Morgunblaðið - 15.12.1992, Síða 40

B
„^PfiqyNIMÐIÐ.ÞB^ÐJ,UDAG<yft,J5„U^SE^mES,^92
Önnur umræða um EES hafin
Verður sljórnarand-
staðan neydd í málþóf?
- segir Jóhannes Geir Sigurgeirsson
BJÖRN Bjarnason (S-Rv) formaður utanríkismálanefndar mælti í gær
fyrir áliti meirihluta nefndarinnar um frumvarpið til staðfestingar á
samningum um EES. Nefndarmeirihlutinn leggur til að frumvarpið
verði staðfest með einni breytingartillögu. Stjórnarandstæðingar ítrek-
uðu gagnrýni sína um að eftir að Svisslendingar hefðu fellt þetta mál
væri þetta mál ekki hæft til umræðu á Alþingi. Málið var þó tekið á
dagskrá og hófst umræða kl. 15 í gær. Fyrirsjáanlegt er að hún taki
nokkurn tíma. Jóhannesi Geir Sigurgeirssyni (F-Ne) er spurn hvort
stjórnarandstaðan verði neydd til málþófs vegna framgöngu ríkisstjórn-
arinnar.
í upphafí þingfundar kl. 13.30 í
gær kvaddi Ragnar Amalds (Ab-Nv)
þingflokksformaður Alþýðubanda-
lagsins sér hljóðs um þingsköp. Hann
vildi vekja athygli á því að ekki hefði
verið haft neitt samráð við stjómar-
andstöðuna um tilhögun dagskrár
þennan dag. En eina mál á dagskrá
fundarins var önnur umræða um
frumvarp um EES. Ragnar taldi afar
óhyggilegt að standa þannig að mál-
um. Hann vildi líka benda á að ekki
væru nema 8 þingdagar fram að
áætluðu jólahléi og fjárlög og skatta-
frumvörp ríkisstjómar biðu af-
greiðslu. EES-málið væri það viðam-
ikið að ekki þyrfti að tala um málþóf
þótt þingmenn teldu sér nauðsyn að
ræða það ítarlega á lengri tíma held-
ur en væri nú til jóla.
fjölmargir aðrir þingmenn stjóm-
arandstöðu urðu til þess að kveða
sér hljóðs um þingsköp og taka und-
ir gagnrýni Ragnars Amalds. Stjóm-
arandstæðingar ítrekuðu mjög þann
málflutning sem heyrst hafði í fyrri
viku þess efnis að frumvarpið um
staðfestingu á samningum um EES
væri ekki þingtækt og engin brýn
nauðsyn væri að afgreiða málið fyrir
jól. Jón Baldvin Hannbalsson utan-
ríkisráðherra mátti sæta nokkrum
átölum og umvöndunum fyrir óvið-
eigandi ummæli um Alþingi við inn-
lenda og erlenda fjölmiðla. Salome
Þorkelsdóttir forseti var gagnrýnd
fyrir meintan skort á samráði við
formenn þingflokka stjómarand-
stöðu og ennfremur við þá varafor-
seta sem koma úr þingliði stjómar-
andstöðunnar.
Salome Þorkelsdóttir forseti Al-
þingis sagði það hafa verið ósk
stjómarandstöðu að önnur umræða
hæfíst ekki síðasta laugardag eins
og fyrirhugað hefði verið, heldur
yrði rætt um munnlega skýrslu utan-
ríkisráðherra. Þetta hefði gengið eft-
ir. Þess vegna hefði hún litið svo á
að það ætti engum að koma að óvart
að þetta mál væri nú á dagskrá þar
sem það hefði ætíð legið fyrir sem
ályktun og markmið ríkisstjómarinn-
ar að það þyrfti að afgreiða þetta
mál fyrir jól.
Illir kostir stj órnarandstöðu
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F-Ne) taldi ef við ættum eitthvert
erindi í EES hlyti það að vera próf-
steinn ríkisstjómarinnar að hún réði
við það verkefni að afgreiða nauðsyn-
ieg frumvörp varðandi efnahagsmál
og ríkisfjármál. Þau mál hlytu að
hafa forgang. Utanríkisráðherra var
og gagnrýndur fyrir óviðeigandi
ummæli um Aþingi íslendinga um
að það þyrfti líkamlegt þrek til að
sitja undir málflutingi ræðumanna.
