Morgunblaðið - 24.08.1993, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1993
23
Rannsóknaleiðangur vísindamanna í Surtsey
Fundu krækilyng og fleiri
nýjar tegundir af plöntum
LÍFFRÆÐINGAR og jarðfræðingar dvöldu nýverið í Surtsey við rann-
sóknir. Fimm leiðangursmenn héldu út til eyjarinnar 13. agúst og voru
þar nokkra daga til að kanna ástand lífríkis og lands. I þessum leið-
angri fundu líffræðingarnir fjórar nýjar tegundir æðri plantna til við-
bótar við þær 30 tegundir, sem áður hafa fundist. Sjávarrof er enn
mikið i Surtsey en myndir sem Landmælingar íslands tóku af eynni
16. júlí sl. sýna að eyjan er nú um 152 hektarar og hefur minnkað um
1 hektara síðan sumarið 1991. Þegar Surtseyjareldum lauk árið 1967
var eyjan um 280 hektarar og hafa því 46% af upphaflegu landi horfið
í sjó. Mjög hefur þó dregið úr rofhraðanum því fyrstu árin brotnuðu
um 5-7 hektarar niður á ári.
Meðal leiðangursmanna voru þeir
Sveinn Jakobsson jarðfræðingur og
Sturla Friðriksson grasafræðingur.
Samkvæmt upplýsingum Sturlu
fundust ijórar nýjar tegundir æðri
plantna í leiðangrinum en það voru
snarrótarpunktur, títulíngresi, fitja-
skúfur og krækilyng. Allar uxu þær
á svipuðum slóðum vestast í hraun-
inu, þar sem fjöldi máva er tekinn
að verpa. Hafa mávarnir borið fræ
Proppéættin á íslandi
Niðjatal
í tilefni
ættarmóts
PROPPÉÆTTIN á íslandi er heiti
á riti sem nýkomið er út. í ritinu
er annars vegar niðjatal Proppé-
ættarinnar á Islandi en hins vegar
ýmis fróðleikur um uppruna ætt-
arinnar og sögulegar staðreyndir.
Ritið er gefið út í tilefni af ættar-
móti Proppéættarinnar sem hald-
ið verður laugardaginn 28. ágúst
nk. í félagsheimili á Garðholti í
Garðabæ. Þetta er í fyrsta skipti
sem niðjatal Proppéættarinnar er
gefið út. Það er ekki hvað síst
merkilegt fyrir þær sakir að það
spannar ættina allt frá upphafi
hennar hérlendis.
Proppéætt á íslandi er aðeins ein,
þ.e. afkomendur Helgu Jónsdóttur
Proppé, frá Gijóteyri í Kjós og
Clausar Eggerts Dietrichs Proppé,
bakarameistara í Hafnarfirði. Claus
var fæddpr í Neumúnster, Holstein
í Þýskalandi árið 1839. Hann flutti
til íslands árið 1867 og starfaði
fyrstu sjö árin í Bernhöftsbakaríi í
Reykjavík, en flutti til Hafnarfjarðar
1875 og stofnaði þar HavnefjorJs-
bageri, oftast nefnt Proppé-bakarí,
og rak til dauðadags árið 1898.
Helga Jónsdóttir var fædd árið 1848.
Hún var m.a. í fyrsta útskriftarhópi
Kver.naskólans í Reykjavík vorið
1875. Helga rak Proppé-bakarí eftir
lát mannsins síns til 1904. Hún lést
árið 1925.
Helga og Claus eignuðust sjö börn
sem allt Proppéfólk hérlendis er kom-
ið af. Afkomendurnir eru samtals
243, þar af eru 217 á lífi. 84 íslend-
ingar hafa borið Proppénafnið. I dag
eru þeir 53.
Auk niðjatals eru í ritinu raktar
ættir þeirra Helgu og Claus. Þá eru
ýmsar fróðlegar upplýsingar um upp-
runa ættarinnar og sögu hérlendis.
