir kyrrðin ein. íbúðarhús stend-
ur autt og fjárhús og hlaða eru
horfin. Einhver sagði mér að um
sumarmál hefði eigandi jarðarinn-
ar látið jafna þau við jörðu.
Höfundur er augnlæknir