Jóhannes Geir taldi að stjómarand-
staðan gæti farið í langar viðræður
við utanríkisráðherra og látið reyna
á hans „líffæraþol". Það væri spum-
ing þegar ríkisstjóm gengi fram með
þeim hætti sem hún nú gerði, þá
ætti stjórnarandstaða ekki nokkurra
annarra kosta völ heldur en að fara
í málþóf.
Önnur umræða hefst
Umræðum um gæslu þingskapa
lauk kl. 15.00 og hafði þá staðið yfír
í sex stundaríjórðunga. Hófst þá
önnur umræða um frumvarp til laga
um Evrópska efnahagssvæðið, EES.
Björn Bjarnason (S-Rv) formaður
utanríkismálanefndar gerði grein
fyrir áliti meirihluta nefndarinnar.
Auk þess að heimila fullgildingu 129
greina meginmáls EES-samningsins
veitir frumvarpið ríkisstjóminni
heimild til að fullgilda 49 bókanir
við samninginn og 22 viðauka, ásamt
gerðum sem í viðaukunum er getið.
Samningnum fylgir 71 yfírlýsing og
^jöldi samþyklrta. í viðaukunum er
vísað til þeirra 1.400 réttargjöminga
EB sem lagðir vora til grandvallar
EES-samningum. Eiginlegt fram-
varp ríkisstjómarinnar til laga um
ESS er þó ekki nema 5 lagagreinar
sem gera ráð fyrir því að ríkisstjóm
íslands verði heimilt að fullgilda fyr-
ir íslands hönd samninginn um EES.
Það var eindregin niðurstaða
meirihluta utanríkismálanefndar að
það væri íslenskum hagsmunum ótví-
rætt til framdráttar að ísland gerist
aðili að samningum. Meirihluti utan-
ríkismálanefndar mælti þvi með sam-
þykkti framvarpsins en þó með þeirri
breytingu að lagt er til að 4. grein
framvarpsins falli út. En það er al-
mennt ákvæði um útgáfu reglu-
gerða. Meirihluti utanríkismála-
nefndar legði ríka áherslu á að Al-
þingi fylgdist vel með aðlögun EB/E-
ES gerða að íslenskum lögum eða
undirbúningi að lögfestingu þeirra
gerða sem yrði nauðsynlega að lög-
festa. Til þess að tryggja sem best
eftirlit Alþingis væri gerð tillaga um
að fjórða grein framvarpsins yrði
felld á brott en í þeirri grein fælist
heimild til ráðherra til að setja, ef
sérstök nauðsyn krefði, reglugerð um
nánari framkvæmd EES-samnings-
ins. Þótt þetta ákvæði væri hugsað
sem varaheimild, þá þætti varhuga-
vert, a.m.k. á þessu stigi, að Alþingi
veitti ráðherram svo almenna heimild
til útgáfu reglugerða.
Eftir að formaður utanríkimála-
nefndar hafði lokið sinni ræðu var
gert hlé á þessari 2. umræðu um
EES, vegna utandagskráramræðu
sem Ólafur Ragnar Grímsson (Ab-
Rn) forraaður Alþýðubandalagsins
hafði farið fram á. Sú umræða sner-
ist um framkvæmd yfirlýsingar for-
sætisráðherra um ríkisfjármál frá 23.
nóvember í ljósi nýlegra yfirlýsinga
fjármálaráðherra í fjölmiðlum. Fram-
hald umræðunnar um EES hófst á
kvöldfundi kl. 21 og vora þá 9 þing-
menn á mælendaskrá.
HaUatölum
blandað
saman
ÓLAFUR Ragnar Grímsson (Ab-
Rn) telur yfirlýsingar Friðriks
Sophussonar fjármálaráðherra í
fjölmiðlaviðtölum sýni að ríkis-
stjórnin hafði gefist upp á því að
ná því markmiði að styrkja stöðu
ríkissjóðs. Davíð Oddsson forsæt-
isráðherra segir að Ólafur Ragnar
blandi saman því saman sem sagt
hefur verið um halla næstu árum.