Nýjar fréttir eru þar einnig af skyld-
fólki erlendis og minjum um ættina.
Þar kemur m.a. fram að fundist hef-
ur skjaldarmerki merkt Proppe í
fornri kirkju í Lúdingworth sem er
skammt frá Cuxhaven í Þýskalandi.
Merkið er talið vera frá 16. öld. Þá
kemur og fram að é-ið í Proppé virð-
ist séríslenskt fyrirbæri því forfeður
og mæður Clausar hafa borið nafnið
Proppe, þ.e. með e í stað é.
Ritið Proppéættin á íslandi er 52
bls. í tímaritsbroti. Skjaldamerki
ættarinnar frá miðöldum skreytir
forsíður, sem er litprentuð. Ábyrgð-
armenn ritsins eru Fríða Proppé,
blaðamaður og prófessor Ólafur
Proppé. Er áhugafólki um að eignast
ritið bent á að hafa samband við
annað hvort þeirra. Niðjatalið er
unnið í ættfræðiforritinu Espólín.
Ritið var prentð í Borgarprent hf.
ýmissa plantna til Surtseyjar. Eink-
um þykir áhugavert að finna þarna
krækilyng, þar eð það vex hvergi í
úteyjum Vestmannaeyja - og hljóta
ber að hafa borist með fuglum langa
leið, ef til vill frá Heimaey eða ofan
af fastalandinu, að mati Sturlu.
Svartar kóngulær bárust á
vefjaþráðum
Gróður er nú tekinn að þéttast
mikið í mávabyggðinni, þar sem hann
fær árlega mikinn áburð frá fuglin-
um. Er hann helst farinn að líkjast
hlaðvarpa- eða túnjaðarsgróðri með
túnvingli, túnsúru og túnfífli. I gróð-
ursverðinum mátti þarna sjá stokk-
mor og urmul af blaðlús, er lifir í
fjöruarfanum, sem er algengasta
plöntutegundin á eynni. Svartar
kóngulær voru síðan að gæða sér á
blaðlúsinni, en kóngulær hafa borist
til Surtseyjar svífandi á vefjaþráðum.
Auk máva sáu leiðangursmenn
þama m.a. hrossagauk, tildur,
maríuerlur og steindepla. Hrafnshjón
hafa lengi verið viðloðandi í eynni
og byggt þar tvo hreiðurlaupa. í ár
hafa hjónin enn bætt við nýjum laupi,
en ekki hafa þau samt treyst sér til
að verpa og koma upp ungum, þótt
þau hafi verið ötul við að reisa þessa
þrjá bústaði og sagði Sturla fæðu-
skort sennilega há varpi þeirra.
Móbergssvæðið var kortlagt ná-
kvæmlega í leiðangrinum og jarð-
hitasvæðið var einnig kannað. Enn
er allmikill hiti í eynni, skv. upplýs-
ingum Sveins Jakobssonar þótt 30
ár séu liðin frá myndun eyjarinnar.
Á yfirborði mældust 94 gráður í
sprungum í móberginu en í borholu
þeirri sem boruð var 1979 mældist
mest 135 gráðu hiti á 102 metra
dýpi.
.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ungir borgarbúar í bátsferð
ÞESSIR ungu borgarbúar létu rigningu og rok ekki á sig fá heldur bjuggu
sig vel og brugðu sér í bátsferð í Nauthólsvík á miðvikudag. Siglingaklúb-
burinn var opinn almenningi í tilefni 207 ára afmælis Reykjavíkur og var
gestum boðið í bátsferðir endurgjaldslaust.

•

Opnum bílskúrinn
í fyrramálið kl.9.00!
Verið velkomin á bílskúrsdagana!
-3KMAK FRAMUK
Póstsendum samdægurs Snorrabraut 60 • Sími 61 20 45
AUK / SÍA k739-9-1