Ólafur Ragnar Grímsson fór
fram á utandagskráramræðu um
yfirlýsingu forsætisráðherra um rík-
isíjármál í ljósi nýlegra yfírlýsinga
fjármálaráðherra. Hann vitnaði til
þess að forsætisráðherra hefði sagt
að ein áhrif þeirra aðgerða sem þá
hefðu verið boðaðar hefði verið að
afkoma ríkissjóðs batnaði, sérstak-
lega þegar horft væri til næstu
tveggja ára. Forsætisráðherra hefði
einnig sagt að með efnahagsaðgerð-
unum væri staða ríkissjóðs styrkt
um rúmlega tvo milljarða á næstu
tveimur áram eða sem næmi u.þ.b.
þriðjungi rekstrarhallans. Nú hefði
komið fram í Morgunblaðsviðtali við
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra
að ríkisstjómin glímdi við að ná fjár-
lagahallanum niður í 6 milljarða.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
taldi málatilbúnað Ólafs Ragnars í
þessu og fleira vera til lítils sóma.
Hann vildi velq'a athygli á því að
þingmaðurinn blandaði saman því
sem sagt hefði verið um fjárlaga-
halla á næstu tveimur áram. Forsæt-
isráðherra sagði að það hefði komið
fram þegar aðgerðimar vora til-
kynntar að nauðsynlegt væri að
styrkja stöðu ríkissjóðs. Þegar mál
vora kynnt fyrir þingflokkum
stjómaflokkanna hefði verið gert ráð
fyrir því að þessi styrking gæti leitt
til þess að hallinn yrði á bilinu 5,8-6
milljarðar króna en án slíkra aðgerða
hefði hallinn stefnt í 7-8 milljarða.
Utanríkisráðherra gerði grein fyrir niðurstöðu EFTA-ráðherra um EES
Island á mest á hættu ef
gildistaka dregst frekar
JÓN Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra gerði síðastliðinn laugar-
dag Alþingi grein fyrir niðurstöðum ráðherrafundar EFTA-ríkjanna
sem haldinn var 10. og 11. þessa mánaðar til að ræða samninginn um
Evrópskt efnahagssvæði, EES, með hliðsjón af úrslitum þjóðaratkvæða-
greiðslunnar í Sviss. Ráðherrarnir voru sammála um að ná samkomu-
lagi hið fyrsta um hvaða tæknilegar breytingar yrði að gera á samn-
ingnum og um nýja viðbótarbókun vegna brottfalls Svisslendinga. Að
það sé afar mikilvægt að ljúka staðfestingu samningsins. Utanríkisráð-
herra minnti þingmenn á að þjóðþing allra EFTA-landanna, annarra
en íslands hafi lokið við staðfestingu samningsins og ísland ætti mest
á hættu ef þetta mál drægist á langinn. Andstæðingar samningsins
te(ja hins vegar að þetta hljóti að verða nýtt samningsferli og nýr
samningur. Alþingi hafí brýnni mál að ræða heldur en EES.
Samkvæmt starfsáætlun Alþingis
var gert ráð fyrir því að ljúkja þing-
legri meðferð staðfestingarfram-
varpsins fyrir 20. nóvember. Málið
tók þó lengri tíma, m.a vegna þess
að tvíhliða samningur íslands og
Evrópubandalagsins, EB, lá ekki fyr-
ir fyrr en um mánaðamótin. En um
mánaðamótin var 2. umræðu frestað
vegna tilmæla Steingríms Her-
mannssonar formanns Framsóknar-
flokksins. Gert var samkomulag um
að önnur umræða yrði dagana 12.,
13. og 14. desember en stjómarand-
staðan hafði fyrirvara vegna úrslita
þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Sviss.
Eftir að þau Iágu fyrir taldi stjórnar-
andstaðan að þetta samkomulag gilti
ekki lengur. Það varð sammæli þing-
flokksformanna að bíða eftir því að
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkis-
ráðherra kæmi heim af fundi utan-
ríkisviðskiptaráðherra EFTA-ríkj-
anna í Genf. Síðastliðinn laugardag
flutti hann þjóðþinginu um niðurstöð-
ur ráðherrafundarins.
Jón Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra greindi þingheimi frá
því að utanríkisviðskiptaráðherrar
EFTA-ríkjanna væra sammála um
fimm megin niðurstöður: 1) Ráð-
herramir væru sammála um þann
einharða ásetning að EES-samning-
urinn tæki gildi á fyrri hluta árs
1993. 2) Að það væri afar mikilvægt
að ljúkja staðfestingu samningsins.
3) Að samkomulag tækist hið fyrsta
um hvaða tæknilegar breytingar yrði
að gera á samningnum. 4) Að tillaga
að viðbótarbókun við samninginn
sem innihéldi fyrrgreindar tæknileg-
ar breytingar yrði tilbúin snemma í
janúar 1993. 5) Að unnt yrði að sam-
þykkja þessa viðbótarbókun á ráð-
stefnu stjómarerindreka sem haldin
yrði strax þar á eftir.
Utanríkisráðherra benti á að þess-
ar niðurstöður væra í samræmi við
samþykkt við 129. grein samnings-
ins. Hann benti ennfremur á að öll
hin EFTA-ríkin hefðu þegar staðfest
samninginn á sínum þjóðþingum.
Austurríki hefði þegar afhent full-
gildingarskjöl og forseti Finnlands
hefði undirritað samninginn síðast-
liðinn föstudag. Hann vakti athygli
á því að það hefði verið gert eftir
að úrslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar
í Sviss hefðu legið fyrir. Utanríkis-
ráðherra sagði að laganefnd EFTA
hefði lagt fram lista yfír tæknileg
atriði sem þyrfti að skrá í viðbótar-
bókun, s.s. að öll ákvæði er vörðuðu
Sviss, skyldu vera óvirk og tilvísun-
um til dagsetninga yrði að breyta.
Ef fyrirkomulag varðandi þróunar-
sjóðinn breytist yrði að kveða á um
það í viðbótarbókuninni. Og að end-
ingu yrði að kveða á um nýtt gildis-
tökuákvæði.
Utanríkisráðherra sagði að fyrsti
fundur milli EFTA-ríkjanna og fram-
kvæmdastjómar EB yrði næstkom-
andi mánudag, en einnig væri fyrir-
hugaður ráðherraráðsfundur hjá EB
21. desember þar sem mætti vænta
að afstaða EB myndi liggja ljós fyr-
ir. Ræðumaður benti á að afstaða
EFTA-ríkjanna væri nú skýr. Utan-
ríkisráðherra framkvæmdastjómar
EB hefði lýst því yfír að hann teldi
óþarft að hefja viðræður sem tækju
til efnislegra þátta. Hann hefði jafn-
framt sagt að hann teldi eðlilegt að
framlög í þróunarsjóðinn, lækkuðu
sem samsvaraði framlagi Sviss. Eitt
EB-ríki, Spánn, hefði þó lýst því sjón-
armiði að EB ætti að gera kröfu um
að hin EFTA-ríkin deildu sín á milli
hlut Sviss.
Jón Baldvin Hannibalsson ítrekaði
að einungis Island ætti eftir ólokið
þinglegri meðferð þessa samnings
og að formlega séð væri þannig frá
frumvarpinu gengið að kveðið væri
á um heimild til að staðfesta samn-
inginn og hann tæki ekki gildi fyrr
en öll aðildarríki hefðu afhennt full-
gildingarskjöl. Sá væri þó munur á
að EFTA megin væru það ríkin sjálf
sem væra samningsaðilar varðandi
framhald málsins en EB megin væri
það framkvæmdastjóm EB.
Utanríkisríkisráðherra gerði að
umtalsefni væntalega ríkjaráðstefnu
til að ganga frá væntanlegri viðbót-
arbókun. Hann spurði þingheim að
því hvort við ætluðumst til þess að
bandalagsþjóðir okkar sem hefðu
afgreitt málið ættu í einhverri óvissu
um afstöðu Alþingis íslendinga. Eða
vildi Alþingi kveða upp úr um það
hvort íslensk stjórnvöld hefðu fullt
umboð um framhald málsins. Það
væri eðlilegt að bandalagsríki okkar
spyrðu mjög eftir afstöðu íslendinga
og segðu að þau vildu ógjaman taka
þá áhættu að þurfa að fara enn aft-
ur í viðræður um viðbótarbókun
vegna Islands.
Ræðumaður hvatti þingmenn því
til að ljúka afgreiðslu þessa máls sem
fyrst, óháð því hver þeirra afstaða
væri. Það hefði ekkert nýtt komið
fram sem ætti að breyta afstöðu
manna. Þingmönnum ætti ekki að
vera neitt að vanbúnaði til þess að
taka afstöðu. Hvort heldur væri
vegna okkar eigin hagsmuna eða
vegna skuldbindinga okkar gagnvart
samstarfsaðilum væri sú stund upp
runnin að menn tækju afstöðu.
Vilja um annað tala
Steingrímur Hermannsson
(F-Rn) formaður Framsóknarflokks-
ins taldi að margt hefði breyst með
brottfalli Sviss. Það væri óraunhæft
að tala um tveggja stoða lausn. Þar
sem EFTA-stoðin hefði veikst gífur-
lega. Fleira væri og óljóst, t.d. hvað
yrði um kostnað vegna brottfalls
Sviss.
Steingrímur sagði að við færum
nú að hefja nýja feril, það væri skyn-
samlegast að leggja samninginn í
endanlegu formi fyrir Alþingi. Stein-
grímur taldi það undarleg rök hjá
utanríkisráðherra að hin aðildarlönd-
in ættu kröfu á því að vita afstöðu
íslendinga fyrirfram. Það væri skyn-
samlegast að taka því rólega í þessu
máli. Þótt það væri hentugt að fá
EES-málið út úr heiminum á annan
hvorn veginn þannig að hægt væri
að snúa sér að öðram málum sem
meira vörðuðu, þ.e. hvemig hægt
væri að reisa íslenskt atvinnulíf úr
þeirri rúst sem „afskiptaleysisstefna
og fijálshyggja" ríkisstjórnarinnar
hefði keyrt það í. EES-málið þyldi
vel bið fram í janúar. Ólafur Ragn-
ar Grimsson (Ab-Rv) formaður Al-
þýðubandalagsins taldi ljóst að gera
yrði fleiri breytingar á samningnum
en eingöngu tæknilegar. Það yrði að
breyta stofnanaþættinum og á þessu
stigi lægi ekkert ljóst fyrir um af-
stöðu EB og fjárhagskröfur. Ólafur
sagði engin formsatriði knýja á Al-
þingi að staðfesta saminginn. Þetta
væri spurning um pólitískt mat og
stolt.
Björn Bjarnason (S-Rv) formað-
ur utanríkismálanefndar taldi það
blasa við eftir fundi utanríkisvið-
skiptaráðherranna að Svisslending-
um væri það kappsmál að verða ekki
útilokaðir og eiga þess kost þótt síð-
ar yrði að geta orðið aðilar að EES.
Það væri einnig ljóst að stjómvöld
hefðu það á stefnuskránni að endur-
taka þessar þjóðaratkvæðagreiðslu.
Af þeim hugmyndum sem kynntar
hefðu verið á fundi utanríkismála-
nefndar um morguninn mætti sjá að
einmitt væri stefnt að breytingum
sem auðvelduðu Svisslendingum að
hefja virka þátttöku síðar. Samingur-
inn um EES-svæðið stæði óbreyttur.
Það sem þyrfti að gera væri að líta
á tvíhliða samningana um stofnan-
irnar, dómstól og fastanefnd og síðan
að líta á viðbótarbókun. Ekkert af
þessu væri óyfirstíganlegt. Kristín
Einarssdóttir (SK-Rv) sagði ljóst
að gera yrði breytingar á samningum
og staðfestingarframvarpinu, það
væri út í bláinn að fy'alla um EES á
Alþingi núna.
Fleiri þingmenn tóku til máls.